Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Huis van Leyden

  • Leiden
  • Geschiedenis 1601-1700
  • Geschiedenis 1951- heden
  • Gebouwen

Gevelteken, Rapenburg 48


GT_1142

Het Huis van Leyden was het woonhuis van de familie Van Leyden van Leeuwen, die hier van 1665 tot 1791 woonde.

We zien hier het wapen van de familie van Leyden van Leeuwen met oa drie gouden leeuwen en een wapenschild. Het pand is als woonhuis gebouwd in 1640 door Arent van ’s Gravensande in opdracht van Wouter van Halewijn, textielhandelaar, afkomstig uit Brugge. In 1665 kwam de familie van Leyden van Leeuwen hier wonen, die het wapen meebracht. In de 18e en 20e eeuw werden nog stukken bijgebouwd, maar in de 20e eeuw verloor het pand zijn woonfunctie. In 1939 werd het familiewapen Van Leyden van Leeuwen boven het bordes van wat toen een schoolgebouw was, gerestaureerd op gezamenlijke kosten van het R.K. Schoolbestuur en de Historische Vereniging Oud Leiden.
Lees hier het verhaal.

Wapenschild Van Leyden:
Wapen: in rood een zilveren dwarsbalk, beladen met drie zwarte zeesterren, en vergezeld van drie gouden leeuwen, rood getongd. Het schild gedekt met een kroon van negen parels; drie helmen; drie kronen van drie bladeren.
Helmteken: (1) een leeuw van het schild, uitkomend, (2) een bos zwarte haneveren, komende uit een zilveren kuip, (3) een zilveren vleugel, beladen met drie zwarte zeesterren, geplaatst twee en één.
Dekkleden: (1) en (2) rood, gevoerd van goud, (3) zwart, gevoerd van zilver. Schildhouders: twee gevleugelde zilveren draken, rood, niet pijlpuntig, getongd.
Opmerkingen: het geheel geplaatst op een grijs voetstuk.

Belangrijke kleuren: rood (keel), zwart (sabel), goud (or, geel), zilver (argent, wit)

In 1939 werd het familiewapen Van Leyden van Leeuwen boven het bordes van wat toen een schoolgebouw was, gerestaureerd op gezamenlijke kosten van het R.K. Schoolbestuur en de Historische Vereniging Oud Leiden. Het grondig schoonmaken en in juiste kleuren brengen van het wapenschild geschiedde door kunstschilder Gerh. Jansen.


GT_1142

Uit Leids Jaarboekje 1940, blz. 12: Tot stand kwam op gezamenlijke kosten van het R.K. Schoolbestuur en ,,Oud-Leiden” de restauratie van het familiewapen van Leyden van Leeuwen boven het bordes van het schoolgebouw Rapenburg 48, een der mooiste huizen aan deze gracht. Het grondig schoonmaken en in juiste kleuren brengen van het wapenschild geschiedde door den kunstschilder Gerh. Jansen, tot voldoening van velen, die ons waardige Rapenburg terecht weten te waardeeren. Door deze restauratie wordt tevens de herinnering beter bewaard aan het voor Leiden zoo belangrijke geslacht van Leyden.


Op een later moment is het wapenschild echter weer in één kleur overgeschilderd gelijk aan de overige geveldecoratie, zoals de situatie was vòòr de beschildering van 1939.
Oorspronkelijk zal het wapen beschilderd zijn geweest maar het is moeilijk te achterhalen wanneer er gekozen is voor het verwijderen ervan.




Het huis is in 1640 gebouwd naar plannen van Arent van 's-Gravesande. Het heeft een brede gevel in Classicistische stijl met een kolossale ionische orde, waarbij de pilasters vanaf een laag basement over twee bouwlagen doorlopen. De gevel is van geverfde zandsteen met festoenen boven de vensters. De hardstenen stoep is heeft een smeedijzeren leuning.
Het pand werd gebouwd in opdracht van Wouter van Halewijn, een uit Brugge afkomstige koopman en karmozijnverver. Van Halewijn bezat ook nog een brouwerij aan de Oude Singel.


foto stiel

In de 17e eeuw was het niet alleen de overheid die gebouwen liet neerzetten, maar ook kooplieden, textielondernemers en andere rijke Leidenaars lieten grote herenhuizen bouwen, vooral aan het Rapenburg.
Het gebouw bestaat tegenwoordig uit drie delen: het woonhuis uit de 17e eeuw aan het Rapenburg, een tussenstuk uit de 18de eeuw en een gedeelte uit de 20e eeuw aan het Pieterskerkhof 4a. In dat laatste onderdeel heeft tijd lang een sportzaal onderdak gehad.

Nadat het huis zijn functie als woonhuis verloor is het onder meer in gebruik geweest als schoolgebouw, inloophuis psychiatrie en sportschool.

Het pand is eigendom van de gemeente Leiden. In 2012 werd bekend dat het gebouw zou worden omgebouwd tot een viersterrenhotel met 76 kamers. Dit is niet doorgegaan.

Het pand heeft de status van Rijksmonument.


Bronnen:

Beschrijving van het familiewapen komt van het Centraal Bureau voor Genealogie.
Leids Jaarboekje 1940, kroniek over 1939 blz. 12.
Cor Smit & Hans Blom, Het Leidenboek, 2010, blz 138.
Wikipedia

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Zie verder colofon
kaart