Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Straatnamen Bonboeken

  • Genealogie
  • Leiden
  • Geschiedenis voor 1500

Index straatnamen 1642-1648

Om de pdf te openen en/of downloaden klik op bovenstaande pijl. Na opening is het bestand met CTRL+F of CMD+F doorzoekbaar.

Straatnamenindex Bonboeken

De bonboeken vormen een onmisbaar hulpmiddel bij het uitzoeken van de geschiedenis van een pand in de Leidse binnenstad. Dit betekent dat daarin vaak onderzoek verricht werd en wordt, zeker nu er een integrale indicering van alle bonboeken op de website (onder zoeken op Personen) is en de boeken zelf op scan op de website te raadplegen zijn. Een probleem was en blijft in mindere mate nog steeds de identificatie van huizen. De bonboeken zijn ingericht volgens een looproute, die vele eeuwen door alle (semi-)overheidsinstanties gevolgd werd. Voor ervaren onderzoekers blijft het steeds vrij ingewikkeld om snel het blok huizen te vinden waar het gezochte perceel zich tussen bevindt; voor niet-ingewijden vormt het een vrijwel niet te overwinnen hindernis. Vandaar dat een simpele index gemaakt is op de straatnamen en vaak nog de blokken daarbinnen als die niet aaneengesloten zijn. Deze op dunne fiches getypte index werd in de loop der (zestiger en zeventiger) jaren aanzienlijk uitgebreid door mr. W. Downer. In zeer veel gevallen vulde hij aan tot welk folio een straat of huizenblok liep (zij het dat dit nog niet voor alle straten gedaan is) en hij voegde tal van fiches toe met verwijzingen, dubbele fiches als een straat onder meer dan één naam bekend stond, en alle hofjes in de binnenstad (zij het zonder vermelding van de folii in het betreffende bonboek). Hierdoor won het systeem sterk aan waarde. Omdat voor Leiden geen goede registratie van straatnamen en met name de namen van poortjes, hoven, slopjes e.d. bestaat, werd deze index vaak gebruikt naast het lijstje dat door ir. G.L. Driessen gegeven is (Verdwenen Leidse straatnamen. Lijst van straten, stegen en grachten, die thans niet meer bestaan, of wier namen zijn gewijzigd, Leiden 1951, Bibl. 3792/1 d; op de studiezaal), de lijst van "poorten" te Leiden van W.J. Kret ("Bewoonde en onbewoonde poorten omstreeks 1850 te Leiden", in Leids Jaarboekje 49 (1957) 137-144, met illustraties en twee kaarten) en het namenbestand van met name Middeleeuwse stegen in Steech in, steeg uit. Het Leidse Stegenboek door Herman van Hooidonk (Leiden 1981). Omdat het probleem van de raadpleging van drie bronnen naast elkaar nog steeds zal voortduren zolang er niet één alomvattend straatnamenboek verschenen is, is besloten de namen uit deze bronnen ook te verwerken in onderstaande lijst, met waar nodig een verwijzing naar het origineel als de tekst daardoor te veel zou uitdijen.

Er dienen nog enkele opmerkingen gemaakt te worden. Allereerst is door dhr. Downer zeer vaak het eind aangegeven van een straat(gedeelte), dus bijv. fol. 100-106v. Op de originele fiches was dat niet het geval, en een aantal fiches is door hem niet op deze wijze aangevuld. Als er dus slechts één folioaanduiding staat, wil dat niet zeggen dat het een straatje van slechts één pand is, maar dat het eind domweg (nog) niet aangegeven is.
Dan staan veel straatnamen onder hun huidige schrijfwijze, maar zeer vaak zijn er dubbele of driedubbele fiches gemaakt op de originele schrijfwijze of een andere in het verleden wel vaker gebruikte naam voor die straat. Soms wordt echter met verwijzingen gewerkt.
De namen van de bonnen zijn gegeven in de moderne spelling: Wanthuys is dus Wanthuis geworden, Sevenhuysen Zevenhuizen enz., en daardoor geüniformeerd.
De bonboeken tellen talloze tussengevoegde folii. Deze werden gemerkt met a, b, c, en soms zelfs aa, bb enz. Een probleem doet zich dan voor bij het aanduiden van de versokant van deze tussengevoegde bladen: het lijkt zo veel op de afkorting a.v. = als voren. Door goed op te letten dat er achter de a geen punt, maar een spatie volgt, is dit onderscheid echter toch wel te zien.

Tot slot dient hier gewaarschuwd te worden tegen een paar bindfouten, begaan bij het restaureren van de bonboeken. Het zijn er gelukkig zeer weinig, maar ze geven wel de nodige overlast. Er valt echter maar weinig aan te doen.

Voor het gemakkelijk terugvinden van de delen van de bonboeken, waarvan de geschiedenis vrij gecompliceerd is (zie R.C.J. van Maanen, Het aanleggen van de bonboeken 1642-1648, Leids Jaarboekje 68 (1979) 81-87) volgt hier een lijst van de bonnen met het resp. inventarisnummer uit Stadsarchief 1575-1816 (op deze website te raadplegen onder Archieven; in het zoekvenster kan ingetikt worden 0501A als aanduiding van het archief, en het nummer):
Burgstreng 6620 voorin
Gansoorde 6621 voorin
Gasthuisvierendeel 6612 achterin
Havenbon 6631
Hogemors(ch) 6629
Hogewoerd 6619
Kerkvierendeel 6620 achterin
Marendorp Rijnzijde 6621 achterin
Molens op de wallen 6634 en 6636
Nicolaasgracht 6622 en 6623
Nieuwmaren 6628
Noord-Rapenburg 6616
Noord-Rijnevest 6633 en 6634
Oost-Marendorp Landzijde 6625
Oost-Nieuwland 6617
Overmare Landzijde 6627
Overmare Rijnzijde 6626
Over ’t Hof 6613
Stadsvrijdom 6634
Vleeshuis 6612 voorin
Waardbon 6632
Wanthuis 6611 voorin
West-Marendorp Landzijde 6624
West-Nieuwland 6618
Wolhuis 6611 achterin
Zevenhuizen 6614
Zuid-Rapenburg 6615
Zuid-Rijnevest 6635
Zijloord 6630

Gepubliceerd: 19 november 2013
P.J.M. de Baar
kaart