Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Een zakkammetje en wat pinda’s

  • Leiden
  • Geschiedenis 1901-1950
  • Geschiedenis 1951- heden

Interview met mevrouw Ria de Boer-de Koning op 5 maart 2015

Mevrouw Ria de Boer, de vijfde uit een gezin van tien kinderen, werd op 25 augustus 1934 geboren in Gouda. Op 3-jarige leeftijd verhuisde ze naar Leiden, waar haar vader - van beroep pikeur - een baan kon krijgen bij de manege aan de Kaiserstraat. Hij verzorgde de paarden, onder andere die van prinses Juliana, maar hij reed zelf ook te paard mee in de 3 oktoberoptocht.
Ze groeide op in de Oosterstraat, waar het hele gezin paste in het huis met drie slaapkamers. Een nieuwe baby werd ’s nachts comfortabel op een kussen gelegd op de huiskamertafel. Dat was heel gewoon.
De geboortes vonden gewoonlijk thuis plaats. Mevrouw De Boer herinnert zich dat haar broer, met wie ze in de keuken op een hoopje wasgoed zat tijdens een bevalling, waarschuwde: “Als je nou een harde gil hoort, dan komt het kind, hoor, dan weet je het vast.”
Een douche was er niet in huis en de keukenkraan gaf alleen koud water. ’s Morgens na het opstaan daar dus een ‘kattenwasje’ en eenmaal per week in de teil.

Aardappelschillensoep
In de oorlog was vader betrokken bij het verzet. De broers moesten ’s avonds illegale krantjes rondbrengen, maar toen die naar Friesland waren gebracht om de hongerwinter door te komen, moest Ria, toen een jaar of 10, de taak overnemen. Bang was ze alleen voor het keffertje op een van de adressen, angstiger dan voor de Duitsers die in Van Hoekens houthandel in de Oosterstraat waren ingekwartierd.
Luchtfoto van De Waard met Houthandel Van Hoeken d1b6bde2-26bc-11e3-9b13-3cd92befe4f8
Om ’s avonds wat licht te hebben smolten ze stompjes kaars in een waxineglaasje. Met een draadje erin als lont.
Naar school ging ze graag, ze was een van de besten van de klas. Maar tijdens de oorlog veranderde alles. De school werd bezet door de Duitsers en de kinderen werden van gebouw naar gebouw gestuurd.
Een groot probleem was dat vader voor een maand vertrok om kinderen per schip naar het noorden te brengen. Dat was vlak na de geboorte van een zusje dat zo zwak was dat ze het ternauwernood overleefde.
Er was honger in het gezin. De herinnering aan de aardappelschillensoep van de gaarkeuken is nog levendig. Die was onsmakelijk, maar als kind dacht ze: eten, niet zeuren! “En dat heb ik nog een beetje,” zegt mevrouw De Boer, “dat sterk zijn.”

Een briefje van de dokter
Met het eind van de vierde klas brak voor haar ook het eind van de lagereschooltijd aan. In de huishouding met zoveel kinderen en een kwakkelende moeder waren haar handen welkom. Een wasmachine was er niet, je had een plank, een borstel en zachte zeep. Er moest flink geboend worden, want je kreeg niet elke dag schoon ondergoed.
Dat ze daardoor niet echt kind heeft kunnen zijn, niet heeft kunnen spelen, deerde haar niet. “Die taak, die had je. Je liep daar niet voor weg.”
Financieel was het altijd krap. Bij de vele verjaardagen was er nauwelijks geld voor cadeautjes. De teleurstelling toen ze een keer een zakkammetje en wat pinda’s kreeg, maakte dat ze later met veel zorg de verjaardagen van haar eigen kinderen vierde.
Vanaf haar 13e jaar mocht ze af en toe werken - als moeder even goed was - in de winkel bij Bakker Spruit, bij de Hema. En in de huishouding bij een gezin met negen kinderen. “Als ze maar geen katten hebben die schijten,” zei ze toen ze ging solliciteren, “en geen tinnen pannen die ik moet schuren.” Die bleken er beide te zijn, maar het was een leuk gezin. Anderhalf jaar duurde de betrekking en toen werd moeder weer ziek…
Twee maanden is ze nog naar de huishoudschool geweest. Het was er leuk, met andere meiden. Maar opnieuw werd moeder ziek en met een briefje van de dokter verliet ze tot haar grote verdriet ook die school. Heel veel jaren later, na het overlijden van haar eerste man, heeft ze zich ingeschreven bij de Open School. Nederlands, Engels, Geschiedenis, daar is ze lang mee doorgegaan.
Na de oorlog verhuisde het gezin naar de polder van Oud Ade, een huis zonder gas of elektriciteit. Het was een beslissing van vader die zich voorstelde dat ze in hun onderhoud konden voorzien door voedsel te kweken in de grote tuin.

Twaalf lieve kinderen
Ondanks dat geïsoleerde onderkomen, kreeg Ria stiekem vriendjes. Maar met een van de leuke boerenzonen naar de bioscoop op zondag, dat deed ze niet, dat was taboe in het gereformeerde gezin.
Twee echtgenoten heeft mevrouw De Boer gehad. Op haar 22ste trouwde ze met Joop, een fijne man die naar dezelfde kerk ging. Seksuele voorlichting was er nooit geweest. Samen hebben ze alles uitgevonden en daar heeft ze mooie herinneringen aan. Joop werkte bij de Touwfabriek als wever en later spinner en ging daarna over naar de fabricage van staalkabel. Daar heeft hij gewerkt tot zijn ziekte dat onmogelijk maakte. Intussen was bij mevrouw De Boer borstkanker geconstateerd, een zware periode met operaties en chemo.
Toen ze tien jaar weduwe was, met vijf kinderen, ontmoette ze via de kerk Henk, een weduwnaar met zeven kinderen. Het werd een prachtige tijd met die twaalf kinderen. Ook Henk overleed, maar met de kinderen heeft ze nog veel contact: “Het zijn echt lieverds.”
Nu, op haar 80ste, werkt mevrouw De Boer nog als vrijwilligster bij de ziekenomroep van Leythenrode. Op haar laptop zoekt ze muziek uit en presenteert die via de microfoon. Maar dat niet alleen. Ze zingt, schildert en tekent.
Door haar huwelijk kwam ze in Leiderdorp terecht, waar ze nog steeds woont, maar Leiden bleef belangrijk voor haar: “Ga maar eens op zondagmorgen bij het Gerecht lopen, dat is zo iets geweldigs. Ja, ik ben echt een glibber gebleven.”

De geluidsopname van het interview is hier te beluisteren.

Een volledige transcriptie van het interview is hier te vinden.

Interview door de werkgroep De Stem van Leiden, die onderdeel is van de Historische Vereniging Oud Leiden en samenwerkt met Erfgoed Leiden en Omstreken en de Opleiding geschiedenis van de Universiteit Leiden.

Reacties op dit verhaal kunt u sturen naar destemvanleiden@oudleiden.nl

Meer verhalen van De Stem Van Leiden vindt u in de INDEX.
kaart