Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Art Nouveaugevel

  • Leiden
  • Geschiedenis 1901-1950
  • Gebouwen

Gevelteken Maarsmansteeg 8


GT_1913 Foto: E. Koningsveld

Dit bijzondere gebouw in het het Leidse straatbeeld is één van de weinige voorbeelden van de Art Nouveau of Jugendstil in het stadscentrum.
De winkel met bovenwoning is in de periode van 1905 tot 1906, in opdracht van C. Christiaanse Jr., ontworpen en gebouwd door de architecten H.J. Jesse en W. Fontein. Zij ontwierpen een hoekpand in een sobere Art Nouveau stijl met vakwerk elementen.
In de granieten borstwering van de pui aan de Kapelstraat zijn hun namen te lezen die in de steen uitgehakt zijn.

De twee gevels van het pand grenzen aan de Maarsmansteeg en Kapelstraat. Op de tweede verdieping en onder de kap bevindt zich de woning.
In de opdracht die de architecten kregen stond bedongen dat de gevels aan de straatzijde geheel uit glas zouden moeten bestaan. Bovendien mochten er geen kolommen in de winkel komen. Vandaar dat de architecten kozen voor een ijzeren skelet-constructie, die in de gevel zichtbaar is.
De koepel op het torentje was oorspronkelijk bekleed met loden stroken die goud geverfd waren, later is dit vervangen door zink. Het glas, op de hoek van de eerste verdieping, is vervangen door houten latten.

Bij de bouw van dit pand in 1905 werd gebruik gemaakt van het oude muurwerk. Gezien de dikte van de muren van het oude pand dateren deze uit de vroeg stedelijke periode (15e eeuw). De inmiddels zichtbare achtergevel dateert uit de achttiende eeuw.
De kelder werd opnieuw overwelfd met troggewelven. Een troggewelf is een gemetseld gewelf dat bestaat uit een serie aaneengesloten lage bogen.

Zowel het exterieur als het interieur waren voor de restauratie in 2000
nog vrijwel authentiek. Enkele onderdelen van het exterieur zijn ooit gewijzigd en van het interieur zijn enkele onderdelen verwijderd, zoals bijvoorbeeld onderdelen van de trap in de winkel en de scheidingsmuur (kamer en suite) in de woning. Het pand vertoonde vele sporen van achterstallig onderhoud en met name de staalconstructie van de onderbouw verkeerde in slechte bouwtechnische staat.

Het herstel van deze bijzonder fraai vormgegeven staalconstructie vormde
de kern van de restauratie, die op 24 februari 2000 officieel van start ging.
Na het vrijmaken van de constructie bleek deze in zo’n slechte bouwtechnische
staat te verkeren, dat slechts enkele onderdelen na intensieve restauratie
behouden zouden kunnen worden. Besloten is toen om de staalconstructie
van de onderbouw in zijn geheel te vervangen overeenkomstig bestaande
vorm en detaillering. Een bijzonder detail daarbij is dat de verbindingen
met klinknagels zijn uitgevoerd, voor zover dat mogelijk was.
Het klinken van nagels is een techniek die nog maar enkele bedrijven in Nederland beheersen. Het in stand houden van deze techniek is een belangrijke reden geweest
bij de keuze van herstel.

Naast enkele verbeteringen en aanpassingen met betrekking tot het wooncomfort
heeft de woning nauwelijks wijzigingen ondergaan. De oorspronkelijke
details zijn zoveel als mogelijk intact gelaten zoals bijvoorbeeld het ventilatierooster
boven de binnendeur kozijnen.


Bronnen:

Erfgoed Leiden, Vondst van de Week
Monumentenregister: monumentnummer 515136
Wikipedia

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Voor meer informatie raadpleeg ons colofon. Uw eventuele aanvullingen of verbeteringen zijn zeer welkom.
kaart