Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Ma Retraite Veel Zicht

  • Leiden
  • Zoeterwoude
  • Geschiedenis 1601-1700
  • Geschiedenis 1701-1800
  • Geschiedenis 1801-1900

Snijraam en smeedijzeren hek aan de Zoeterwoudseweg 13


GT_1950 foto J. Hartstra (zie ook)

Summary
De buitenplaats Ma Retraite ligt wat merkwaardig midden op een industrieterrein. Bij beschouwing van deze plek is een fraai gietijzeren hek van belang met de opschriften VEEL en ZICHT, de aanduiding van de oude naam Veelzicht. Ook is er een snijraam met tekst “Ma Retraite”.
Reeds in 1606 stond hier een molen met molenaarswoning. In 1782 wordt deze woning verbouwd door de toenmalige eigenaar, de koopman Johannes Zoodaar tot het herenhuis, wat het nu nog goeddeels is. Het pand krijgt de naam “Hout- en Rijnlust”. Begin 19e eeuw wordt het pand uitgebreid en krijgt het de naam “Veelzicht”. In 1920 komt het in handen van Cornelis Bernard Joseph Jan Marie Schermer Voest, koopman van beroep. Het pand krijgt wederom een naamsverandering, nu heet het “Ma Retraite”. Bij nakomelingen van Schermer Voest is nog een oud schilderij aanwezig. Tot 1976 was er nog houthandel. In 1986 werd het hersteld en opgedeeld in wooneenheden



De buitenplaats “Ma Retraite”, Zoeterwoudseweg 13, ligt wat merkwaardig midden op een industrieterrein. Het bestaat uit de volgende onderdelen:
A) Een gietijzeren toegangshek, waarvan de zijkanten volgens de bewoners origineel zijn, maar het middenstuk gereconstrueerd. In die zijkanten staat links “veel” en rechts “zicht”. Dit herinnert nog aan de oude 19e eeuwse benaming van het landgoed: “Veelzicht”.
B) Het herenhuis aan de voorzijde: een directeurswoning van een vroeger aanwezige molen en houtzagerij. De naam “Ma Retraite” staat boven de deur en ook is daar een fraai bovenlicht
C) Daarachter een zestal arbeiderswoningen, oorspronkelijk rond 1782 gebouwd als woningen voor de molenknechts, rond 1900 vernieuwd tot de woningen in de huidige staat. Volgens de bewoners moeten de WC’s vroeger buiten zijn geweest
D) Daarachter en opzij een tuin, waarin ooit een volmolen, later verbouwd tot houtzaagmolen heeft gestaan

c3251bde-26bc-11e3-9682-3cd92befe4f8
Kaart van landerijen tussen de Vliet en de Zoeterwoudseweg ten zuiden van de op de kaart aangegeven plaats van de molen (de Stadt Leyden, later de Haan) en woonhuis (thans Zoeterwoudseweg nr. 13 "Ma Retraite").
Afbeelding Erfgoed Leiden

Een stukje geschiedenis:

- Volgens omwonenden zou reeds in 1606 op deze plek (die toen de oude Heerweg heette en op Zoeterwouds grondgebied lag) een volmolen hebben gestaan met daarbij een molenaarswoning. Op oude kaarten is deze molen met woning nog terug te vinden. Een volmolen of vollersmolen is een molen voor het bewerken van wollen, lakense stoffen, o.a. door persen, kneden en het toevoegen van zeep (vroeger vollersaarde)
- In de 17e of 18e eeuw gaat deze volmolen “Molen de Haan” heten
- In 1782 wordt koopman Johannes Zoodaar eigenaar van het complex en hij verbouwt de woning tot herenhuis, wat in zijn huidige vorm goeddeels nog steeds bestaat. Hij geeft het de naam “Hout- en Rijnlust”. Daarachter bouwt hij de reeds eerder genoemde woningen voor de molenknechts. Ook verbouwt hij de molen tot houtzaagmolen
- Begin 19e eeuw komt het geheel in handen van Coenraad Brandligt , die er twee uitbouwen bijbouwt en het pand de naam “Veelzicht” geeft. Het is deze naam, die nog steeds op het gietijzeren toegangshek te lezen valt
- Midden 19e eeuw is het geheel eigendom van de gebroeders van Mannekus. Zij moderniseren de houtindustrie, door er een stoomhoutzagerij te bouwen. De romp van de overbodig geworden Molen de Haan (de wieken waren verdwenen) verhuist in 1865 naar ’t Zandt, een plaatsje in Noord Holland, waar hij als Molen de Hoop nog steeds aanwezig is
- Rond 1900 worden bij de voorspoedig lopende houtzagerij de knechtswoningen vernieuwd tot arbeiderswoningen
- Tot het jaar 1920 lag de buitenplaats op Zoeterwouds grondgebied. Toen vond de Leidse stadsuitbreiding van 1920 plaats en kwam Ma Retraite in Leiden te liggen
- Eveneens in het jaar 1920 werd het huis gekocht door Cornelis Bernard Joseph Jan Marie Schermer Voest. Hij was koopman en lid van de firma Schermer en Co, gevestigd aan de Herengracht 615 te Amsterdam. Deze firma had een groothandel in glas, aardewerk en porselein.
- Onder deze familie vindt ook een naamsverandering van het herenhuis plaats; de oude naam Veelzicht, die nog uit het begin van de 19e eeuw stamt wordt veranderd in Ma Retraite. Zoals eerder vermeld, is deze naam nog altijd boven de voordeur te zien
- In de 2e wereldoorlog fungeerde Ma Retraite als onderduikadres
- Nog tot 1976 vond er achter de woning houthandel plaats. In dat jaar kwam er een jachtwerf
- In 1986 werd het pand hersteld en opgedeeld in wooneenheden

Bronnen:
- Boekje Open Monumentendagen Leiden, 9 en 10 september 2017
- Verklarend handwoordenboek der Nederlandse Taal – M.J. Koenen en J. Endepols
- Gesprekken met bewoners
- Mededelingen van Erik Arent en Titia Arent-Ytsma (namens nakomelingen en aanverwanten van Cornelis Schermer Voest)


Dit schilderij is nog aanwezig bij de nakomelingen van Cornelis Schermer Voest. Opmerkelijk is, dat de naam “Ma Retraite” hier groot op de zijgevel is aangebracht

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Zie verder colofon
Auteur J. Hartstra
kaart