Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: De Blauwe Arend, Hoek Haarlemmerstraat/Havenplein

  • Leiden
  • Geschiedenis 1701-1800
  • Geschiedenis 1901-1950
  • Gebouwen

Gevelteken Haarlemmerstraat 274


GT_1104 Foto: Albert Molmans


Zelfde plaats, gefotografeerd in 1981

Foto STIEL

Deze gevelsteen bevindt zich aan het pand op de hoek van de Haarlemmerstraat en het Havenplein. Het stelt een arend voor die met uitgespreide vleugels op een bal zit. Op de bal zijn de letters M.J.M. te zien met daaronder de jaartallen 1821-1911.
Het pand dateert uit het midden van de 18e eeuw en heeft een brede bakstenen lijstgevel. Aan de kant van het Havenplein loopt het pand door met een lagere gevel met rechte kroonlijst.

De arend aan de gevel is hoogstwaarschijnlijk ooit op het hoekpand aangebracht door Jacobus Snijers. Snijers was in 1771 vanuit het Noord Brabantse Wouw naar Leiden gekomen. Als handelaar in koloniale waren en tabakskerver begon hij een winkel aan het eind van de Haarlemmerstraat, die hij 'De Blauwe Arend' noemde.
Snijers deed waarschijnlijk goede zaken en in 1829 begon hij met zijn zoon op de Botermarkt een banketbakkerij, die nu nog steeds bestaat.
In 1839 vestigde zich de apotheker Bartholomeus Jan Fornara (1813-1876) in het pand aan de Haarlemmerstraat.
Uit een publicatie van Allison Blakely, Blacks in the Dutch World uit 1993, blijkt dat de apotheek 'De Blauwe Arend' in die tijd waarschijnlijk ook nog een heel andere gevelsteen kreeg, namelijk een gaper, hèt symbool van een apotheek of drogisterij. Volgens de auteur bevindt de oorspronkelijke gaper zich in de Lakenhal. Het is een opvallende gaper doordat de kop een intens donkere tint heeft die sterk contrasteert met de gouden helm en de uitgestoken rode tong.


GT_1104
Op een oude ansicht kaart is inderdaad te zien dat er in de zijgevel van het pand, aan de 'Koude Hoek', een gaper is aangebracht maar of het hier gaat om de hierboven bedoelde gaper uit de Lakenhal is niet goed te zien.
Ook op een foto uit 1898, die zich in het Regionaal Archief bevindt, is nog te zien (wanneer men voldoende inzoomt op het pand) dat er een gaper aan de gevel is aangebracht.
De schoonzoon van Bartholomeus Jan Fornara, Michaël Joannes Markx (geboren 8 augustus 1845) zette de apotheek voort. Hij was gehuwd met Anna Louisa Mathilda Fornara, dochter van Barthelomeus Johannes Fornara en Annette Barbara Frenay. Waarschijnlijk zijn het de initialen van M.J. Markx die op de bal onder de Arend zijn weergegeven; waar de jaartallen op slaan blijft nog de vraag.

In 1921 werd het inmiddels iets vervallen pand aan de Haarlemmerstraat opgeknapt door de heren Heydeman en Van Ulden die hier hun koek- en banketfabriek annex winkel vestigden, ook 'De Blauwe Arend' geheten. Op 22 juni opende de winkel zijn deuren voor het publiek, dat hier, naast de producten van de fabriek, suiker, thee en koffie kon kopen. Speciaal aanbevolen worden de zogenaamde 'Blauwe Arendjes', koekjes die omschreven werden in advertenties als onverbeterlijk en heerlijk.

De gaper is waarschijnlijk in deze tijd verhuisd en uiteindelijk in 1959 in de Lakenhal terecht gekomen want een bakkerij is immers geen apotheek!

Opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden, zie verder ons colofon.
kaart