Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: St. Jacobs Hof

  • Leiden
  • Geschiedenis 1601-1700
  • Gebouwen

Gevelteken Doezastraat 15

....
GT_1057

Gevelsteen boven de entree van het St. Jacobshof.
Dit hof is gesticht door lakenhandelaar Gommarus van Craeyenbosch. Het bevat 17 woningen, een poortgebouw en een Regentenkamer.
Gommarus overleed in 1681 en in dat jaar begon men met de uitvoering van zijn laatste wil. Er werd een zestal huisjes gebouwd terwijl hij in zijn testament had vastgelegd dat een deel van zijn kapitaal was bestemd voor de bouw van een hofje met 12 huisjes en een regentenkamer.
In 1863 werden vervolgens nog vijf huisjes gebouwd, terwijl de zes bestaande huisjes werden opgeknapt.


GT_1829 foto Devilee

In 1879 volgde eindelijk de bouw van het twaalfde huisje. De regenten gingen echter verder. In 1922 werden vier huisjes aan het Ruime Consciëntieplein - dat achter het hofje ligt - aan het hof toegevoegd, waaraan de hieronder afgebeelde gevelsteen een herinnering is.


GT_1068


Gommarus van Craeyenbosch
Het hof werd in 1681 door Gommarus van Krayenbos (1647-1681) gesticht, de spelling van zijn naam komt op diverse wijzen voor, meestal wordt Gomarus van Craeyenbosch gebruikt. Hij was de zoon van Jacob Hendricksz van Crayenbosch. Hij huwde op 16 januari 1647 met Alida van Grieken, geboren te Leiden, wonende in de Donkersteeg te Leiden, dochter van Helena van Grieken.
Hij woonde aan de Hooigracht te Leiden.

Leiden was in de 17e eeuw dè textielstad van Europa mede door de uitstekende kwaliteit laken. Gommarus van Craeyenbosch was lakenhandelaar en oefende zijn nering uit door heel Europa. Daarmee werd hij schatrijk.
Het ‘Stuck Boeck’ van Gommarus van Craeyenbosch is bewaard gebleven en dat is heel bijzonder. Hierin hield hij tussen 1661 en 1671 zijn lakenhandel bij, samen met lakenmonsters in allerlei kleuren. Van dit verleden is veel bewaard gebleven, maar nauwelijks lakenstof. Het ‘Stuck Boeck’ is nu onderdeel van het archief van dit hofje.


GT_1226

Gomarus staat afgebeeld op het schilderij “De Staalmeesters” uit 1675 van Jan Baen dat zich in de Lakenhal bevindt.

Na zijn dood liet hij geld na voor de stichting van het St. Jacobshof aan de - toen nog - Koepoortsgracht. Het was bedoeld voor armlastige echtparen.
Hij wilde een rooms-katholiek hofje stichten, maar dit was sinds de reformatie verboden. Om dit te ondervangen stelde hij katholieke regenten aan die ervoor moesten zorgen dat er toch enkel rooms-katholieke bewoners kwamen wonen.

St. Jacobshof
Er werd een zestal huisjes gebouwd terwijl hij in zijn testament had vastgelegd dat een deel van zijn kapitaal was bestemd voor de bouw van een hofje met 12 huisjes en een regentenkamer.
In 1863 werden vervolgens nog vijf huisjes gebouwd, terwijl de zes bestaande huisjes werden opgeknapt.
In 1879 volgde uiteindelijk de bouw van het twaalfde huisje maar de regenten wilden verder bouwen. In 1922 werden vier huisjes aan het hofje toegevoegd die aan het achtergelegen Ruime Consciëntieplein lagen. Men maakte hiertoe deuren aan de kant van het hofje, zodat deze huisjes echt bij het hofje gingen behoren.

In 1917 ondervond het bestuur van het hofje een ernstige tegenslag. Zoals zo veel particulieren en instellingen had men een flink kapitaal belegd in Russische staatspapieren.
De revolutie van 1917 maakte deze staatspapieren in een klap waardeloos en het hofje leed ernstig verlies. Niettemin ging het bestuur voort met het verbeteren van de huisjes. De bedsteden verdwenen en er werden voorzieningen aangebracht zoals elektriciteit en voor ieder huisje een eigen toilet.

Een renovatie van veel latere datum is te zien op dit steentje;
GT_1923 foto de Sterke

Bronnen:

Leidsch Dagblad, 9 september 1981, pagina 3
Wikipedia


Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden, zie voor meer informatie ons colofon.
kaart