Vertrek vanaf het pleintje tussen het Koetshuis bij de Burcht, de Openbare Bibliotheek en de Fonteinzaal.


GT_1092 Leeuw bovenop de toegangspoort tot de Burcht, met aan deze zijde de spreuk HAEC LIBERTATIS ERGO.


Door de poort lopen en terugkijken: een groot gedicht in het Latijn
en onder de leeuw: PUGNO PRO PATRIA.


GT_1022 Klik Link hier voor het verhaal.

Links het opschrift HEERENLOGEMENT.

GT_1525


GT_1077
Rechts op Nieuwstraat 5ABC hoog boven in de gevel FABRIEK WILHELMINA.
Dit was al sedert 1877 een koekfabriek van Th.C. Stijnman, die een winkel op het adres Burgsteeg 7 had.


GT_1052 Doorlopend tot ongeveer tegenover de Beschuitsteeg,

links: de plaquette met de toestand van de St. Pancras- of Hooglandse kerk in 1314-1377, 1377-1450 en 1450-1572.

GT_1096

In de bestrating de contouren van de nooit gerealiseerde West-torens.


GT_1157 Rechts Nieuwstraat 21: DE(N) APPELBOOM 1594.
De gevelsteen van 'Den Appelboom' is afkomstig van een pand dat zich op de plek van het huidige Stadhuisplein bevond. Hoogst waarschijnlijk is het de gevelsteen van de voormalige brouwerij 'Den Appelboom' die zich bevond aan de Vischmarkt 36, zoals blijkt uit een oud Belastingboek dat zich bevindt in het Regionaal Archief Leiden.
Klik hier voor het verhaal.


GT_1169 Links (terugblik) het wapen van Leiden boven de zgn. Accijnshuisjes. Nieuwstraat 52-56. Reeks huisjes langs de noordzijde van de Hooglandse Kerk, allen onder een dak, voorzien van oorspronkelijke kruiskozijnen. Ontwerp Willem van der Helm 1665. Hij ontwierp tevens het westelijk ingangsportaal van de Hooglandse Kerk.

Rechts Nieuwstraat 45: St. Franciscus Liefdewerk, later Patronaat.

..
GT_1132 en GT_1233
Rechts Nieuwstraat 49: ’T WYFSHOOFT 1650 en Manshand boven.
Klik hier voor het verhaal.

Links Nieuwstraat 38: Onder de Boompjes, 1658.

.
GT_1166
Aan het eind van de straat te zien aan de overkant Hooigracht 9, de ingang tot het St. Annahofje uit 1684.
Klik hier voor het verhaal.

Rechtsafslaan, de Hooigracht volgen, over de Gansoordbrug;

GT_1286 Klik hier voor het uitgebreide verhaal.

Verder door de Watersteeg, bij de stoplichten rechtsaf de Hogewoerd.

Links Hogewoerd 15: HET KLAVERBLAD, VOC.

GT_1507

Aan het eind oversteken naar een soort pleintje en iets naar rechts:
Gangetje, gevelstenen met tekst over de ROODE TOREN.

GT_1211 Klik hier voor het verhaal.

Naar links, tot op het kruispunt Gangetje-Breestraat, vanaf hier goed zichtbaar:

........
GT_1097........ GT_1012

GT_1098
Breestraat 179: WIE LEEFTER ONBENIT.
Klik hier voor het verhaal.

Rechtdoor het Steenschuur op, aan de oneven zijde; aan de overkant van het water:
Steenschuur 4 en 6, Loge La Vertu.

GT_1148 Klik hier voor het uitgebreide verhaal.

Rechts Steenschuur 9, de (voormalige) OPSTANDINGSKERK. Deze naam dateert pas van 1963, toen een inwendige vernieuwing gereed kwam.

Naar links de Groenebrug over, doorlopen naar de reling van de brug, vanwaar een goed uitzicht op de Lodewijkskerk met boven de toegangsdeur een beeld van de H. Jacobus (de meerdere, die van Santiago de Compostella).

Garenmarkt doorlopen tot pand 1A (rechts), de voormalige Meisjes-HBS, later MMS Louise de Coligny: ANNO 1883 en een vrouwenhoofd, mogelijk koningin Emma (of Pallas Athene?).

Garenmarkt 9: gevelsteen THORBECKE, geplaatst eind 1898 of begin 1899. Hier woonde prof. J.R. Thorbecke gedurende zijn Leidse tijd, dus vóór hij bekend zou worden als (liberaal) staatsman.

Aan het einde rechtsaf de Hoefstraat in.

Bij de eerstvolgende kruising op de hoek blijven staan en naar rechts aan de overzijde van de straat te zien een grote gevelsteen naast de poort, met het opschrift ST. MAARTEN.

GT_1099 Klik hier voor het verhaal.
Deze door Frans Verhaak uit Breda uit Franse kalksteen gehouwen steen, onthuld in oktober 1955, is inmiddels sterk verweerd en dus geen extra uitstapje waard. Ook is er van hier een fraai uitzicht op het pand van het (voormalige) Rijksmuseum van Natuurlijke Historie (thans verhuisd naar Naturalis).

De St. Jacobsgracht oversteken en op de hoek iets naar rechts zit een moderne steen in fraai metselwerk:

GT_1056 Huize St. Maarten 1984 Restauratie en Nieuwbouw.
Klik hier voor het verhaal.

Hoefstraat vervolgen;


GT_1055 Rechts nr. 12, boven het poortje, de gevelsteen van het Barend van Namenshof, herinnerende aan de herbouw in 1788.
Klik hier voor het verhaal.

Aan het einde rechtsaf de Doezastraat in, met rechts tussen de huisnummers 14 en 16 het Samuel de Zee’s hof;

.
GT_1162.....................................................GT_1163
In de toegangspoort aan de straat een steen en boven de tweede poort nog een steen.
Klik hier voor het verhaal.

In het hofje rechts, met daar in de muur naast de fietsenstalling stenen die herinneren aan restauraties in 1981-1982 en 2007-2008. In het midden van de gevel van het regentenhuis stenen uit 1743 over de bouw en uit 1883 over de inrichting tot twee woningen.

Teruggekeerd is zichtbaar aan de overzijde van de straat Doezastraat 25: Craeyenbosch.

GT_1057

De oorspronkelijke weg hervattend, de Raamsteeg oversteken en rechts bijna tegen het park aan: Willibrord Snel van Royen, ook bekend als Snellius.

GT_1633

De straat oversteken naar het witte gebouw van Sijthoff, 1851-1908.
Naar rechts, aan het eind van de gevel een plaquette voor A.W. Sijthoff.

GT_1637

Nog iets verder, boven de poort van het hofje: het familiewapen van de stichter Cornelis Sprongh van Hoogmade met de wapenspreuk CANDORE ET ARDORE (Door eerlijkheid en enthousiasme).

GT_1181 Klik hier voor het verhaal.
Let ook op de sluitsteen van de poort: een gestileerde duif, uitbeeldende de Heilige Geest.

GT_1554

Doorlopen tot aan het Rapenburg, met heel even een kort uitstapje naar links, waar na een paar stappen een grote gedenkplaat ter herdenking van de (gedeeltelijke) vernieuwing van het hofje in 1920 te zien is (zij het moeilijk leesbaar).

Daarna weer terug, de Nieuwsteegbrug oversteken, linksaf het Rapenburg op.

Rapenburg 112: Jean Luzac.


GT_1493 Deze plaquette werd onthuld op 8 september 1909. Jean Luzac (Leiden 1746 – Leiden 1807), Nederlands jurist. Met zijn oom Etienne uitgever van de gezaghebbende Gazette de Leyde, een krant die om zijn betrouwbare berichtgeving over internationale zaken gelezen werd in heel Europa en Noord-Amerika. Luzac kwam om bij de Kruitramp in 1807. lees verhaal

Iets verder doorlopend is over het water de brug over de Vliet te zien, met aan weerszijden gevelstenen, herinnerend aan de intocht van de Watergeuzen op 3 october 1574.
....
GT_1153 .......GT_1155

Aan de overzijde is enkele panden naar links een grote steen boven de toegangsdeur te zien, herinnerend aan de vroegere sajetfabriek van Van Cranenburgh en Heringa, aangebracht bij een jubileum in 1948.

GT_1115 zie verhaal


GT_1144 Rapenburg 94: Gedenksteen met wapen van Van Duivenbode.
De oorspronkelijke steen dateerde uit 1574 maar is in 1818 vernieuwd.
De steen is geplaatst op de eerste verdieping, tussen de twee vensters, van het voormalige woonhuis van Van Duivenbode. Op de steen is, in kleur, een dubbelwapen te zien met een tekst erbij:

“Door God gewrocht die va~: duive boede”
(hieronder het wapen van Van Duivenbode, in vol ornaat)
“MDL --------- XXIV Doe God tot boden
duiven schikte ontset voor Leyden's stad aanblikte.
Vernieuwd 1818”
Op het dubbelwapen: links: kwartieren 1 en 4 - drie duiven; kwartieren 2 en 3 - drie sporen - rechts: de gekruiste Leidse sleutels en vier duiven.
Klik hier voor het verhaal.

Iets verder, na nummer 76, rechtsaf het gangetje in, genaamd Begijnhof. Helemaal aan het eind, achter de fietsenstalling, in de binnentuin rond een boom een aantal stukken van een soort cartouche of oeil-de-boeuf, denkelijk een lichtraam uit ca. 1750, en tegen de kapel de grafzerk van James Campbell of Loudon, een Schot die in de voormalige Engelse kerk zijn laatste rustplaats vond. De overige grafzerken zijn in 1915 in de Pieterskerk opnieuw gelegd.

Terugkerend, in het pandje Begijnhof 3A een klein gevelsteentje net boven de grond met de tekst Maria Cornelissen oud 9 jaren, 18 6(?)/5 74 (dus de eerste steen zal gelegd zijn op 6 (zeer slecht leesbaar) mei 1874). Haar vader was een kleermaker.

In het plaveisel rechts ligt een grote moderne steen uit 2007.

Aan de kant van de tuin voor het gebouw van de voormalige Universiteitsbibliotheek: AEDIFICATA ANNO 1917

GT_1492

Op het Rapenburg aan hetzelfde gebouw: CONDITA ANNO 1587

GT_1557

In Rapenburg 68 een steen ter herinnering aan Matthias de Vries, overleden 1892.

GT_1511 De steen werd onthuld op 24 april 1968 en is ontworpen door mej. G.D. (Diederich) Faber. Matthias de Vries (Haarlem 1820 - Leiden 1892). Van 1853 tot 1891 hoogleraar Nederlandse taal-en letterkunde aan de Universiteit van Leiden.
Samen met L.A. te Winkel de grondlegger van het Woordenboek der Nederlandsche Taal. De Vries werd in 1820 geboren als zoon van Abraham de Vries en Hillegonda van Geuns. Hij was de broer van premier Gerrit de Vries Azn. lees verhaal


GT_1051 Rapenburg 66: D’OOSTERSCHE LAMP van Van Musschenbroeck. Deze werd onthuld op 2 april 1947.
Klik hier voor het verhaal.

Rechtsaf de Kloksteeg in;


GT_1156 Rechts boven aan de gevel een glazen plaat met een reclame van H.J. Bik, piano’s,
Breestraat 3. Diens sinds 1871 bestaande magazijn van piano’s en dergelijke was vanaf 1885 gevestigd op het adres Breestraat 77, daarna Breestraat 3 tot augustus 1913 en vervolgens Breestraat 1 tot in de jaren zestig. De plaat zou daardoor moeten dateren tussen 1885 en 1913.
Klik hier voor het verhaal.

Kloksteeg 2 (dus aan de overzijde, links) net boven de straat een steen ter herinnering aan de aankoop van dit pand door de Vereniging Oud Leiden in 1948.

Kloksteeg 21: boven in de gevel een grote gedenksteen en ANNO 1683 en rechts naast de ingangsdeur een gevelsteen Robinson, geplaatst in augustus 1865.

GT_1141 zie verhaal

Aan de overzijde van de straat de Pieterskerk met op de doopkapel twee grote plaquettes, uit 1891 (van brons) en 2004 (van natuursteen; gehouwen door Marc de Groot).

GT_1109 Wapensteen op een zijmuur van de Pieterskerk.

Kloksteeg 25

GT_1540 onthuld op vrijdag 13 november 1987; Albert Verwey (Amsterdam 1865 - Noordwijk 1937), dichter en letterkundige. Samen met Kloos was hij de leidende figuur van De Nieuwe Gids, het in 1885 opgerichte tijdschrift van de Tachtigers. Nadat hij zich had teruggetrokken uit de redactie richtte hij in 1905 het toonaangevende tijdschrift De Beweging op. In 1924 werd Verwey hoogleraar in Leiden.

Aan het eind van de Kloksteeg op de hoek van de Nieuwsteeg: fraai uithangbord met TEMPLUM SALOMONIS. Wellicht ook te melden het eerste muurdicht.

GT_1582

De straat oversteken en achter de grote boom boven het poortje: PIETERS HOFF met het wapen van Pieter Gerritsz. Speck.

GT_1639

Door de lange gang naar het hofje, dit doorsteken en op het grasveld daarachter naar links, het pad af langs de PELGRIMS POORT en door het zeer smalle gangetje naar de Langebrug. .


GT_1222
Aan de Langebrug boven de toegang tot deze Gekroonde Liefdepoort een steen ter herinnering aan Jan Steen, onthuld op 5 december 1995.
Klik hier voor het verhaal.


GT_1550


GT_1033
Een paar stappen naar links, Langebrug 91, een eerste steen, gelegd door JAN ZEILSTRA, oud 7 jaar, 12-9-1923. Zijn vader dreef, met een paar broers, een brandstoffenhandel, in dit pand, maar ook in het grote pand aan de overzijde van de straat en elders in de buurt.

Hier de straat oversteken en de Wolsteeg in.


GT_1300
Klik hier voor het verhaal.
Op de Breestraat is een fraai zicht op de Stadhuisgevel met tal van gevelstenen en andere decoraties. Iets naar rechts bij het zebrapad de Breestraat oversteken en de Koornbrugsteeg/Trouwstraatje volgen.

Links bevindt zich een grote pyramide-achtige zuil met bovenop een lantaarn. In een steen op ooghoogte aan de kant van het water is nog flauw zichtbaar: “Deze monumentale lantaarn is opgericht met medewerking van de 3 octobervereniging 1949.”

Een kwartslag naar rechts zit aan dezelfde pilaar een plaquette ter ere van architect C.J. Blaauw (“architect te Haarlem, ontwierp dit stadhuis en leidde de bouw daarvan van 1935 tot aan zyn overlyden in 1947”. In het plaveisel hiervoor ligt een soort bodemsteen: Vrienden van de Reveilll-je jaarlijks opgericht op 3 oktober 1988-2002.

Hierna de straat oversteken naar de Koornbrug;

GT_1102 In het midden van de brug aan weerszijden bovenaan het Leidse wapen en 1825. Klik hier voor het verhaal.

Via de Burgsteeg terug naar het pleintje bij het Koetshuis.

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Voor contact met de commissie, zie het colofon