.....


GT_1376

In 1894 werd dit pand gebouwd voor de Zuidhollandsche Bierbrouwerij. Het is ontworpen door de Leidse architect W.C. Mulder. Hij gaf het gebouw z'n kenmerkende entree in de vorm van een biervat. De heer J. Regeur, agent van de brouwerij, kreeg de leiding over het depot en de bottelarij. In 1904 nam de heer P.J. Weijermans de zaak over en hij startte hier ook met de productie van limonade.
Sinds 1975 is het pand niet meer als zodanig in gebruik.

Zuidhollandse Bierbrouwerij

Deze voormalige bierhandel met bovenwoning en pakhuis is in 1894 gebouwd in de stijl van de Hollandse Neo-Renaissance. Het diende als depot en bottelarij van de Zuidhollandsche Bierbrouwerij en later was er ook een limonadefabriek gevestigd.
Het gebouw is ontworpen door de Leidse architect W.C. Mulder, zoals blijkt uit een advertentie van aanbesteding in het Leidsch Dagblad van 14-09-1894;
"20 september 1894 in Café Central Breestraat aanbesteding tot afbreken en wederopbouw van het perceel Nieuwe Rijn no. 82 inl. architect W.C. Mulder, Hogewoerd 82."

In het Leidsch Dagblad van 11 februari 1890, op pagina 4, geeft de Zuid Hollandse Bierbrouwerij te kennen dat zij de heer J. Regeur hebben aangesteld als hun agent voor Leiden en omstreken.
In het Leidsch Dagblad van 28 maart 1895 op pagina 4 staat een advertentie van J. Regeur waarin hij aankondigde dat hij zijn bottelarij en ijshandel, van de Groenhazengracht 4, benevens woonhuis Oude Vest 59, verenigd heeft overgebracht naar Nieuwe Rijn 82.
In januari 1895 had hij al vergunning gekregen tot het aanleggen van een stoep voor het pand.
In het Leidsch Dagblad van 30 maart 1895 staat een beschrijving van het nieuwe pand en tevens wordt in het artikel nog eens bevestigd dat W.C Mulder de architect is van het gebouw.
Er wordt uitgelegd dat de ingangspartij de vorm van een vat heeft, zodat het voor de beschouwer gelijk duidelijk is wat de functie is van het pand.
De entree neemt meer dan de helft van de gevelbreedte in beslag en de versiering ervan met kinknagels benadrukt het industriële karakter van het pand. In de zandstenen omlijsting van de poort staat gebeiteld: ‘Agent der Zuidhollandsche Bierbrouwerij ’.
Een foto uit ca. 1900 van het pand laat het bedrijf in volle gang zien.
Gevellantaarns aan weerszijden van de entree wezen late klanten de weg; de beugels bleven op hun plaats, de lantaarns helaas niet.
Het gevelschildje met een dubbele haak, links naast de ingang, geeft aan dat hier ooit een dreg tot redding van drenkelingen in de Nieuwe Rijn te bevragen was.



GT_1017
1885 9/3? Lukas Regeur 1894 12/11.

Jan Regeur

Deze eerste steen is ingemetseld in één van de hardstenen sokkels van de poortboog en is gelegd door Lukas, één van de zoons van Jan Regeur.
Jan dreef hier tien jaar lang zijn bierdepot en limonadefabriek, tot 9 februari 1904 om precies te zijn, toen hij door een 'noodlottig toeval' om het leven kwam zoals in zijn overlijdens advertentie in het Leidsch Dagblad van 10 februari 1904 staat vermeld. In 1902 had hij een verzoek gedaan om vergunning te krijgen tot oprichting van een Mineraalwaterfabiek, waarvan de productie gedreven zou worden door een gasmotor van 3 p.k. Het verhaal gaat dat deze geëxplodeerd zou zijn en Jan Regeur zou hierbij omgekomen zijn.

Jan Regeur overleed op 9 februari 1904 des namiddags te kwart voor negen uren. Hij was geboren 17-12-1856 te Middelburg en was getrouwd met Jansje Elisabeth Verkoren (de familie Verkoren was actief in de drankenbranche; zo was Lucas Verkoren – in die familie was de voornaam Lucas wel de meest voorkomende – jarenlang directeur van Hartevelt); zij was geboren 21-6-1857 te ’s-Gravenhage. Zij woonden in Nieuwe Rijn 82 vanaf 9-5-1895 (voordien Oude Vest 59); vermoedelijk was dat voordien onbewoond (dus alleen bedrijfsgebouw). Hun ook in Den Haag geboren zoontjes Jan Lucas Nicolaas Regeur (26-11-1881) en Lucas (20-7-1885) woonden er.

In het Leidsch Dagblad van 13 februari 1904 staat een verslag van de begrafenis van Jan Regeur die op noodlottige wijze het leven had gelaten. Hij werd onder grote belangstelling begraven op de Begraafplaats Groenesteeg. Uit één van de grafredes bleek dat hij voorzitter was van de Vereniging van Leidsche Bierhandelaren en Mineraalwaterfabrikanten.

Na het overlijden van de vader vertrokken de weduwe en Lucas weer naar Den Haag, de oudste zoon was al eerder het huis uitgegaan.

P.J. Weijermans

In 1904, op 7 september, nam de Leidenaar P.J. Weijermans, die een bierbrouwerij had op de Haarlemmerstraat, de zaak over. Hij was geboren in Wassenaar op 5 december 1865 en overleed op 22 december 1915 te Leiden, Zijn vrouw was Maria Heemskerk (geb. 15-8-1862 te Noordwijk). Samen kregen zij twee zoontjes Charles Sophio(?), geb. 18-5-1897 en Petrus Johannes jr., geb. 20-11-1902 en een reeks dochters.
Met zijn familie nam hij zijn intrek op de bovenverdieping. Een bordje met de naam Weijermans op de rondboog boven de ingang herinnert aan de overname; "P.J. Weijermans, Agent der Zuidhollandsche Bierbrouwerij". Op een foto uit het einde van de 19e eeuw, in het archief van Erfgoed Leiden, is te zien dat boven de deur de naam J. Regeur staat en niet Weijermans.
Weijermans leverde ‘zomers ook ijs aan de Leidse cafés: natuurijs in de vorm van schotsen die tijdens de winter verzameld werden op de grachten en sloten.
In de achtertuin van het pand staat nu nog de bewaarplaats van dat ijs: een toren, vier verdiepingen hoog, ooit zonder vensters en met zware, tachtig centimeter dikke muren.
De lage ruimte, direct achter de ronde toegangspoort, is de plaats van de limonadefabriek geweest. Het ijs dat in de winter van de gracht werd geschept hield de drank koel in de ijskasten.
Toen Weijermans in 1915 overleed besloot de weduwe het bedrijf voort te zetten tot haar zoons dit zouden kunnen overnemen.

Toen in de jaren zeventig de bierbrouwerijen en grote limonadefabrieken zelf de distributie in handen namen, werd het depot overbodig en ging de karakteristieke ronde poort definitief op slot.

Reinier Verbeek

Na een leegstand van zo'n 25 jaar kocht architect Reinier Verbeek het pand. Het dak was lek en de houten balken eronder waren bijna weggerot maar Verbeek bracht het pand weer terug in goed bewoonbare staat.
Nu is het pand een Rijksmonument en heeft Verbeek zijn kantoor waar vroeger de bottelarij en limonadefabriek was.
In de voormalige koeltoren achter het depot is het woongedeelte van het pand.
In de twaalf meter hoge toren bouwde Verbeek in drie lagen zijn keuken, z'n woonkamer en zijn slaapkamer.
Volgens de architect is het een luxe om in zo'n koelsilo te wonen. 's Zomers blijft het koel door de zeventig centimeter dikke muren en 's winters wordt het er nooit echt koud.
Het pand was verrassend modern voor de tijd waarin het werd gebouwd. Zo is het plafond een constructie van ijzeren binten en ongewapend beton, terwijl beton toen geen alledaags materiaal was. Onder de vloer zit een waterput. Het grondwater daaruit werd gebruikt voor de fabricage van limonade. In de voormalige bottelarij trof Verbeek zelfs een werkende hoog-rendementsketel aan. "Charles Weijermans was een inventieve man: hij knutselde dat apparaat in elkaar toen niemand er nog van had gehoord. Het ding was bovendien naar keuze op hout of op gas te stoken", aldus Verbeek.

Op 12-10-1998 werd er door de toenmalige burgemeester Goedkoop een plaquette geïnstalleerd op initiatief van Stiel (Stichting Industrieel Erfgoed Leiden).

Het pand staat aan de noordkant van de Nieuwe Rijn en behoort tot het beschermd stadsgezicht.


Bronnen:

Het Spoor van de industriële revolutie in een Hollandse stad: een wandeling langs twintig monumenten van bedrijf en techniek in Leiden. Primavera Pers in samenwerking met STIEL Leiden 1998
Gemeente Leiden, Sprekend Steen, 03-11-2000
Leidsch Dagblad | 11 februari 1890 | pagina 4
Leidsch Dagblad van 14-09-1894
Leidsch Dagblad | 28 maart 1895 | pagina 4
Leidsch Dagblad | 30 maart 1895 | pagina 2
Leidsch Dagblad | 10 februari 1904 | pagina 3
Leidsch Dagblad | 13 februari 1904 | pagina 2


Opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Zie Colofon