..........
GT_1238 foto B.Veldstra................foto E. Koningsveld
De gevelsteen vóór en na de restauratie van 2015.


Foto J. Hartstra.

Op de plaquette staat de volgende tekst te lezen:

hier leefden en werkten
CHRISTOPHORUS PLANTINUS
typographus academicus
1583-1585

Hieronder is een lauwerkrans afgebeeld met daarin een passer. In de lauwerkrans is de spreuk 'labore et constantia' opgenomen.

en
FRANCISCUS RAPHELENGIUS
professor in het hebreeuws
eerste drukker van arabisch in nederland
1585-1597

aangebracht mei 1965

Het embleem en tevens drukkersmerk van Plantijn was de passer met een bijbehorende spreuk ‘labore et constantia’ wat betekent ‘door arbeid en standvastigheid’.
De draaiende punt van de passer symboliseert de arbeid, de onbeweeglijke punt de standvastigheid.
De naam van het huis van Plantijn in de Kammerstraat in Antwerpen was 'De Gulden Passer'.

In 2015 was het 50 jaar geleden dat het nieuwe pand van studentensociëteit Minerva, ook wel de 'Bunker' genoemd, in gebruik genomen werd nadat het oude pand in 1960 was afgebrand.
Op deze plek was van 1583 tot 1585 de drukkerij van Christoffel Plantijn gevestigd. Na het vertrek van Plantijn uit Leiden werd de drukkerij voortgezet door zijn schoonzoon Raphelengius (latinisering van Van Ravelingen).
Ter nagedachtenis aan deze belangrijke personen werd in 1965 in de zijgevel van het nieuwe pand een gevelsteen onthuld.
Ter ere van het 50 jarig bestaan van het pand werd de gevelsteen gerestaureerd en op 23 april opnieuw onthuld door Graaf Reynald Moretus Plantin uit Antwerpen, een verre nazaat van Christoffel Plantijn. Ook waren de voorzitter van de Eerste Kamer, de Belgische ambassadeur en verschillende hoogleraren aanwezig om het belang van Plantinus en Raphelengius voor de Leidse Universiteit te benadrukken.

Het pand aan de Breestraat, hoek Vrouwensteeg was genaamd Assendelft. Naast dit pand was het woonhuis en later het Heilige Geest hofje van Cornelis Sprongh gelegen. Dit hofje verhuisde in de 19e eeuw wegens bouwvalligheid naar de Doezastraat. Voor dat verhaal klik hier.
Ten behoeve van de nieuwbouw van de Sociëteit Minerva werden de panden afgebroken.

Christoffel Plantijn (1520 – 1589) was een van origine Franse boekdrukker en uitgever, afkomstig uit de omgeving van Tours en vanaf 1549 gevestigd in Antwerpen aan de Vrijdagmarkt. Hij verkreeg grote beroemdheid als drukker in heel Europa.
Zijn drukkerij had op haar hoogtepunt 16 persen en meer dan 80 mensen in dienst. Plantijn kwam in 1583 naar Leiden om het geweld van de Spaanse oorlog te ontvluchten. Hij kreeg emplooi als drukker van de pas opgerichte Leidse Universiteit.
De Leidse Universiteit liet wetenschappelijke literatuur drukken die in heel Europa werd gelezen, wat bijdroeg aan de faam van een beginnende universiteit. De komst van Plantijn gaf een grote impuls aan Leiden als stad van academische boekdrukkers en boekhandelaren en alles wat daarbij hoort: lettergieten, graveren, papierproductie en boekbinden.
Hij keerde in 1585 naar Antwerpen terug en stierf in 1589. Zijn belangrijkste werk is de Biblia Regia, die hij uitgaf tussen 1568 en 1572. Deze meertalige uitgave van de Bijbel kwam tot stand met steun van de Spaanse koning Filips II. Andere benamingen voor deze uitgave zijn Biblia Complutense en Biblia Polyglotta.

Franciscus Raphelengius (1539 - 1597) was een geleerde, drukker en boekverkoper van Vlaamse origine.
Raphelengius werd geboren in Lannoy. Hij was vanaf 1564 corrector in de drukkerij van Plantijn. In 1565 trouwde hij met Plantijn's oudste dochter. In 1585 nam hij de drukkerij over en in 1586 volgde zijn aangestelling als academiedrukker. Het jaar daarop werd hij benoemd tot hoogleraar Hebreeuws aan de Universiteit van Leiden. Hij werkte mee aan de Biblia Polyglotta.
Zijn wetenschappelijke drukkwaliteiten waren dusdanig goed dat Joseph Justus Scaliger zich in 1593 in Leiden vestigde.

Na de dood van Raphelengius gaven zijn drie zonen - Christoffel (1566-1600), Franciscus (1568-1643) en Justus (1573-1628) leiding aan de drukkerij en uitgeverij tot rond 1619.

Bronnen:

Sandra Langereis, De woordenaar: Christoffel Plantijn, ’s werelds grootste drukker en uitgever 1520-1589, Balans, 2014.
Nieuwe Leidsche Courant, 12 mei 1965.
Leon Voet, The Golden Compasses. The History of the House of Plantin-Moretus. Vangendt & Co, Amsterdam / Routledge & Kegan Paul, London / Abner Schram, New York 1969-1972. (2 delen)
Website Musem Plantin Moretus
Wikipedia

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Voor meer informatie zie ons colofon.