Om ons gebouwde erfgoed zo goed mogelijk te behouden gelden er regels voor de verschillende soorten bescherming. De bescherming bepaalt de vergunningsvrije werkzaamheden en de werkzaamheden waar een omgevingsvergunning voor nodig is.
Voor karakteristieke panden zijn strengere regels opgesteld in de welstandsnota en het Omgevingsplan, maar gelden de normale regels voor vergunningsvrij bouwen en geldt waar nodig een vergunningplicht.
In het beschermd stadsgezicht zijn minder werkzaamheden vergunningsvrij. Voor wijzigingen die gevolgen hebben voor het uiterlijk en de contour van een pand is een vergunning nodig.
Voor graafwerkzaamheden in de bodem zijn regels opgenomen in het Omgevingsplan. Als het werk binnen deze regels valt, qua locatie, diepte en oppervlakte, is er geen omgevingsvergunning nodig. Dit moet dus per locatie worden bepaald.
Voor monumenten zijn nog veel minder werkzaamheden vergunningsvrij en er is geen verschil tussen een gemeentelijke of een rijksmonument. Voor normaal onderhoud, dus onderhoud waardoor het monument niet wijzigt, is geen omgevingsvergunning nodig. Ook wijzigingen aan recente bouwdelen, die de monumentale waarde van het pand niet raken, zijn vergunningsvrij. Hieronder volgen enkele voorbeelden.
Vergunningsvrij
Normaal onderhoud is bij alle gebouwen vergunningsvrij.
Bij monumenten worden daaronder verstaan werkzaamheden, die erop gericht zijn om te behouden wat er is. Denk aan het licht opschuren en schilderen in dezelfde kleur, het vervangen van kapotte ruiten, het opstoppen van rieten daken, of het vervangen van enkele dakpannen, het plaatselijk herstellen van verdwenen of aangetast voegwerk. Hierbij moet het nieuwe materiaal, dat wordt toegepast in kleur en detaillering, gelijk zijn aan het bestaande werk. Bijvoorbeeld het verfsysteem, het type glas, de dakpannen en het voegmortel.
Bij karakteristieke panden mag het materiaal worden vervangen, maar mag de detaillering en het aanzicht niet wijzigen. Er mag bijvoorbeeld een nieuw kozijn met trippel glas worden geplaatst, mits de detaillering aan de buitenzijde hetzelfde is als de bestaande detaillering.
Bij karakteristieke panden en alle niet monumenten in het beschermde stadgezicht zijn veel werkzaamheden in gebouwen en aan de achterzijde van het gebouw vergunningsvrij.
Bij monumenten is dat niet het geval, met uitzondering van het verwijderen van moderne wanden (welke geen historische structuur vertegenwoordigen), het vernieuwen van moderne vloerafwerkingen, vervangen van een keuken of badkamer van na 1965, of een recente scheidingswand of verlaagd plafond. Voor meer informatie adviseren we u de folder vergunningsvrij bouwen te raadplegen. De wetgeving die in de folder staan is vervangen door de omgevingswet. Hierbij zijn de vergunningsvrije werkzaamheden niet gewijzigd waardoor de folder als toelichting nog bruikbaar is.
Omgevingsvergunning
Als voor de werkzaamheden een vergunning nodig is, dan kan deze via het landelijke website http://omgevingswet.overheid.nl worden aangevraagd. Bij een omgevingsvergunning kijkt de gemeente of de cultuurhistorische waarden bij uw aanvraag voldoende in stand blijven. Hiervoor wordt de aanvraag getoetst aan het omgevingsplan van de gemeente. Op dit moment bestaat het omgevingsplan van de gemeente Leiden uit o.a. de oude welstandsnota, de Verordening fysieke leefomgeving Leiden 2020 en de regels uit de voormalige bestemmingsplannen. Een aanvraag wordt hieraan getoetst en bij monumenten voorgelegd aan een monumentencommissie. De monumentencommissie in Leiden is geïntegreerd in de Welstands- en Monumentencommissie Leiden. Bij monumenten wordt extra rekening gehouden met het (toekomstige) gebruik. Omdat niet altijd meteen duidelijk is waar de cultuurhistorische waarden in en bij een monument zitten, is het verstandig om in een vroeg stadium een bouwhistorisch onderzoek te doen. Daarnaast kunnen de adviseurs van Erfgoed Leiden en Omstreken met u meekijken waar de aandachtpunten en de mogelijkheden in uw monument zitten. Meer algemene informatie over de omgevingsvergunning vindt u op de website van de gemeente Leiden.
Restauratieladder
Als hulpmiddel bij restauraties van monumenten heeft de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) de Restauratieladder ontwikkeld. De Restauratieladder helpt bij het maken van de juiste keuzes voor behoud, herstel of vernieuwen van historische onderdelen van een monument. Bij het verstrekken van adviezen voor verbouwingen van monumenten, maken de monumentenadviseurs van Erfgoed Leiden en Omstreken en de Welstands- en Monumentencommissie Leiden (WML) gebruik van dit hulpmiddel. Lees hier alles over de Restauratieladder.
Uitvoeringsrichtlijnen
Voor het onderhouden en restaureren van monumenten zijn specifieke kennis en vaardigheden nodig. Dat geldt voor de monumenteneigenaar, de ontwerper en de uitvoerder, maar ook voor de gemeente die de plannen beoordeelt, de vergunning verleent of op de uitvoering toeziet. De uitvoeringsrichtlijn beschrijft hoe een bepaald deel van het werk aan een monument het beste uitgevoerd kan worden. Zo zijn er uitvoeringsrichtlijnen over voegwerk, metselwerk, houten kappen, kozijnwerk, natuursteenwerk en aanbrengen isolerende beglazing etc. Lees hier alles over de uitvoeringsrichtlijnen.
Werkomschrijving
Bij omgevingsvergunningaanvraag bij een monument hoort, naast een aanvraagformulier, tekeningen, foto’s en dergelijke, altijd een werkomschrijving. Deze werkomschrijving omschrijft alle werkzaamheden uit de aanvraag en is dusdanig opgesteld dat een bouwer de werkzaamheden maar op één manier kan uitvoeren. Lees hier alles over waar een werkomschrijving aan moet voldoen. Een werkomschrijving wordt vaak gemaakt door een architect of een aannemer.
Algemeen Positief Advies
Tussen het indienen van een aanvraag voor omgevingsvergunningen en de daadwerkelijke vergunning zitten al vaak zo’n 2 tot 3 maanden. En dat is erg lang. Omdat maar een klein deel van alle aanvragen voor omgevingsvergunning die de gemeente Leiden behandelt grote invloed hebben op de monumentale waarden, is er een Algemeen Positief Advieslijst (APA) opgesteld. Hiermee kunnen de kleinere vergunningsaanvragen, waarbij het monument niet grootscheeps wordt veranderd, sneller worden afgehandeld. Lees hier alles over het APA.