GT_1694 foto 2015 H. de Sterke
Boerderij "Ora et Labora" (Bid en werk)

Momenteel (2017) is de situatie niet veel beter;


In een bijgebouw van deze boerderij zit deze gevelsteen met o.a. het opschrift “Paardekooper 1902”. De rest is niet goed leesbaar. De steen is nogal verwaarloosd en behoeft restauratie.


Foto J. Hartstra

Deze monumentale boerderij gaat waarschijnlijk terug tot de 16e eeuw, wat nog te zien is aan een daar aanwezig kruisvenster. De boerderij is in de loop der eeuwen nogal verbouwd.
Een stukje geschiedenis:
- De polder, waarin de boerderij staat, is een samenvoeging van Hofpolder en Vlietpolder. De bewoningsgeschiedenis gaat zeer ver terug. Archeologische opgravingen hebben aangetoond, dat reeds in de ijzertijd (450 tot 0 vC) hier een kleine nederzetting was
- Ook in de vroege Romeinse tijd (0 tot 100 nC) moeten hier mensen gewoond hebben en was er een kleine nederzetting
- Onduidelijk is, of aan het eind van de middeleeuwen, voor het beleg van Leiden hier een boerderij gestaan heeft. Bij het beleg van Leiden in 1573/74 zijn alle gebouwen, die tot 500 roeden (1884 meter) van de stadswallen afstonden neergehaald. De plaats van de boerderij viel daar net buiten, maar hij lag vlak bij Schans Lammen; bovendien is er bij de komst van de geuzen veel gevochten en werd de zaak onder water gezet. Wellicht stonden hier boerderijen, die na het ontzet weer opnieuw zijn opgebouwd
- Uit bouwsporen blijkt, dat de oudste delen van het hoofdgebouw van de huidige boerderij teruggaan tot de 16e eeuw. Zo zit er bijv op de eerste verdieping nog een kruisvenster uit die tijd, dat echter later van elders hierheen verplaatst moet zijn
- In de 17e eeuw werd dicht bij de Vlietweg en los van het hoofdgebouw een bakhuisje gebouwd, waar men brood kon bakken. Het bestaat nog steeds en is nu in gebruik als bed and breakfest
- Omstreeks 1902 is de boerderij in handen van de familie Paardekooper. In het tijdschrift Suetan beschrijft Kees Paardekooper in 1986 de herinneringen van zijn vader (C.P.J.Paardekooper) over een logeerpartij omstreeks 1900 bij zijn tante Pie en ooms Leen en Koos Paardekooper. We kunnen dus aannemen, dat in 1902 de drie laatst genoemden eigenaar van de boerderij waren. De herinneringen zelf gaan over het hoofdgebouw en het interieur ervan. Zeer opmerkelijk was de vermelding van een grote kamer (36 m2) met bedsteden erin; deze werd “keuken” genoemd. Met een echte keuken had dit niets van doen, maar kennelijk kwam deze naam voor dit soort kamers bij alle boerderijen in de omgeving voor
- Rond 1902 werd door bovengenoemde familie Paardekooper een karnmolen gebouwd. Er kwam een opbouw, als verlenging van het bakhuisje, dat daarmee aan het hoofdgebouw werd verbonden. In deze opbouw werd de karnmolen gerealiseerd. In deze molen liep en ezel, om de karnton aan te drijven. Op deze manier werd de molen gebruikt, om van melk boter te maken. Er werd speciaal voor de gelegenheid een datumsteen ingemetseld, waarop de naam “Paardekooper” voorkomt en het jaartal “1902”. De rest van de steen is niet goed meer te lezen
- Volgens bewoners en omwonenden is de karnmolen al vóór 1950 verdwenen. De opbouw, de ronde betonnen vloer en enig houtwerk zijn echter nog steeds aanwezig
- Sinds begin jaren 60 was de boerderij in bezit van de familie de Wit, die er sinds 1963 woonde en werkte. Op hun boerderij hielden ze koeien en varkens en ze hadden nog land tot in Cronesteyn. Dit hebben ze echter bij de herinrichting tot Polderpark moeten afstaan. In 2014 wordt de boerderij verkocht aan de huidige eigenaars, Niels en Willemijn Menken, die nu zelf in het pand wonen, de boerderij restaureren en in het bijgebouw een bed & breakfast realiseren (genaamd “Tuk aan de Vliet”). Ook in het hoofdgebouw zullen enkele bed & breakfasts worden gerealiseerd.
- Tot 1966 viel de boerderij onder Zoeterwoude. Met de stadsuitbreiding van Leiden in dat jaar kwam de boerderij op Leids grondgebied te liggen

Bronnen:
1) Informatieboekje Open Monumentendagen Leiden, 9 en 10 september 2017 nr 19, blz 43
2) Bureau Mo Ned: “”de bouwgeschiedenis van de voormalige boerderij aan de Vlietweg 44 te Leiden”.
3) Kees Paardekooper in kwartaalblad Suetan nr 59 uit 1986 van de Vereniging Oud Zoeterwoude: “Paardekooper, C.P.J.: zo was het in oud Zoeterwoude”
4) Leidsch Dagblad, 25 augustus 2017
5) Gesprekken met bewoners en omwonenden


Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Voor meer informatie of contact met de commissie raadpleeg ons colofon. Aanvullingen en correcties op dit verhaal worden doorgezonden naar de auteur; J. Hartstra.