Interview met mevrouw M.G. Hekker (1935)

Projectbeschrijving
Het Oral History-project Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog is een initiatief van Erfgoed Leiden en Omstreken in samenwerking met de Leidse Video en Smalfilmliga. In een zestal interviews zijn herinneringen aan de oorlog in Leiden en omringende gemeenten vastgelegd. Doel van dit project is de geschiedenis levend houden en bronnenmateriaal te verzamelen voor onderzoek en educatie.

Voorwaarden
De opnamen en gegevens zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen zonder toestemming van Erfgoed Leiden en Omstreken niet voor publicatie worden gebruikt.
Bij eventuele publicatie van de onderzoeksresultaten welk verband houden met deze collectie de volgende bronvermelding te geven: Erfgoed Leiden en Omstreken.
De gebruiker van deze collectie verplicht zich de persoonlijke levenssfeer van de geïnterviewden in woord en geschrift te eerbiedigen en Erfgoed Leiden en Omstreken te vrijwaren van alle aansprakelijkheid voortvloeiend uit aan de collectie ontleende gegegevens.

Toegankelijkheid
Het interview van mevrouw M.G. Hekker is hieronder te bekijken en te beluisteren. De filmopnamen zijn in een aantal delen geknipt met daaronder de transcriptie met tijdscodes. Het is mogelijk om in de tekst te zoeken door de optie zoeken te selecteren in de menubalk van de browser.

Samenvatting
Mevrouw Hekker uit Warmond was 13 jaar toen de oorlog begon. Zij werkte in de huishouding bij fotograaf Zandbergen en later bij Drukkerij Van Elburg. Zij zorgde ook voor de kinderen en kookte voor het gezin.

Trefwoorden: illegaliteit; verzet; Joodse onderduikers; V1; bevrijding



Interview met mevrouw Hekker, fragment 1

Interviewer
#00:00:02# Goed, mevrouw Hekker, heel fijn dat u een interview wilt afnemen. Onderwerp is de Tweede Wereldoorlog in Warmond en u kunt daar vast wel heel wat over vertellen. Enne, ja, ik heb een aantal vragen voor u daarover en de eerste vraag is: hoe oud was u toen, ja, de Tweede Wereldoorlog begon?

Mevrouw Hekker
#00:00:19# Ik was nóg dertien jaar.

Interviewer
#00:00:22# En hoe was, ja, waar woonde u eigenlijk in die tijd?

Mevrouw Hekker
#00:00:26# Dorpsstraat 81 met het gezin Hekker.

Interviewer
#00:00:30# Met het gezin Hekker. Hoe was de gezinssamenstelling?

Mevrouw Hekker
#00:00:34# D'r waren d'r natuurlijk al weg, de oudere zussen, want ik bij de jongsten, maar we hadden bij elkaar elf kinderen! Jij weet de situatie wel.

Interviewer
#00:00:54# Ja, en uw vader: wat voor beroep had hij? Wat deed hij?

Mevrouw Hekker
#00:00:59# M'n vader was kachelsmid en dat was z'n hobby: orgel spelen in de kerk.

Interviewer
#00:01:02# En hij was getrouwd met?

Mevrouw Hekker
#00:01:07# Agnes Hubert en die is overleden toen ze 38 jaar was en toen is hij na een half jaar al getrouwd met míjn moeder en dat was Alida Boere.

Interviewer
#00:01:21# Uit Voorhout.

Mevrouw Hekker
#00:01:22# Uit Voorhout, ja.

Interviewer
#00:01:23# En hoeveel kinderen waren er in totaal?

Mevrouw Hekker
#00:01:26# Elf.

Interviewer
#00:01:28# Elf. En uit het eerste huwelijk?

Mevrouw Hekker
#00:01:33# Zes.

Interviewer
#00:01:36# OK. Goed, even terug naar de oorlogstijd, hè, 10 mei 1940, ja, hoe ervaarde u de eerste oorlogsdag. Wat kunt u daar zich nog van herinneren?

Mevrouw Hekker
#00:01:48# Héél veel. Eigenlijk alles nog. Je hoorde dat het oorlog was en door de radio zeiden ze: We zijn....ik hóór het nóg zo....We zijn in oorlog met Duitsland. Héél erg Vaz Dias. Heb je d'r ooit van gehoord? Een omroeper? Vaz Dias en die zei - ik hoor het nog! Je ging naar buiten! Hollen, vliegen en je...oorlog! We wisten toch niet wat het was? Niemand? Iedereen liep op straat. Maar werd je later wel gewaar, natuurlijk. Want hier zat in Warmond, tijdelijk, paardenvolk noemden ze dat. Eh....ingekwartierd of hoe noemen ze dat? Ja, he? Dus die hadden het druk natuurlijk met...nou ja, organiseren, schreeuwen...

Interviewer
#00:02:47# Er zaten hier dus ook gemobiliseerde militairen?

Mevrouw Hekker
#00:02:50# Néderlandse militairen. En die...

Interviewer
#00:02:53# Waar zaten die?

Mevrouw Hekker
#00:02:54# En die waren gehuisvest in Hotel De Stad Rome en ook in de School met de Bijbel, die daar aan de overkant nog stond. Nu afgebroken: School met den Bijbel. En de paarden die stonden bij Anjema. En Anjema is tegenover De Zon en dat was een heel groot, onwijs, plein waar niks op gedaan werd en dáár stonden de paarden. Oh, mens, je ging kijken. Ik vond 't prachtig. Toch? Maar dat is in de loop van de paar dagen weggetrokken. Natuurlijk. Ik geloof, dat weet ik wel zeker, dat er in Rijnsburg en in Valkenburg zo gevochten is. Valkenburg. En dáár gingen ze naar toe.

Interviewer
#00:03:47# Kunt u zich de vliegtuigen nog herinneren, die overgingen. Van de Duitsers?

Mevrouw Hekker
#00:03:51#

Interviewer
#00:03:53# En was dat...dat was wel angstaanjagend zeker?

Mevrouw Hekker
#00:03:56# Jaaa, die schéérden hierover, want we wonen natuurlijk niet ver van Den Haag af en dáár was het natuurlijk. Dat droppen. Jazeker en dan ging natuurlijk alsmaar de radio en, nou ja, het was natuurlijk heel vreemd.

Interviewer
#00:04:14# Weet u het weer nog? Wat voor een weer het toen was?

Mevrouw Hekker
#00:04:16# Práchtig! Vijf dagen de zon geschenen, zonder één wolkje aan de lucht. Alle vijf de oorlogsdagen, want dinsdag was het over, hè?

Person 1: interviewer
#00:04:30# Goed. En kunt u zich de bombardementen van Rotterdam nog herinneren?

Mevrouw Hekker
#00:04:32# Jaaa.

Interviewer
#00:04:34# En kon je dat ook zien vanuit hier?

Mevrouw Hekker
#00:04:36# Ehhh, rook. Die kant. Ja, waar woon ik nou. Hier. Ik zal maar zeggen: daar. Jazeker! Ging je kijken. Ging overal naar kijken, maar dat werd je natuurlijk later jaren wel veranderd, hè? Toen de Duitsers hier eenmaal waren. Is dat wel veranderd.

Interviewer
#00:05:00# Ja, en heeft u al snel Duitse militairen gezien?

Mevrouw Hekker
#00:05:05# Jaaa, eh, in die week al, want toen kwamen ze in Leiden - zijn ook nog foto's van - en toen kwamen ze hier ook en de Nederlandse die hier waren die trokken weg, maar d'r zijn d'r ook nog wel.....hoe noemen ze dat....eh... nou ja, die gevangen genomen werden. Ook. Maar dat werd later allemaal vrijge.....losgelaten hoor.

Interviewer
#00:05:38# Ja, ik geloof dat we nu even...

Mevrouw Hekker
#00:05:38# Ja, ik voélde iets.

Knippen en tijdcode aanpassen


Interviewer
#00:05:41# Ja. We gaan door we waren, hoor, mevrouw Hekker.

Mevrouw Hekker
#00:05:48# En toen was ik...hippie: hulpje bij Zandbergen. En toen moest iedereen al heel gauw een persoonsbewijs, dus iedereen moest gefotografeerd worden . En bij Zandbergen, dat ging de hele dag werd....kwamen daar mensen voor een pasfoto. Dat was dan voor een Ausweis of waar was dat voor? Persoonsbewijs...iéderéén! En dat moest aan de linkerkant. En die moesten afgedrukt worden, dat deden ze bij Zandbergen en dan kwamen ze d'r weer halen. Maar nou zit ik te denken: wat gingen we daar mee doen? Naar het gemeentehuis of zo? Dat je er iets kreeg, dat weet ik dan niet meer. Maar in 1941, december '41, toen ben ik naar van Elburg gegaan, die hadden vier kleine kinderen en een drukkerij aan huis en daar heb ik de latere oorlogsjaren meegemaakt en dat was heel erg hectisch. Meneer Elburg deed aan de ondergrondse en die had een drukkerij en die ging van alles drukken, maar eigenlijk had ik daar niet mee nodig, maar ik was zo nieuwsgierig en ik begreep 't, want d'r kwam van allerhande mannen spullen halen, pakken halen. Ik denk: wat komen jullie doen? Én hij had boven in de kast een Engelse zender. Dus per dag kwam Bill Heijl (?) en oude meneer Gerards, nou, en de hele buurt, allemaal door de voordeur. Allemaal naar boven. En dan vier kleine kinderen. En die gingen naar die Engelse zender luisteren . Allemaal met de oren voor dat kastje. Zie je het zitten? Oh, oh, oh, oh, oh...

Interviewer
#00:07:44# ...Ik zal daar straks wat meer over vragen, over Van Elburg, omdat hij natuurlijk een heel bijzondere natuurlijk een heel bijzonder figuur was in de Tweede Wereldoorlog. En, kunt u mij nou vertellen, want ja de oorlog is - ja - min of meer begonnen, we waren bezet door de Duitsers. Kunt u nou eigenlijk nog herinneren hoe een doorsnee dag er voor u uitzag? Een gewone, doordeweekse dag: wat, wat...hoe ging eigenlijk in die tijd? En kunt u dan bijvoorbeeld ook vertellen hoe dat aan het eind van de oorlog dan ging? Kunt u zich dat nog herinneren?

Mevrouw Hekker
#00:08:19# Nou ja, ik was natuurlijk...toen was ik vijftien jaar, hoor. Effe goed denken, hoor. Je bent nog een kind. Ik was kind met die kinderen daar, maar ik had wel alles door, hoor! D'r kwam ook een priester uit Oegstgeest, ene rector (?) die had onder die toog - die had nog zo'n toog aan - ook allerhande dingen wat ze gedrukt hadden. Dat had ik allemaal door. Dat had ik állemaal door, maar die Gerard van Moorsel, dat weet hij, die heb heel veel gedaan, hoor. Want meneer Van Elburg die drukte niet, die regelde alleen maar. Hij heb hele gevaarlijke dingen gedaan, hoor. Hele gevaarlijke dingen. Maar ik weet natuurlijk niet alles, want 's avonds om zeven uur ging ik naar huis natuurlijk. Later ben ik daar blijven slapen, want toen mocht je niet buiten, na zeven of na achten of wat ook. Dan mocht je de straat niet op, toen ben ik daar helemaal geweest.

Interviewer
#00:09:17# Ja, het was toen avondklok.

Mevrouw Hekker
#00:09:19# Ja! Ja! Maar ik ging 's morgens gewoon naar Van Elburg toe en daar deed ik mijn werk, dat was míjn werk dan hoor, voor de kinderen...

Interviewer
#00:09:30# U zorgde voor de kinderen...

Mevrouw Hekker
#00:09:31# Ja, en voor de kinderen en ik zorgde ook dat het eten...en nou ja, gewone, normale in een huishouden een dag. Want mevrouw Elburg was niet zo...eh...handig, maar daar wil ik verder niks van zeggen. Maar, eh...ja, en dan 's avonds ging ik weer naar huis. Maar ik was wel hier in Warmond nog...in het begín op een zangvereniging, hoor. En ik heb nog aan gymnastiek gedaan! Jawel! Het was niet helemaal oorlog, hoor. Maar later, in '43 - '44, toen werd dat natuurlijk erger. Je had geen elektrisch meer, geen eten meer, bloembollen. En, en, en dan van die grote bieten, daar ging je stroop van maken. Zó'n biet. Je had zó'n beetje stroop . Oh, god...! Wat een ellende als ik er nou allemaal nog aan....máár het was nooit ongezellig bij ons, hoor! Bij ons thuis. Nooit!!

Interviewer
#00:10:33# Hoe ging nou bijvoorbeeld...hoe werd nou een verjaardag gevierd bijvoorbeeld in die tijd. Kunt u zich dat nog herinneren?

Mevrouw Hekker
#00:10:40# 's Middags, want 's avonds mocht je later niet meer op de straat. In het begin wel, maar later niet. Maar heel povertjes, hoor. Een koppie thee, dat had je dan nog. Later surrogaat natuurlijk. Ja, ik kan me alles nog herinneren.

Interviewer
#00:10:59# En Kerstmis bijvoorbeeld, want hoe ging dat dan? Hoe werd dat gevierd in die tijd?

Mevrouw Hekker
#00:11:04# Dan gingen we tóch naar de nachtmis en dan hadden vrijwillige Warmonders, die hadden van die - hoe heten die dingen wat elektrisch vervangt? - agators of hoe noem je die dingen nou? Als het licht uitvalt in het ziekenhuis, dan gaat dat toch op een.....

Interviewer
#00:11:22# Aggregator.

Mevrouw Hekker
#00:11:23# Ja! Die hebben ze in de kerk gezet, dus je ging toch met schijnwerpers en kaarsen ging je nog naar de kerk. En dan had moeder gezorgd, dat er een tulpenbolletje, daar ging ze dan cake van bakken of brood van bakken. Iedereen hoor! En mijn vader, die had...die was smid en die had een molen gemaakt waar je tarwe in kon malen. En tarwe dat haalden de mensen in de (Haarlemmer)Meer. Een zakkie tarwe kon je dan bij die boer kopen. En dan kwamen de mensen vragen: "Hekker of Moeder Hekker, mogen wij die molen effe lenen". En dat moest dan op de tafel, zoals een snijbonenmolen, maar veel groter en dan bleef er nog wel eens een pondje meel voor mijn moeder hangen. En daar maakte ze dan brood van. Jaja, dat weet ik ook. Ja, dat gebeurde nog wel eens, hoor! En dan mijn vader, die maakte van die kleine potkacheltjes die je op de kachel zette. Van die kleine kacheltjes, die maakte die. Maar op 't end niet meer voor geld, want geld hoefde niet: voor eten. Bonen. En dat deed die ook hoor. Dat had 'ie zeker zo voor mekaar, want hij was smid. Dat was gewoon een stuk ijzer, rond, en dan een roostertje d'r in en dat waren kacheltjes. Daar kookten de mensen op, want daar konden takjes in. Ja, dat was heel wat, hoor: iedereen had zo'n potkacheltje noemden we het geloof ik. Óp de kachel. Begrijp je? Dat stond op de kachel, want dat moest natuurlijk afgevoerd worden door de schoorsteen. Begrijp je? En die maakte die ook, maar niet meer voor geld. Later voor eten. Ja. En dan aardappelen, natuurlijk hè? Ruilden voor aardappelen. Want mijn vader had toch die werkplaats, dat weet je toch, daar achter? En dan had 'ie lood - lood is nou weer een hoop geld waard - en dat ging die dan ook ruilen. Ja, die zat ook nog wel 'ns te rommelen hoor. En er waren heel veel mensen die rommelden, hoor! Bij Elburg kwamen ze ook altijd geslachte konijnen brengen, die moest die dan meenemen. Ruilen voor papier, die nam die dan mee naar Amsterdam. En je had geen plastic zak! Dat ging in een sloop. Dan ging 'ie zo naar Amsterdam met de treín. . Oh, God!

Interview met mevrouw Hekker, fragment 2


Interviewer
#00:00:03# Goed, over Van Elburg - George van Elburg - die heeft u natuurlijk heel goed gekend?

Mevrouw Hekker
#00:00:06# Nou!

Interviewer
#00:00:09# Nou, dan zal ik de vraag even over, in ieder geval, nou: George van Elburg heeft u natuurlijk heel goed gekend, u heeft daarnet al enigszins iets over gezegd, maar wat was dat nou eigenlijk voor een man?

Mevrouw Hekker
#00:00:21# Die man die was geboren in Alkmaar - hou me ten goede - het kan ook Texel geweest zijn, maar hou me ten goede. Maar ook een groot gezin en die was uiteindelijk, nou ja, armoe natuurlijk, groot gezin en die is drukkersleerling geworden in Purmerend. En, nou ja, dat is doorgegaan en toen vlák voor de oorlog - ik zal maar zeggen in 1934, want René is in '35 geboren. Ja. Toen kon die hier een drukkerijtje overnemen, want hij wilde altijd al voor zichzelf beginnen. En toen was natuurlijk alles gericht op de priesters van het seminarie. Daar was alles hier in Warmond op gericht: die studenten. Hij ook. En toen woonde Albert Papot, Kees Papot's z'n vader, woonde in dat huis waar Elburg gewoond heeft. En daar is 'ie in de kost gegaan in het begin en toen is d'r een heel klein drukkerijtje aangebouwd van armoe, heel eenvoudig, en zo is die begonnen. En hij heb natuurlijk de oorlog mee gehad, want daar heeft 'ie natuurlijk een hoop klanten van overgehouden, want hij ging altijd naar Amsterdam. En altijd maar: "Ja, we gaan morgen weer naar Amsterdam." Dus wat ze in Amsterdam gingen doen, hou me ten goede, maar dat geloof ik ..... ook iets.

Interviewer
#00:01:58# Ja, ja, maar, ja, vertel er iets meer over, hè, want u....

Mevrouw Hekker
#00:02:01# En toen is hij begonnen met geboortekaartjes en toen is die ook begonnen met een Warmonds krantje. Jaaaa!!! De Oude Toren heette het, geloof ik. Misschien weet je dat nog wel. Jaaa!! Ja!

Interviewer
#00:02:20# Maar goed, hij was op een gegeven moment een hele bekende verzetsman...

Mevrouw Hekker
#00:02:25# En net...Hij zat óveral in en op: aan de sport, in de kerk, in de....van de...winkeliers. Hij zat overal in. En weet je wat je dan gaat krijgen? Hij was nooit thuis. 's Avonds. Aan de voetbal, hij was keeper bij de voetbal. Hij deed niet liever. En weet je wat die ook nog deed op een achternamiddagje?: De Kaag rondzwemmen. Ging die zwemmen. Hij kon zó zwemmen. Het was eigenlijk een apart iemand. Maar heel aardig, hoor! Heel, ja hoe moet ik het zeggen... voor iedereen wel, hoor. Ja, hij zal z'n vijanden wel gehad hebben, maar dat weet ik niet natuurlijk. Maar dan kan je begrijpen dat iedereen kwam daar. En hij nam alles mee naar binnen.

Interviewer
#00:03:12# Ja, en waaronder natuurlijk ook Pieter Geraerdts, de kunstschilder. . Pieter Geraerdts die maakte natuurlijk, ja, religieuze voorstellingen en daar werden dus bidprentjes van gedrukt.

Mevrouw Hekker
#00:03:23# Ja. Ja. Ook. En ook geboorteprentjes en communieprentjes. Van alles. Toen. Allemaal over.

Interviewer
#00:03:32# Maar heeft u iets gemerkt van, ja, verzetspraktijken. Illegale praktijken. In de drukkerij...

Mevrouw Hekker #00:03:41# En dat is natuurlijk, eh, geweest dat 'ie opgepakt is. Je had Koningin Wilhelmina. Gedrukt. Foto's. Stápels, want verder weet ik het niet hoor! Ho. Nou ja, toen kwam ik er een keer op een ochtend en toen deed er een NSB-er, ja, NSB-er die deed open. Hij zei: "U mag wel naar binnen, u mag d'r niet meer uit." Nou ja, toen had ik het gelijk door. Toen was die meegenomen. En dat was 's ochtends om half 8. Maar onderhand hebben mensen van 't verzet, hebben die jongens, die drukkers, die kwamen met de trein en op de fiets in Warmond aangehouden. Onder andere Cor Heijl (?). En ze hebben allemaal, nou ja, een stuk of vijf - zes, bij Cor Heijl in de bollenschuur gezeten. Die zijn gepákt! En door mensen...mensen van het verzet. Anders hadden ze natuurlijk ook meegenomen geworden.

Interviewer
#00:04:46# Maar wat gebeurde er nou, want dat zijn mensen die daar in de drukkerij waren? Want u zegt dat u op een gegeven moment naar binnen moest en wat gebeurde er toen?

Mevrouw Hekker
#0004:52# D'r was niemand. Het was 's ochtends om half 8 en het was allemaal verzegeld. Er was helemaal niemand. De telefoon ging maar in het kantoor. Wij konden er niet heen. Álsmaar! En zij was natuurlijk zenuwachtig en die kinderen d'r omheen, nou, en ik....nou, het was een zenuwentoestand. En die lui zaten in huis! En hij was meegenomen. En hij heb op de Blaak gezeten in Rotterdam. En 6 september, hoe noemde je die dag ook alweer...?

Interviewer
#00:05:18# Ja, Dolle Dinsdag.

Mevrouw Hekker
#00:05:20# Ja, dát is zijn redding geweest. Anders had 'ie d'r niet meer geweest. De Blaak in Rotterdam heb ie die gezeten.

Interviewer
#00:05:28# We praten dus over het jaar 1944.

Mevrouw Hekker
#00:05:30# Ja! September '44.

Interviewer
#00:05:34# Want toén is die opgepakt...?

Mevrouw Hekker
#00:05:35# Ja.

Interviewer
#00:05:35# ..in september '44.

Mevrouw Hekker
#00:05:36# Ja, en toen kwam die met....en toen...de treinen reden nog en wel-'ns-niet en die werden beschoten, heel erg. Maar toen zijn die Duitsers gevlucht uit Rotterdam. Want mén zei, dat de Engelsen al in Breda waren. En dat is zijn redding geweest. Toen is hij gered. Door de ondergrondse en die hebben hem naar de trein gebracht. Nog meer, hoor. Hij niet alleen. En de trein reed en die stopte in Warmond, dat ging ook allemaal toen nog en hij kwam lópend van het station naar huis. En toen heeft mevrouw Elburg hem tegemoet gelopen. Maar hij vond het toch een soort heel gewoon, hoor. Het was....

Interviewer
#00:06:18# Hij was niet bang?

Mevrouw Hekker
#00:06:20# Ik denk 't niet. Ik was in huis met de kinderen en dan kwam iédereen. In huis. 'm Feliciteren enne dat 'ie d'r weer was. En zó raar is dat gegaan! En hij is gewoon weer thuisgebleven.

Interviewer
#00:06:36# En hij ging gewoon weer door met zijn illegale praktijken?

Mevrouw Hekker
#00:06:38# Hij ging gewoon weer door. Hij heeft hele gevaarlijke dingen gedaan, want ik spreek een enkel keertje Gerard van Moorsel wel 'ns en wij hebben daar natuurlijk alle twee gewerkt. Zodoende. En dan zei Gerard wel 'ns: "oh-oh-oh-oh-oh-oh"! Want er zijn wel eens Duitsers wezen kijken, hoor, in de drukkerij. En dat wist 'ie weer zo te rommelen, dat ze weer weggingen. Onvoorstelbaar. Onvoorstelbaar. Maar ja, hij deed ook veel goed, want hij ging op z'n fiets naar The Lord (?) en daar ging die...- mud heette dat, he? - mud aardappelen en dan ging die met een boot kwam die terug. Hoe die dat allemaal gerommeld heeft? En dan lag die aan de Straat ter Leede met een boot vol met aardappelen. En dat ging die verdistribueren (red. distribueren)- zeg ik he goed? - aan iedereen. Mijn ouders kregen ook een mud of een half mud. Iedereen! Buurt! Iedereen! Hij deed een hoop goed, hoor. En d'r waren ook rode kolen bij en zuurkolen enne....allemaal op zolder gebracht. Oh, God! Wat heb ik d'r toch meegemaakt. Oh. Oh. En inmiddels was ik zestien - zeventien natuurlijk.

Interviewer
#00:07:54# Maar hij drukte dus voor het verzet. Dus d'r kwamen ook verzetsmensen aan de deur.

Mevrouw Hekker
#00:07:58# Jaaa. Joop van Acee (?), die kwam uit Lisse. 't Was een jonge man en dan zei ik - die kwam altijd aan de voordeur, ik opendoen natuurlijk - en dan kwam die pakken halen. Op een slagersfiets met een mand voorop. Hè? Dat deden slagers toch vroeger? En daar ging de handel in. En nou dénk ik, en ik weet het haast wel zeker, dat dat naar de Schouwburg ging. In Leiden. Want ik was niet gek, hoor! Ik had een hoop dingen door. Een hoop dingen had ik door.

Interviewer
#00:08:34# Maar moest u ook bijvoorbeeld nog iets....

Mevrouw Hekker
#00:08:35# Eén keer, maar mijn ouders wilden het niet meer hebben, waar ze groot gelijk in hadden. Hij drukte bonkaarten voor joden. Dat die joden ook kaarten hadden. En toen hebben ze mijn lichaam met bonkaarten omgedraaid helemaal. Zie je 't voor je?! M'n moeder lachte bij de poort, bij het mariabeeld Ik ken d'r nou om lachen, maar het was een hele spannende tijd. Én dan ging ik naar de Schouwburg. En die waren ingelicht op de fiets, ouwe fiets, dat was natuurlijk eigenlijk - hou oud was ik - eigenlijk....maar ze wisten geen raad, want d'r was weer onraad natuurlijk. Dat begrijp ik. En toen ben ik daar weer uitgekleed en toen weer op de fiets terug. Maar toen heb ik de Heer wel effe bedankt, hoor! Ik denk, dat is wel een bedankje waard, hè? Want dat was toén voor mij heel wat: andere mensen deden veel gevaarlijkere dingen, dat zal wel, maar toén voor mij. Maar da's maar één keer gebeurd. Mijn ouders wilden het niet meer hebben. Waar ze gelijk in hadden. Toch?

Interviewer
#00:09:52# Dan waren ze best wel, best wel boos eigenlijk zeker?

Mevrouw Hekker
#00:09:55# Ik denk het wel ...

Interviewer
#00:09:56# Ze vonden dat niet zo leuk: je ouders.

Mevrouw Hekker
#00:09:57# Nee, 'k mocht niet meer. Het is denkelijk ook niet meer gebeurd. Dat wéét ik niet. Ik weet natuurlijk niet álles. Maar van de Schouwburg en dáár had die rector Sonda (?) wat mee. Dat begreep ik er uit. Want na de oorlog is die man nog heel dikwijls ....geweest. Heel dikwijls. Kwam die weer. Dat allemaal na de oorlog. Toen alles over was en daar was d'r een mevrouw bij en die heette Schermervoets. En die was secretaresse, of wat ook , ergens van en die heb ook veel gedaan. Fien heette ze. Die kwam daar ook altijd. Bepakt en gezakt. En d'r kwam een mevrouw - dat huis is afgebroken, André - Pijnacker Hordijk (?) en dat is aan De Tol. D'r is nou een nieuwe, zégt men, een nieuwe kasteel of villa gebouwd. En dié mevrouw, die hadden joden. Daar.

Interviewer
#00:11:00# Is dat niet het huis van Menten?

Mevrouw Hekker
#00:11:02# Néé, nee, nee, nee, nee, nee. Als je hier....nou naar Oegstgeest rijdt: links. Vlak voor De Tol. D'r is ook een paar van die palen staan d'r. Waar je ín moet. En die heette Pijnacker Hordijk. En die mevrouw kwam altijd met een rugzak. En dan óók in het kantoor. Dus....wat gingen ze daar doen? Bonnen halen en doen voor die joden?! Daar zaten joden!

Interviewer
#00:11:34# Maar u hebt dus wel heel veel gezien als ik het allemaal zo hoor

Mevrouw Hekker
#00:11:38# En dat mens kwam altijd met een rugzak en alles ging om, want dan had ze die rugzak dan ging ze langs een vaas bloemen of zoiets, en dat kon ik dan weer allemaal opruimen. Ik had een soort hekel aan dat mens, maar die kwam dikwijls. Dus niet, eh, om thee te drinken hoor. Ze was ook zo weer weg. Dat deugde ook niet. Maar dat geeft niet, dat was....dat had hij gedrukt natuurlijk. Maar later sliep ik er en dan was 'ie altijd in de avond laat en in de nacht, was 'ie nog in de drukkerij. Nou, daar...en dat was dik nacht. Nou, dan zat 'ie daar niet niks te doen. Toch?

Interviewer
#00:12:17# Maar u hebt dan al wel angstige momenten gekend zeker?

Mevrouw Hekker
#00:12:21# Ook. Maar ik heb d'r ook wel plezier ook gehad met de kinderen. Jawel! Jawel. Ik ben d'r uiteindelijk twaalf jaar geweest. Dus, op de vrijdagavond dat de Duitsers zich overgegeven hebben, vrijdagavond, toen was in huize Elburg - iedereen kwam daarheen. Dan begrijp je wel wat dáár was. En die had nog een jenevertje. En die had nog cognac. Dus ik zal maar zeggen, dat ik de enigste was die niet...eh...ik zeg verder maar niks. Ja, wel gelachen hoor! Maar dat is dan allemaal het einde.... van de oorlog.

Interview met mevrouw Hekker, fragment 3


Interviewer
#00:00:00# Maar...eh...ja, inderdaad. Ja. Burgemeester Ketelaar....u kunt zich daar natuurlijk wel wat van herinneren. De man is uiteindelijk...eh...ja...vermoord, hè, op 6 september 1944.

Mevrouw Hekker
#00:00:12# Oh god, ja. De stakker. D'r was wat met een razzia en....maar precies, André, weet ik het niet, maar met meneer Menten. En meneer Menten, die heeft z'n fiat niet gegeven aan de Duitsers - hij moest iets, maar wát weet ik niet - dat was in het Philosophicum (?) waar nou Mariënhaven is. Daar zaten de Duitsers en daar is die ook...doodgeschoten, he? En toen is d'r wat gebeurd?! Ik geloof, dat dat ook wel een beetje in de boeken staat, André?

Interviewer
#00:00:48# Daar heb ik veel over geschreven...

Mevrouw Hekker
#00:00:49# Jaaa...

Interviewer
#00:00:50# ....maar d'r zijn natuurlijk....er is nooit echt goed onderzoek naar gedaan hoe het nou komt, dat hij juist vermoord is. Daar zijn heel veel theorieën over.

Mevrouw Hekker
#00:00:58# Ze wisten geen raad met hem, geloof ik. Zégt men. Maar in ieder geval: mijn vader had daar een werkplaats. Dat weet je, hè? En toen is die burgemeester - die Duitsers waren onderweg, dat kwam ook weer iemand zeggen - en toen is 'ie gevlucht, óver een muur heen, die muur is d'r nog en toen heeft 'ie bij mijn vader, boven in die werkplaats, schuilgehouden. Maar hij is zelf d'r uitgekomen, omdat hij het niet zag zitten. Hij is zelf naar beneden gekomen. En hij heeft zich overgegeven. Laten we het zo zeggen. En toen is die weggevoerd naar Mariënhaven, naar het Philosophicum. Maar dat staat ook in de boeken ergens, want z'n vrouw is toen nog gebeld en die mocht wel met 'm praten.

Interviewer
#00:01:50# En hij had twee jonge kinderen, hè?

Mevrouw Hekker
#00:01:52# Ja. Jan en Jaap. Ja. Maar d'r zijn mensen - en daar ben ik ook onder - die vinden het een held, want hij heeft meer dingen gedaan, dat kan ik je ook vertellen. En anderen vonden het een slappeling, maar die hebben ook hun reden daarvoor en dat weet ik niet allemaal, natuurlijk. Want Jan van Steijn (?), dat weet jij ook, die vond het een slappeling. Je mocht nooit over burgemeester Ketelaar praten. "Oooohhh", zei die dan "die slappeling." Maar ik vond 't een held en met mij nog veel meer mensen, hoor. En toen werden ze opgebeld op het gemeentehuis en toen zeiden de Duitsers: ga maar kijken. En toen lag 'ie dood bij de Oude Toren. Doorzeefd met kogels. En dat is gebeurd en toen heeft Zevenhoven en Moerkerk waren Gemeentewerk-,mannen en die hebben 'm met een baar gehaald.

Interviewer
#00:02:49# Hoe reageerde het dorp daar op?

Mevrouw Hekker
#00:02:50# Vréselijk! Vreselijk! Heel erg. Het was helemaal stil in het dorp en iedereen had het erover. En kerken vol met mensen. Bidden natuurlijk. Dat weet ik ook nog goed, hoor. Ja.

Interviewer
#00:03:02# Want hij is natuurlijk hier begraven op het kerkhof...

Mevrouw Hekker
#00:03:04# Ja, uitéindelijk mocht 'ie niet begraven worden, maar uitéindelijk - dat heeft pastoor Oudejans weer voor mekaar gekregen - dat 'ie toch nog keurig begraven is. En dat weet ik óók nog. En nou dácht ik - ik weet niet of je Bart van Steijn (?) wel eens spreekt - die heeft als misdienaar daar bij geweest. Bij die begrafenis. Maar, hij is...hij legt eigenlijk in een verloren hoekje, hè?

Interviewer
#00:03:33# Ja.

Mevrouw Hekker
#00:03:34# Hè? Toch? Ja, vind ik ook. Maar ja, die familie is weggetrokken - ik weet niet of die jongens nog leven: het zal wel - die zijn natuurlijk veel jonger als ik.

Interviewer
#00:03:46# Ja, het zal wel een heel indrukwekkend moment geweest zijn....

Mevrouw Hekker
#00:03:47# Ontzettend! En toen kwam d'r een NSB-burgemeester...

Interviewer
#00:03:53# Ja, kunt u zich die nog herinneren?

Mevrouw Hekker
#00:03:55# Ja, een klein manneke met een bril op en die woonde boven het postkantoor.

Interviewer
#00:04:00# En hoe heette die....

Mevrouw Hekker
#00:04:01# Schippers! Dat weet ik ook nog goed. Maar ja, er werd wel het een en ander veranderd natuurlijk toen. Op....voor de Duitsers en alles.

Interviewer
#00:04:09# Want hoe lag hij eigenlijk als burgemeester? Die Schippers

Mevrouw Hekker
#00:04:13# Die was burgemeester. Ja. Maar ja, he was al eind '44 hoor! Want in het begin van 1945 kon je al merken - en hoorde je ook via alles - dat de Duitsers natuurlijk al op de terugtocht waren. En het leek net of dat dat al een beetje doordrong tot de gemeente. Van: het zit er in..., want die had een Engelse zender en die had een Engelse zender en daar is ook een Engelse zender, weet je wel? Dus je hoorde wel wat, hoor. Dus in april, dan begon het ook al, hè, en in het Zuiden waren ze al bevrijd en ze kwamen steeds hogerop, maar we zouden wel verhongeren. En toen is Zweden, dat hebben de Duitsers natuurlijk ook goed gevonden, hebben we dozen en blikken met kaak gekregen: kakies. Én wittebrood, maar daar zijn ook foto's van. Van dat wittebrood. Dat...die zijn d'r ook, dat weet ik wel. Die heb ik misschien wel aan jou gegeven, maar dan werd dat van de gemeente...kon je halen. Zoveel personen en dat hebben we wel eens gehaald bij Van Steijn (?). Bij Rinus, hè? Rinus van Steijn, waar nou de dierenwinkel zit. Dáár. Daar kon je het halen. En dan kreeg je per persoon zoveel kakies en brood en ik dénk, voor heel veel mensen, dat dat hun redding geweest is. Je vrat gek aan die dingen! Heerlijk! Monden vol!

Interviewer
#00:06:01# Ja, want dat was ook een vraag van mij, want, ja, hoe is dan die hongerwinter geweest? Was er echt honger hier in het dorp?

Mevrouw Hekker
#00:06:06# Jaaa...honger! Honger was d'r. Én de mensen konden d'r kachel niet meer stoken, dus we gingen bomen zagen hier en daar. In de tuin. Wij hebben het ook gedaan, hoor! Ik had nog nooit een zaag gezien, maar je ging een zaagje halen en dan ging je zagen. Maar allemaal overdag. Stiekum. En daar gingen ze dan die kleine kacheltjes mee stoken. Zo werd er stroop gemaakt en pulp gekookt. Ja, echt waar, hoor. Dat bollenpulp, dat át je. Je had constant pijn in je maag. Dat is toch geen vreten. Maar je at 't hoor!

Interviewer
#00:06:47# Was hier ook een gaarkeuken in Warmond?

Mevrouw Hekker
#00:06:49# Ja. En daar was - oh, wat een rotzooi, hè? - vreselijk. Daar was in Meeresteijn (?) werd gekookt en d'r was ene meneer Visbeen (?) - zeg ik het goed? een hele grote, dikke man - die verdistribueerde (red. distribueerde). Dan ging je voor zoveel personen met een pannetje om 12 uur...maar dat was overal hoor: het was in Leiden ook. Overal. Ja. Maar dan moest je wel....- maar vraag me niet hoe je aan die bonnen kwam, ik denk van de gemeente of van de Dienst van...dat weet ik niet - maar dan ging je met een bonnetje en dan kreeg je voor...een schep van die soep. En dan was het wel eens: hutspot en wel eens zuurkool. Nou ja, je at het, het was eten. Maar d'r zijn een hoop mensen die echt honger gehad hebben. Dat durf ik te zeggen. En er is één iemand gestorven van de honger in Warmond, he?

Interviewer
#00:07:49# Ja, dat was de (...) Wie was dat? Weet u dat?

Mevrouw Hekker
#00:07:52# Ja, Tuinman (?). En die woonde hier in de straat (?). Die is écht van de ....die man, die kon niks, die kon geen boompje zagen. Dat was een huishouden. Oohhh. En die man is overleden hoor. Echt waar.

Interviewer
#00:08:08# Wat een drama, he?

Mevrouw Hekker
#00:08:09# En dat is nog een drama geweest, want hij had een....hout meegenomen uit de tuin van de pastoor. Jaahaaa. dat is nog....oohhh, dat was zóndig! Hoút, uit de tuin! Wat is dat dan, hè? Nou, het gebeurde. Echt. En die man is overleden. Maar het kan best gebeuren, André, dat die nog....al overleden is toen al bevrijd was. Het kan best. Dat weet ik niet meer, maar hij is wel overleden. Maar verder waren de mensen erg mager en down. Heel down. Heel veel mensen. Wij hadden een huishouden met negen meiden. Bij ons werd er nog wel natuurlijk gekwekt en ruzie gemaakt. Toch? En wij deden nog wel eens een spelletje van alle armoe. Oh, God. Ik denk met een kaarsje en dan een waxinelichtje. En dan gingen wij om negen uur naar bed, want dan kon dat kaarsje uit. En dan gingen we allemaal spelletjes doen op bed. Dat weet ik nog wel.

Interviewer
#00:09:13# En het was heel koud zeker?

Mevrouw Hekker
#00:09:14# Welja! Maar we zijn d'r doorgekomen, maar écht, écht...nou armoe..? Armoe niet, maar narigheid. En dan waren er natuurlijk jongens die naar Duitsland gingen, daar hebben wij het ook al uitgebreid over gehad André?!

Interviewer
#00:09:34# Ja, ik kan me...dat heb ik opgeschreven, want wat kunt u zich van de razzia's herinneren hier in het dorp. D'r zijn er een aantal geweest.

Mevrouw Hekker
#0009:39# Een paar Ohhhh.... Eén keer op zondagochtend: moesten alle mannen boven de 18 op.....ja, die moesten....en tot 65 liepen Duitsers te schreeuwen over het dorp heen. 's Ochtends om 6 uur. Allemaal zo raar. En die moesten allemaal naar...eh... Philosophicum. Oohhh, drómmen mannen! Moeders huilen. Kinderen huilen. Ooohhh-oh-oh-oh, máár....: mijn vader was al wat ouder natuurlijk, die hoefde niet. En m'n vader ging gewoon om 10 uur naar de kerk. Niemand durfde op de straat, maar mijn vader moest naar de dienst! Die moest aan het orgel spelen. Nou, 't is allemaal goed afgelopen. Dat is ook onbegrijpelijk. Echt waar! Maar die zijn allemaal weer vrij gelaten, dus waarom dat geweest is - dat heb een reden gehad natuurlijk - dat weet ik niet. Op zóndagochtend. Er zijn er nog een hoop weggevlucht, hoor enne....in 't land en in 't koren en in de kassen. Oh, dat hoorde je allemaal naderhand. Maar meneer Elburg is toen niét opgepakt, want wat had hij? Onder de grond een schuilplaats. Ín de drukkerij. En dat waren...d'r waren een paar die het wisten. Ik ook. Een gat in de vloer en daar was wat over heengezet en hij lachtte. De hele nacht lag die in dat gat onder de vloer. Ja, het gebeurt. Echt waar! Oh, vréselijk!

Interviewer
#00:11:18# Maar kunt u nou bijvoorbeeld ook nog namen van jongens noemen die naar Duitsland afgevoerd zijn om daar te werken?

Mevrouw Hekker
#00:11:22# Nou ja, eh, die overleden zijn natuurlijk, hè? Die Dirk van de Kerkhof en Jan Beugelsdijk. Ja, d'r zijn d'r wel meer afgevoerd, hoor. Jawèl! Nou ja, en die jongen van Van Zeggelen waar je nog eens over gebeld hebt: die is natuurlijk nooit teruggekomen. Die Gerard van Zeggelen. Maar die was natuurlijk aan de Sichai....? Hoe noemden ze dat op z'n Duits. Die was aan de NSB, dat heb ik je ook verteld: van arremoe.

Interviewer
#00:11:55# Nou, hij zat op een gegeven moment....is hij toch naar de....ja, bij de Waffen-SS gegaan...

Mevrouw Hekker
#00:12:00# Ja!

Interviewer
#00:12:01# ...om in....

Mevrouw Hekker
#00:12:02# ...en dan liep 'ie in het dórp, hoor!? Met z'n uniform! Gerard! Maar die is nooit meer teruggekomen. Die is natuurlijk in Rusland, nou ja, door de Duitsers gebruikt. En een broer van meneer Elburg ook, hè?

Interviewer
#00:12:17# Dat is héél apart, hè?

Mevrouw Hekker
#00:12:19# Jaaa!

Interviewer
#00:12:20# Meneer van Elburg zelf een verzetsman en dan een broer die bij de SS zit. Hoe is het mogelijk!

Mevrouw Hekker
#00:12:25# En nóg een broer in het verzet. André. Daar heb ik het bidplaatje nog van. Ja, dat kan ik nou niet pakken, maar ik heb het. Maar, eh, die is...die heeft het...en dat was ook bekend....alom: het stadhuis van Alkmaar hebben ze be...eh...bezet. De ondergrondse en daar was hij de hoofdman van. En dat was z'n jongste broer: André heette die. En die heb toen hier ondergedoken gezeten op zolder. Ook nog d'r bij: eten, drinken, slapen. Ja. Maar die was ineens verdwenen, dus dat was foute boel. En die is als eerste naar de...eh...Indië gegaan. Die ging naar Indië toe met de...met alle jongens die naar Indië gingen. En hij is als eerste doodgeschoten. 30 jaar. Amper. Nou, die heeft ook wat meegemaakt, dat was een éigen broer van meneer Elburg. Z'n jongste broer.

Interview met mevrouw Hekker, fragment 4

Interviewer
#00:00:01# Kunt u zich nog wat herinneren van de bombardementen hier in Warmond? D'r zijn d'r natuurlijk een aantal geweest.

Mevrouw Hekker
#00:00:06# Op Padox, he? Padoxbrug, dat was een zondagmiddag om een uur of half twee. Héél laag. Vliegtuigen. Ooohhhh, jee! Wij allemaal in de kamer op de grond. Zie je ons leggen? Nou.... En die vliegtuigen schieten! Schieten! En we hebben ze gezien, hoor! Maar toen is d'r wel iemand overleden, hè? Ja..., maar toen hadden ze het gemunt op de spoorbrug - het waren de Engelsen, hè? - en ze hebben zich vergist, want ze hebben geschoten op die rij huizen. En die huizen zijn d'r nog, hè: van de Padox. Ja. En dié huizen zijn geraakt en dáár is die man overleden. En de spoorbrug mankeerde niks. Niks, dat weet ik ook nog heel goed. Maar, je hoorde wel eens meer ineens van alles overgaan. Ik zal maar zeggen: de grote weg, die was d'r al, daar ging dan een colonne Duitsers voorbij, dat is ook gebeurd, en die werden dan...die vliegtuigen die gingen hier over en die schoten dan op die colonne Duitsers. Gingen we kíjken!

Interviewer
#00:41:42# Die Duitsers schoten weer terug...

Mevrouw Hekker
#00:01:18# En die Duitsers schoten terug. Jaaa! Dat weet ik....dat weten toch nog wel wat meer Warmonders, denk ik hoor. Hè?

Interviewer
#00:01:27# Het dorp zat hier vol met Duitsers, hè?

Mevrouw Hekker
#00:01:29# Ja. Later wel. Ja. Ja.

Interviewer
#00:01:31# Het seminarie met name...

Mevrouw Hekker
#00:01:32# ...en die waren ook ingekwartierd bij de burgers, hoor! Want bij Flint (?) zat een ordonnans heet dat toch....van een...van een kapitein of zo. Die was bij Flint, want meneer Flint was Duitser. Niet meer. Hij was Nederlander geworden. Maar daar was ook één ingekwartierd. En ook bij Zandbergen was d'r een ingekwartierd. En dat was een alleraardigste man, maar die zijn allemaal weggevoerd. En dat waren van die kanonnen, die gingen hier door de Dorpsstraat. Waar je ook op zat, zo ouderwets mogelijk. Van die kanonnen. Ja, d'r zijn ook foto's van hoor. En die zijn...en toen heb die Duitser van....die bij tante Zandbergen was een brief geschreven vanuit Rusland, dat 'ie waarschij....en die brief is áángekomen hier! Jammer dat die brief d'r niet meer is, hè?

Interviewer
#00:02:25# Ja, dat is een historisch document.

Mevrouw Hekker
#00:02:27# Ja! Nou die is bij Zand....Ik heb 'm gelezen. En dat hij het niet meer zag zitten. Want dat was vréselijk. Hij zat in de strijd in Rusland. Dus dat hele stelletje dat hier in Warmond was, is allemaal naar Rusland gegaan. Want dáár is gevochten, hoor. Als je 't léést!! En daar zijn een dooien gevallen! Dúizenden! Dúizenden! Ook Polen enne ook Nederlanders. En ook die Van Zeggelen waar....die werden d'r voor gebruikt zal ik maar zeggen. Dat begrijp je toch!? Maar dat de oorlog uiteindelijk afgelopen was, dat was een grote zegen, want daar hadden méér hier in Warmond - nou spreek ik over Warmond - meer mensen dood gegaan. Van hónger! Van ellénde! Ellénde!! Geen kolen. Geen koffie. Geen thee. Geen fiets. Geen licht. Nou, wat ken ik dan allemaal opnoemen? Dat was toch verschrikkelijk! De moeders die hebben een lintje verdiend. De meeste moeders. Want die maakten altijd dat er 's middags nog wat op de tafel stond. Toch? Oh. Nou, ik heb bij Elburg ook wat staan knoéien! Oh, oh. In een wasteil. In zo'n wasketel, daar werd stroop in gemaakt met bieten. Dat moest je... ....oh God, oh God. Oh-oh-oh-oh-oh-oh, maar de moeders moesten die hongerige magen toch....Nou de moeders hebben een lintje verdiend. De moeders van toen. Echt waar. Nou, en dan kleren op 'n end. Geen schoenen meer. En mijn broer, die was toch mijn...jongste broer, Toon, en wij hadden thuis een zolderkamertje, zo'n écht zolderkamertje en daar heb hij de HBS heette dat toen, HBS geleerd hoor! Hij is drie keer naar school geweest en verder heb 'ie alles thuis uit de boeken geleerd en hij is vlag en wimpel....,maar die heb daar alsmaar, alles geleerd. Omdat 'ie niet naar school kon. Maar hij ging toch door. Nou, die heb het ook wonderbaarlijk gered. Wonderbaarlijk.

Interviewer
#00:04:50# Nou, dat is knap hoor!

Mevrouw Hekker
#00:04:51# Nou, heel knap. Heel knap. En die jongen had altijd honger. Toch? Die kon de hele dag wel eten. Want toen die kaakkies kwamen. Méns, wat een uitkomst! En dat Zweedse brood. Wát een uitkomst. Nou, dat was landelijk hoor, dat Zweedse brood, want daar heeft de Nederlandse regering de Zweedse regering nog voor bedankt, hoor! Jawel! Ja. Maar pakken voedsel, dat is ook nog...maar toen was het al bíjna Bevrijding. Toen moesten wij achter de kerk hier, en dan kwamen de vliegtuigen aan, maar dat waren zeker ook Engelse vliegtuigen, en dat vonden de Duitsers goed. En dan gooiden zakken en pakken, builen, eten naar beneden. en daar zat eierenpoeier in en een soort leverpastei in blikken. Dat kwam uit Amerika. Ja, dat werd ook rondgegeven.

Interviewer
#00:05:54# Ging dat ook (...)

Mevrouw Hekker
#00:05:55# Ja!

Interviewer
#00:05:56# ....dat ze dat.....

Mevrouw Hekker
#00:05:56# Ja! Zeker! Ik zie het nog zo.., die rommel uit het vliegtuig. En dan gingen die vliegtuigen weer weg en dan kwamen d'r weer andere. En die hadden opdracht natuurlijk, waar ze het moesten....droppen heette dat. Droppen. En dat gingen ze het van de gemeente uit, misschien ook wel met de Duitsers, maar dát weet ik niet, pakken en dan werd het hier - waar nou Cor zit - en dan op dat pleintje, werd het uitgedeeld. Maar of je daar ook een bon voor moest hebben of....dat weet ik niet meer, maar we hadden in ieder geval éten! Nou, je wist geen raad. Je had álles wel willen hebben om 't op te vreten. Zo'n honger had je.

Interviewer
#00:06:39# Nou nog even een andere vraag: Kunt u zich bijvoorbeeld nog iets herinneren van de jodenvervolging hier in Warmond?

Mevrouw Hekker
#00:06:45# Jodenvervólging?

Interviewer
#00:06:46# Kon u zich daar iets van......kon u daar iets van zien?

Mevrouw Hekker
#00:06:48# Nou ja....nee. Jodenvervólging? Nee... Ik weet wel dat hier en daar joden waren, hoor.

Interviewer
#00:06:55# U moet dat verhaal eens vertellen van uw zuster Klazien, he, over de...de...

Mevrouw Hekker
#00:07:00# Mijn zusters Klazien...

Interviewer
#00:07:02# ...over dat...dat burgemeester

Mevrouw Hekker
#00:07:04# Ja, daarom is het een held!

Interviewer
#00:07:06# ...en daar moet u iets van vertellen, want dat is heel interessant....

Mevrouw Hekker
#00:07:08# Ja, want ik heb een foto...kijk eens naar links. Daar zie je een foto. Van een vrouw. Zie je die? Daar! Ze stáát daar. Verder. Verder. Verder. Ziet ú 'm? Dat is de moeder van mijn zusters. En dat was een jodin. Daar hebben we het nog over gehad. Dús, die Joden moesten allemaal een ster op. Een gele ster. En dat moesten mijn zusters ook. Mijn oudere zusters. Wij niet, want wij natuurlijk, Mien en Joke en ik, van de jongere. En toen is burgemeester Ketelaar, die heeft in de boeken gerommeld, in de lijsten gerommeld en gepraat - misschien dat mijn vader 'm nog wat gegeven heb, dat weet ik niet en dat geloof ik ook niet - maar die heeft gemaakt, dat die ster niet nodig was. Maar mijn zus, waar ik later mee woonde, met Corrie, dat was om te zien wel zó'n jodin, die mocht niet op de straat! En mijn broer die nog priester geweest is, was om te zién...

Interviewer
#00:08:25# Die had gítzwart haar, dat weet ik nog wel.

Mevrouw Hekker
#00:08:26# ...joden, kon je zien. Vroeger. Maar ze waren natuurlijk halve joden, want mijn vader was een Warmonder, maar die....maar ja, dat was zo uitgekomen. Mijn zus, waar ik dan samen mee woonde, dat was wel zó'n jodin, het is gewoon waar, maar wij - de jongere generatie van die tweede moeder - wij wisten het geeneens. Het waren gewoon mijn zusters. Wij wisten het niet. Láter is dat natuurlijk allemaal verteld en weten we dat, maar burgemeester Ketelaar die heeft gemaakt dat ze géén jodensterren op hoefden, maar je schrok je rot op het dorp. Die op een gegeven moment met een jodenster liepen.

Interviewer
#00:09:06# Heeft u die mensen gezien? Met een ster.

Mevrouw Hekker #00:09:08# Zéker! Bij...eh...jachthaven 't Fort. Nou weet ik effe niet hoe ze heet. D'r was een...eh...iemand van onze leeftijd was, die woonde daar in een woonbootje of zo. Die familie. Die liep ineens met een jodenster. Nou dát was wat, hoor. En die zijn ook weggevoerd. Want joden werden weggevoerd, hè? Werden allemaal weggevoerd. Door heel Nederland. Nou ja, dat heb je wel gelezen en gehoord. Maar mijn zusters en mijn broer, die zijn door toedoen van burgemeester niét weggevoerd. Nou, dan hadden d'r zés weggevoerd geworden. En mijn moeder wist dat. En dan zeiden Mien en ik, boven op bed, d'r is wat. Je had het gewoon aan je ouders door, die mensen die zaten in zo'n verschrikkelijke angst, waar ze niet voor uit konden komen. Dat is nóg heel erg hoor. Maar dat is goed afgelopen.

Person 1: interviewer
#00:10:20# Gelukkig maar....

Mevrouw Hekker
#00:10:21# Ja!

Interviewer
#00:10:22# Maar kunt u zich bijvoorbeeld nog iets herinneren van onderduikers. Bijvoorbeeld de rijwielhandelaar Schrijvers? Die had een aantal joodse mensen....

Mevrouw Hekker
#00:10:31# Ja. En dan bij Koppers, hè? Bij Koppers, daar waar de patat was. Daar boven. Daar...dat hebben ze nou, geloof ik, verbouwd, gewoon voor woningen, he? Maar daar zaten ook joden. Ja. En Koppers was altijd aan het zorgen. Piét Koppers heette die. Z'n dochter woont nog op 73, hè? Eh...aan de overkant...eh, ja van de kerk. Ja, dat waren ook joden.

Interviewer
#00:10:58# En bij Schrijvers...

Mevrouw Hekker
#00:10:59# Én....bij Schrijvers zaten er geloof ik wel tien! Want die waren áltijd bezig met eten, die kwamen ook bij Elburg. Zal ook wel over eten gegaan zijn. Nou, nou en over bommen. Dat zál wel, dat weet ik niet. Maar Schrijvers die praatte nog wel eens voor zijn mond weg, dat was nogal een ...hè? Dus ik dénk dat Elburg het een beetje af....anders zegt die teveel. Ja?

Interviewer
#00:11:24# Ja, die joden zijn bij Schrijvers ook afgevoerd vervolgens.

Mevrouw Hekker
#00:11:27# Ja. Uitéindelijk wel. Ja. Maar die hadden een groot huis, hoor! Dat was een groot huis, vroeger hoor. Góh! Ja. En...maar...en dan natuurlijk, eh, waar nou Maarten 't Hart woont, he?

Interviewer
#00:11:42# Rosenwald.

Mevrouw Hekker
#00:11:43# Ja. Daar zaten ook joden, maar dat wist Kees van de Vooren. Misschien heeft Kees wel eens tegen je verteld. Kees ging altijd...die was slager, die ging er altijd....die had ook wel wat te rommelen, altijd naar Rosenwald. Ja. Altijd. Want hij heeft daar nog een keer op zolder gezeten, toen was d'r een razzia op maandag. Hij schrok z'n eigen rot! Allemaal joden. Want meneer of mevrouw Rosenwald had gezegd "Kom maar hier" en de Duitsers hebben ze dan vanuit hun zolderkamertje zien lopen daar, hoor, bij de Oude Toren en zo. Kees ook! Kees zat toen met een Duitser. Ooohhh, hij heb het net niet in z'n broek gedaan, maar ik denk het wel. Zo benauwd hebben ze het gehad daar. Dat is ook weer goed afgelopen. Die Duitsers die trokken weer weg.

Interviewer
#00:12:33# En kunt u zich bijvoorbeeld nog iets herinneren van de bouw van bunkers hier in Warmond...en....

Mevrouw Hekker
#00:12:37# Allemaal!

Interviewer
#00:12:38# ...de bouw van de V-1 installatie in het Bos...

Mevrouw Hekker
#00:12:40# In het Bos van Krantz, maar dat werd erg stilgehouden, hoor. Ik denk niet, dat daar Warmonders aan te pas geweest zijn. We wisten dat die d'r was en ze werden ook afgevuurd of afgeschoten, hoe je het noemen wil. Ja. En dan die bunkers, die stonden hier en daar: achter de kerk en d'r staan d'r nog wel een paar, denk ik, hier of daar.

Interviewer
#00:13:02# Het zijn er behoorlijk wat nog, hoor....

Mevrouw Hekker
#00:13:03# jaha...

Interviewer
#00:13:04# ...achter de Oude Toren...

Mevrouw Hekker
#00:13:05# ...maar hebben ze ze ooit gebruikt of wat deden ze daar? Nee.

Interviewer #00:13:09# Kunt u zich herinneren dat ze nog gebouwd werden?

Mevrouw Hekker #00:13:11# Ja! Die werden daar met met-ik-weet-niet-hoe-snel daar Duitsers...Alles kwam. En dat werd neergezet. Ja! Dan gingen we naar die laan. Jawel! Jawel!

Interviewer
#00:13:23# Het bouwen met (?)

Mevrouw Hekker
#00:13:24# En in de Oosteinde. Jawel!

Interviewer
#00:13:28# Maar daar werden dus ook dwangarbeiders voor gebruikt...

Mevrouw Hekker
#00:13:31# Tuurlijk!

Interviewer
#00:13:33# ...en kunt zich dat nog wel herinneren, dat dat buitenlanders waren of zo?

Mevrouw Hekker
#00:13:36# Ja, waren buitenlanders. Ja, maar je mocht er niet dichtbij komen hoor. Nee, wij gingen ook kijken natuurlijk! Want je was zo nieuwsgierig! Maar dat , ja, je zag dat anders. Ja.

Interview met mevrouw Hekker, fragment 5

Interviewer
#00:00:00# Nou, en dan, ja, we naderen nu echt het einde van de oorlog, want hoe heeft u de bevrijding ervaren? Wat kunt u zich daar nog van herinneren?

Mevrouw Hekker
#00:54:24# Nou, ik was uiteindelijk thuis. Vrijdagavond om een uur of zes, zeven, en toen liep Herman Sikking en dat was van Thijs Sikking - een oom - door het dorp te schreeuwen: we zijn bevrijd, we zijn bevrijd. Dat weet ik, ik zié het nog lopen. Door het dorp. Te schreeuwen: we zijn bevrijd! En wij allemaal kijken natuurlijk - wij mochten van m'n moeder niet naar buiten - want er waren nog Duitsers. Maar toen was onderhand al dat knalfeest bij Elburg. Dat Bevrijdingsfeest waar iedereen was, onder andere ook die Herman Sikking. Nou, dat heb ik allemaal opgeruimd de andere dag. 's Zaterdags, maar dat doet er niet toe. Maar...eh...en toen zijn wij thuisgebleven en je hoorde steeds meer en....meer....mensen, dus toen was er eigenlijk, ja, ondanks....Je was ziek van narigheid, maar toch blij. En toen heb Corrie Schakenbos, weet je ook nog wel, en meerderen - ik niet, want ik was bij Van Elburg - die hebben een soort kinderoptocht georganiseerd. Een bevrijdingsoptocht. En daar liep heel Warmond achter te huilen en te zingen. Huílen ook. Héél veel mensen. En d'r was geen muziek bij. Het was gewoon maar effe een optocht door Warmond.

Interviewer
#00:01:30# Wat voor een weer was het? Weet u dat nog?

Mevrouw Hekker
#00:01:32# Práchtig! Schítterend! Iedereen liep daar a...gewoon maar méé! Van blijdschap. En toen kwam natuurlijk in die volgende week, kwamen de...de Engelsen al naar Leiden - dat weet jij óók! - en dan kwamen ze ook hier en dan was d'r eigenlijk feest. Maar , je had geen fut om te feesten. D'r was...je had geen schoenen aan! Je had geen...br....broek aan, bij wijze van spreken, maar dat is natuurlijk langzamerhand beterder geworden hoor. Máár, dat heb wel een jaar geduurd hoor, voordat er weer kleren kwamen en schoenen kwamen. Hè? En dat het allemaal ge..., maar we hadden wél op de Baan was d'r bijna elke dag feest. En dan was de harmonie...hadden allemaal weer d'r...d'r instrument en dan werd er gewoon - hoe noemden ze dat - de Hoolahoop of Hoola...okidoki of...dat was een dans. Dat gingen we daar dansen.

Interviewer
#00:02:42# Okipokie...

Mevrouw Hekker
#00:02:43# Okipókie!!!! Dácht 't wel. Ja! Da's ook lang geleden. Iedereen was daar en iedereen was blij. Nou ja, iedereen ging weer aan het werk en, nou ja, d'r zal ook wel natuurlijk wel eens narigheid geweest zijn. En langzamerhand, weet ik nog, dat de spullen van de bon af gingen., maar we hebben nog een hoop op de bon gehouden hoor. Oh ja, maar dat ging lángzamerhand beter. En d'r werd natuurlijk weer op het veld eten geteeld. Ja, hoor, dat ging later beteren.

Interviewerr
#00:03:16# En de NSB-ers bijvoorbeeld?

Mevrouw Hekker
#00:03:18# Dié werden weggevoerd. Nou, dat hebben we...

Interviewer
#00:03:19# De burgemeester bijvoorbeeld?

Mevrouw Hekker
#00:03:20# Dat hebben we ook gezien hoor! En dan die meiden werden kaalgeschoren, hier in Warmond ook hoor!

Interviewer
#00:03:25# Op de Baan.

Mevrouw Hekker
#00:03:26# Jaaa, maar mochten we van m'n moeder niet heen. Nou, daar heb dat mens gelijk in. Gekkigheid! En dan zijn er nog dames gehuldigd, o.a. ook die twee dames van Van Schouwe (?) Heb je misschien ook wel eens van gehoord? Van Schouwen? De...de haven. Die hebben ook véél gedaan, maar die waren - die Nel sprak ik wel eens - koeriersters. Die brachten krantjes rond. Eh...gedrukte krantjes, maar ik weet niét of Van Elburg die drukten: krantjes. Ik geloof 't niet. Dat wéét ik niet, ging meer op bonnen. Hele rijen bonnen.

Interviewer
#00:04:08# En de Duitsers? Want die gingen natuurlijk hier weer weg?

Mevrouw Hekker
#00:04:10# Die waren zó weg! En waar waren ze? Ja, natuurlijk gingen ze in optocht naar Duitsland. Misschien zijn ze nog wel opgepakt ook. Dát weet ik niet meer. Nee. En ook die burgemeester, die is ook...maar die is wat...eigenlijk gewoon meegegaan, hoor. Dat is, geloof ik, nou niet met narigheid gegaan. Nee. Maar zo heb ik de hele oorlog meegemaakt. En be-wust! Echt waar! Nóg!

Interviewer
#00:04:41# En dat is wel interessant, want mijn allerlaatste vraag is van, ja, in welke mate heeft de oorlog u gevormd tot de persoon die u nu bent? In hoeverre heeft de oorlog invloed op uw leven gehad?

Mevrouw Hekker
#00:04:50# Ja, heel veel.

Interviewer
#00:04:51# Want u wilde graag studeren bijvoorbeeld en dat kon dus niet.

Mevrouw Hekker
#00:04:53# Ik zeg het net nog tegen meneer: ik wilde naar de mulo. De hele mulo ging op slot. Er waren geen kolen. Geen licht. Weg mulo. Dus je ging wat verdienen. We hadden een groot gezin. Je wilde wa...Ik moest wat verdienen. En toen was ik bij Elburg en toen was nog...oorlog afgelopen en toen kwam de Moeder-mavo. Heb u wel 'ns van gehoord misschien. Moeder-mavo. En daar wilde ik zo graag heen. Uiteindelijk was het niet veel, hoor. Het was een beetje uitgebreider lagere school, maar dat ging niet door hoor. Ik mocht niet van mevrouw Elburg. Werrekuh! Poetsen. Zemen. Huilen heb 'k gedaan. Toen kon je nog niet naar een avondschool. In het begin. Maar ik wilde ook wel een centje hebben. Ja. Je wilde toch een nieuwe tas. En nieuwe schoenen. Nou ja, nóg, bij wijze van spreken. Dus zo is dat gegaan, dat ik nooit wat geleerd heb. Maar ik heb me áltijd, óveral voor geïnteresseerd en vooral, en dat weet je, voor geschiedenis. Dat zou ik nóg willen leren. Fránse geschiedenis en Néderlandse geschiedenis. Ik heb er héél véél over gelezen. Heel veel. En zodoende weet ik wel wat. En weet ik dit ook. Want Joke zou dit niet weten, hoor.

Interviewer
#00:06:16# Nou, het is wat dat betreft...eh...fantastisch wat u allemaal verteld hebt. Nou ja, ik wil het ook hierbij laten, dus heel veel dank en een mooi verhaal. Absoluut. Dus we laten het hierbij.

Mevrouw Hekker
#00:00:45# Gráág gedaan!