Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Het Groot Sionshofje

  • Leiden
  • Geschiedenis 1601-1700
  • Gebouwen

Gevelteken Sionsteeg 4


GT_1023


Detail. foto W. Devilee

Grote zwarte gevelsteen met daarop in zwierige letters: ZION. De steen is gevat in de omlijsting van de entree, boven de ingangspoort.
Het hof is qua stichting het op één na oudste nog bestaande in Leiden. Het bevindt zich niet meer op de oorspronkelijke plek want in 1668 werd besloten het bouwvallig geworden hof te verplaatsen van de Papengracht naar de Sionsteeg, voorheen Sint Jozefsteeg genaamd. Sion is de naam van de berg waar Jezus met zijn discipelen hun laatste avondmaal gebruikten.
Deze gevelsteen is derhalve in 1668 geplaatst toen het hof gebouwd werd door stadsbouwmeester Willem van der Helm.
In de gevel aan de binnenzijde van de poort bevindt zich een steen met drie familiewapens van vroegere regenten; Gaesbeek, Brouwer en Cingelshoek.


GT_1024

In 1480 stichtten Jonkheer Hugo van Zwieten en zijn vrouw Luytgaert Claesdochter van Boschhuyzen het Sionshofje aan de Papengracht.
Het Sionshof was bestemd voor de huisvesting van veertien behoeftige echtparen, met deze bepaling voor de man; "‘indien elck van hen een goet getrouwet Wijff heeft". De grootvader van Van Zwieten bezat ter plaatse al enkele aalmoeshuisjes waar huisvesting aan armen werd geboden. Nu werd het uitgebreid tot een hof van 14 huisjes.
Wanneer de man overleed mocht de weduwe niet op het hof blijven wonen. Mannen daarentegen mochten wel als weduwnaar op het hofje blijven, maar hertrouwen was niet toegestaan. Pas in 1803 werd deze regel afgeschaft.
In 1641 kwam voor de weduwen een oplossing toen Juffrouw Emerentia van Brouchoven - Banning aan de achterzijde van het Sionshof aan de Schoolsteeg het Klein Sionshof stichtte. Dit werd ook wel heel toepasselijk het Weduwenhofje genoemd. Ter onderscheid kreeg toen Sionshof de naam Groot Sionshof.
De echtgenoot van Emerentia, Jacob van Brouchoven had al eerder, in 1631, een hof gesticht aan de Papengracht pal naast het Sionshof, het Van Brouchovenhof.
Het Groot Sionshofje raakte ernstig in verval en in 1660 werd het stadsbestuur gevraagd een nieuw hofje te mogen bouwen aan de Herengracht. Dit werd geweigerd maar toen in 1668 de Papengracht werd gedempt kregen de regenten toestemming het hofje te verplaatsen naar de St. Josephsteeg, nu Sionsteeg.
Het hier al bestaande complex van het Pieter Simons Begijnhof, het vroegere Sint Michiels- klooster, werd door de stadsbouwmeester Willem van der Helm voor de nieuwe bewoning grondig verbouwd.
De naam “Sion” die boven de poort te lezen is verwijst naar de berg waar zich het graf van koning David zou bevinden, het Laatste Avondmaal plaatsgevonden zou hebben en Maria zou zijn gestorven.
Aan de hofjeszijde van het poortgebouw is een wapensteen met de familiewapens van voormalige regenten van het hof - Gaesbeek, Brouwer en Cingelshoek- aangebracht.

In 1913 waren een aantal huisjes in het hof zo vervallen dat besloten werd het rechter rijtje volledig te vervangen.
In de jaren zeventig waren de huisjes ernstig aan restauratie toe.


GT_1819 foto W. Devilee

Het was lastig bejaarden te vinden die in een hofje wilden wonen, dus volgde leegstand. Zeer spoedig werd het leegstaande hofje door jongeren gekraakt.

Het Groot Sionshof heeft de status van rijksmonument.
De ingangspoort van het Sionshof met zandstenen omlijstingen en bovengelegen regentenkamer, beide uit 1667, is ook als zodanig afzonderlijk aangewezen.
Blijkens een foto bij het artikel van Jesse in het Leidsch Jaarboekje van zat er in 1907 nog een grote lantaarn boven de poort en was de cirkel boven de poort niet dichtgemetseld en gepleisterd maar nog van glas voorzien.

ba129a9e-26bc-11e3-a77b-3cd92befe4f8
Foto ELO Beeldbank - begin 20e eeuw

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Voor meer informatie of contact met de werkgroep raadpleeg ons colofon.
kaart