...
GT_1430

In de jaren 1905-1906 bouwde architect H.J. Jesse (1860-1943) aan de Rijnsburgerweg een woning met werkruimte voor zichzelf, zijn gezin en zijn bedrijf. Hij noemde het pand 'De Keet', de naam die in de zijgevel in uitspringende baksteen te lezen is. Hij woonde en werkte hier tot zijn overlijden op 11 februari 1943. Het huis wordt gezien als een hoogtepunt in zijn oeuvre.
Het huis is een voorbeeld van de stijl van Jesse in de meest pure vorm: de raam- en deurpartijen zijn bekroond met verspringende lateien en rondbogen; er is een achthoekige traptoren; het schoon metselwerk zonder decoratieve elementen; gebruik van groen verglaasde profielsteen; met roeden verdeelde bovenlichten met groen glas en inpandige balkons.
Jesse verzamelde oude bouwmaterialen en hergebruikte die veelvuldig: in De Keet zijn antieke deuren, kruiskozijnen, eiken balken plafonds, majolica en delfts-blauwe tegels te vinden. Jesse hergebruikte ook eigen ontwerpen, zoals een schouw van groen geglazuurd materiaal in de voorkamer.
Het groen geglazuurde materiaal is geglazuurd aardewerk; bouwkeramiek genaamd. Architect H. J. Jesse gebruikte één kleur glazuur en de onderdelen werden liggend gebakken. Zo kon de glazuur naar dieper gelegen delen lopen zodat die delen donkerder kleurden dan de rest; hij noemde het zelf Majolica.
Het interieur is ook kenmerkend voor al het werk van Jesse: opvallende doorkijkjes onder rondbogen, gecombineerd met praktische toepassingen, zoals een zitvensterbank. De architect maakte ook het ontwerp voor zijn tuin waarin lange tijd geen bloem mocht staan. In 1925 is de oorspronkelijke aanleg van de tuin met vijver en perenboomgaard voor een deel gewijzigd. Veel bronnen vermelden dat het theehuis, dat linksvoor in de tuin heeft gestaan, zou zijn afgebroken, maar dat klopt niet. Het heeft op verschillende plaatsen achter in de tuin gestaan en heeft nu een prominente plaats in het midden van de achtertuin gekregen. De voor- en de zijtuin zijn tegenwoordig bestraat.
Het pand huisvestte een historische gebeurtenis: de jongste van de twee zoons van Jesse legde in 1923 vanuit deze woning als eerste Nederlander radiocontact met de VS.
Het pand was sinds 1989 in gebruik als kantoor en is in 2014 in gebruik genomen als internationale kinderopvang.

Levensloop en carrière van H.J. Jesse;

Hendrik Jesse was de zoon van een apotheker in Zaltbommel die uit een Leidse familie stamde. Hij had twee broers en een zus. Van 1874 tot 1877 volgde hij de driejarige HBS. Omdat hij architect wilde worden verhuisde hij naar zijn grootmoeder in Leiden, waar hij meer mogelijkheden zag. Hij ging in de leer bij timmerman/architect W. Kok en volgde de avondlessen aan de technische opleiding Mathesis Scientiarum Genitrix.
Na drie jaar ging hij in Amsterdam werken bij de bekende architect Gerlof Salm als jongste tekenaar. In 1882 begon hij zijn studie aan de Polytechnische School in Delft. Hij kreeg les van E.H. Gugel, Adolf le Comte en J.A. van der Kloes.

In 1884 begon zijn loopbaan als architect met de bouw van de Nieuwe Kerk in Katwijk. Hij was toen 24 jaar en had pas zijn studie voltooid toen hij deelnam aan de prijsvraag voor een nieuwe Hervormde Kerk in Katwijk aan Zee. Na de bouw van de Nieuwe Kerk volgde een aantal kerken en raadhuizen die hij evenals de kerk in Katwijk aan Zee in de Neo-Renaissancistische stijl ontwierp.
In 1890 trouwde hij met Anna Adriana Meerburg, dochter van een reder. Zij kregen twee kinderen, Jan Jesse geboren in 1891 en Hendrik Johannes Jesse geboren in 1905.
Zijn succes belette hem niet om eind jaren negentig van de negentiende eeuw op zoek te gaan naar een eigen stijl. Daarvan is al iets terug te vinden in het raadhuis van Kethel.
De villa's Creta en Sofia in Katwijk aan Zee laten zien dat hij voortging op de weg van weinig gedecoreerde gevels en trachtte elementen uit de Hollandse renaissance te combineren met meer experimentele vormen. De eigen stijl die hieruit voortkwam werd beloond met een lange reeks opdrachten voor het ontwerpen van villa's, landhuizen, herenhuizen en kunstenaarswoningen zoals voor Jan Toorop.
Door een associatie aan te gaan met W. Fontein werkte hij een periode in de stijl van de Jugendstil. Na tien jaar keerde hij terug naar de rationele bouw die geïnspireerd was door H.P. Berlage. Vooral de Koopmansbeurs aan het Damrak in Amsterdam had grote invloed op hem. Een voorbeeld van een motief dat Jesse van Berlage overnam waren de torenachtige trappenhuizen. Het meest geslaagde ontwerp was het sterk op de opvattingen van Berlage gebaseerde, voor zichzelf ontworpen landhuis De Keet (1905-1906) in Leiden. Hierin woonde en werkte hij de rest van zijn leven.

Behalve vele landhuizen en villa's hield Jesse zich ook bezig met het ontwerpen van grotere woningbouwprojecten, zeker in de periode tussen 1910 en 1930. Zijn eerste sociale woningbouwproject was het Rode Dorp in Katwijk. Voor de Leidse woningbouwvereniging 'De Eendracht' bouwde hij een wijk van 400 woningen.
In Oegstgeest was hij betrokken bij het villapark Prins Hendrik. De villa's die Jesse daar realiseerde waren de blikvangers van de wijk.
Na 1930 liep zijn productie terug mede veroorzaakt door de economische crisis. De opdrachten die hij nog kreeg lieten een veranderde Jesse zien. Zo paste hij in enkele ontwerpen in Wassenaar en Oegstgeest rieten daken toe. Daarnaast werden zijn gevels rustiger en strakker.
Zijn carrière als architect sloot hij af met een opzienbarend ontwerp: Villa Duinoord aan de Zeeweg in Katwijk aan Zee.



Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Zie voor meer informatie ons colofon.
Eventuele aanvullingen voor dit verhaal kunt u sturen naar geveltekens@oudleiden.nl.