Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Chr. Jongelingsvereeniging Prediker 12 vers 1a

  • Leiden
  • Geschiedenis 1801-1900
  • Geschiedenis 1901-1950
  • Geschiedenis 1951- heden
  • Gebouwen

Tegeltableau Janvossensteeg 17

.
GT_1018 Foto W. Devilee

De tekst op het tegeltableau aan de Jan Vossensteeg 17 luidt:

Chr. Jongelings Vereniging Prediker 12 vers 1a
Opgericht 10 juni 1861

..

Het tegeltableau is gemaakt door de voormalige plateelbakkerij Rozenburg.
De naam Rozenburg staat rechtsonder op het tableau.
Prediker 12 vers 1a verwijst naar de Bijbeltekst: "En gedenk aan uw Schepper in de dagen uwer jongelingschap, eer dat de kwade dagen komen en de jaren naderen, van dewelke gij zeggen zult: ik heb geen lust in dezelve".

In de volksmond kreeg het gebouw al snel de naam 'Pret van 12 tot 1'.



De Christelijke Jongelingsvereniging Prediker 12: 1a heeft van 1861 tot 1962 bestaan als jongerenvereniging in Leiden. Christelijke jongerenverenigingen waren een normaal verschijnsel in de 19e eeuw toen de scheiding tussen de diverse christelijke geloven de maatschappij nog verdeelde. In diverse steden waren ze te vinden maar de eerste jongelingsverenigingen ontstonden rond 1850 in Amsterdam.

In 1854 werd in Leiden de eerste jongelingsvereniging opgericht met de naam 'Jongelings-vereeniging onder alle standen te Leyden'. Zij kwamen bijeen in de 'Zaal der Vereeniging voor Chr. Belangen' aan het Noordeinde 38. De zondagsschool die hier gehouden werd, o.l.v. predikant Daniël Chantepie de la Saussaye, was zeer in trek. Deze 'Jongelings-vereeniging' heeft niet lang bestaan.

'Christelijke Jongelingsvereniging Prediker 12:1a', kortweg Prediker, werd op 10 juni 1861 opgericht in een pand aan de Middelstegracht, tegenover het Schachtenhofje. Degenen die Prediker in het leven riepen waren allen lid geweest van de 'Jongelings-vereeniging onder alle standen te Leyden'. Hun doel was de orthodoxe Calvinistische waarden als zondebesef en de goddelijke voorbeschikking weer onder de aandacht te brengen van de jongeren, waarden die in hun ogen verwaarloosd en vergeten werden aan het einde van de 19e eeuw.
Iedereen die zestien jaar of ouder was kon lid worden voor vijf cent in de week. Zodra men in het huwelijk trad verviel het lidmaatschap.

Prediker ontwikkelde zich tot een bloeiende vereniging. De activiteiten van de vereniging behelsden o.a. straatevangelisatie, bijbellezingen, zangles en er werden spreekbeurten georganiseerd over godsdienstige onderwerpen. Tijdens de viering van Leidens ontzet kwam men bij elkaar om de verderfelijkheid van de kermis te bespreken en waarschijnlijk trachtte men de Leidse bevolking daar ook van te overtuigen.
In 1865 nam Prediker de leiding over van de zondagsschool van mej. Dozy en deze werd zeer druk bezocht. Er werden enkele zalen in het weeshuis aan de Hooglandsekerkgracht gehuurd als leslokalen.
In 1867 vormde zich uit deze zondagsschool een onderafdeling voor jongens van twaalf tot zestien jaar: 'I Koningen 18:12b'. In 1880 splitste deze zich in 'I Koningen 18:12b' voor de twaalf- tot veertienjarigen en 'Jozua 24:12b' voor de veertien- tot zestienjarigen.
De zondagsschool bleef populair, in 1953 kwamen er zo'n 200 kinderen naar toe.
Langzamerhand veranderde de doelstelling van het herstellen van de orthodoxe waarden naar het 'zich met elkaar voorbereiden op de volwassenheid'.

In 1884 werd het voormalige koffiehuis 'De Eendracht' in de Janvossensteeg aangekocht als verenigingsgebouw. Het geld hiervoor werd ingezameld met collectes, giften en leningen.
In 1910 werd het oude gebouw afgebroken en er werd een totaal nieuw en groot gebouw neergezet op de oude locatie. De grote zaal kon ruimte bieden aan 800 man.
Aan de straatkant werd een woning voor de conciërge gerealiseerd.

In de loop van de 20e eeuw nam de belangstelling voor de vereniging geleidelijk af, onder andere door de opkomst van gemengde christelijke jongerenverenigingen. Prediker organiseerde steeds meer gemengde gezelligheidsactiviteiten, hoewel de studieavonden aan de jongelingen voorbehouden bleven. Na de Tweede Wereldoorlog liep het ledental verder terug ondanks pogingen om dat tegen te gaan. Op 10 juni 1961 werd in het gebouw 'Prediker' nog een herdenkingsbijeenkomst georganiseerd ter gelegenheid van het eeuwfeest van de vereniging, maar een jaar later moest het bestuur besluiten om tot opheffing over te gaan.
Het bestuur droeg op 2 augustus 1962 het gebouw van Prediker over aan de centrale kerkvoogdij van de Leidse Hervormde gemeente. Die nam het in gebruik als kerkelijk wijkgebouw. Ook hier kwam een eind aan. De na verkoop gerenoveerde conciërgewoning wordt nog steeds bewoond door christelijke studenten.

Het archief van de vereniging wordt bewaard bij Erfgoed Leiden en Omstreken.

Bronnen:

Jaarboek Dirk van Eck Stichting 1997: Gert-Jan van Rijn, Predikheren en pretmakers. De Leidse Christelijke Jongelingsvereniging Prediker 12: 1 a tijdens het Interbellum.
Leidsch Dagblad van 1912 en 1953
Leids Jaarboekje 1916
Leids Jaarboekje 1962, blz. 26
Leids Jaarboekje 1963, blz. 31
Wikipedia

Opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Auteur; A. van Leeuwen. Zie ons Colofon . Uw eventuele aanvullingen of verbeteringen zijn zeer welkom.
kaart