GT_1148

Steenschuur 4 en 6 zijn in 1668 voor het eerst onder één eigenaar gekomen. De panden zijn tot 1872 in allerlei vormen gebruikt voor de productie en opslag van bier. In 1872 koopt vrijmetselaarsloge La Vertu beide panden van brouwerij De Posthoorn voor de somma van 4600 gulden. De vrijmetselaars geven de panden een nieuwe voorgevel in eclectische stijl, dat wil zeggen van alle stijlen iets.
In de top van de gevel bevindt zich een rond venster met de symbolen van de vrijmetselarij: de passer en de winkelhaak. Het interieur uit 1872 is door de bezetter in de Tweede Wereldoorlog gesloopt. Op de eerste verdieping bevindt zich nu de zeer bijzondere initiatiezaal, ontworpen in 1950 door toenmalig stadsarchitect Jan Neysingh.
La Vertu is een van de oudste loges van Nederland, opgericht in 1757.


Geveltekens en gebouw



In de top van de gevel wordt de onderrand van het fronton onderbroken door een rond venster met de symbolen van de vrijmetselarij: de passer en de winkelhaak.
Het opschrift op de gevel luidt Anno 1868, maar zou gezien de historie Anno 1872 moeten zijn.
Op de begane grond van de middenpartij twee dubbele paneeldeuren onder rondboogvormige bovenlichten en een gemetselde tandlijst. Tussen de deuren een bronzen plaquette met de inscriptie 'Loge La Vertu 19 october 1757'.
De achtergevel is gepleisterd met schijnvoegen.

Geschiedenis van het gebouw
De oudste bronnen die informatie bevatten over het pand Steenschuur 4, dateren van 1590 als Frederik Simonsz Vellekoop het pand verkoopt aan Klaas Rijkaard, die er een verfbedrijf begint.
De geschreven geschiedenis van het pand Steenschuur 6 begint rond 1600 als Adriana Janszoon het pand erft van Jan van Broekhoven.
Circa 1668 komen beide panden in gemeenschappelijke handen, en worden ze als samengevoegd beschouwd.
De brouwerstraditie van de panden begint in 1643 als Hendrik Klaaszoon de Munt een brouwerij begint in Steenschuur 4.
In de periode 1729 tot 1775 zijn de beide panden in het bezit van het brouwersgilde van Leiden. Daarna zijn ze steeds weer in het bezit van kleine lokale brouwerijen.
In de 19e eeuw wordt de bierproductie grootschaliger en worden de panden in 1817 gekocht door de brouwerij Den Roode Eenhoorn, die al een complex van panden bezat aan de Steenschuur en aan de Hogewoerd voor de productie en opslag van bier.

Nadat beide panden meerdere keren in andere handen zijn overgegaan, komen ze in het bezit van NV Bierbrouwerij De Posthoorn en Azijnmakerij De Twee Sleutels. Deze brouwerij had vestigingen in Leiden en in Waregem (Belgie).

In januari 1872 koopt de vrijmetselaarsloge La Vertu de beide panden van brouwerij De Posthoorn voor de somma van 4600 gulden. Zij doet dit via een van haar leden, de heer Johannes Hendrik Sala, fabrikant van spiegels en lijsten.
De vrijmetselaars transformeren de twee panden tot het logegebouw La Vertu door de voorgevels te vervangen door een nieuwe gevel in eclectische stijl (van alle stijlen iets).
Van de mouterij resteren gewelven van de fundering.
De loge bestaat oorspronkelijk uit twee delen: de vergaderruimtes en het woonhuis van de beheerder maar inmiddels zijn de twee helften intern samengevoegd. Van het interieur zijn onder meer een balkenlaag en de houten kapconstructies bewaard gebleven.
Het interieur uit 1872 is in de Tweede Wereldoorlog door de bezetter gesloopt. Voor een foto van het gebouw van voor de oorlog klik hier.

In 1950 is op de eerste verdieping een initiatiezaal ontworpen door de toenmalige gemeente-architect Jan Neysingh. Het bijzondere interieur van deze zaal is gaaf bewaard gebleven. Deze rechthoekige zaal uit de jaren vijftig van de twintigste eeuw bevat onder meer de volgende elementen: een geblokte linoleumvloer, wandbetimmeringen en daarboven een gepleisterd spiegelgewelf zonder scherpe randen. Dubbele gecapitonneerde deur onder een balkon met houten zuilen, langs de wand ijzeren kolommetjes, travertin 'altaar', oorspronkelijke stoelen en grote ijzeren kandelaars.

Het logegebouw is een beeldbepalend onderdeel van de zuidelijke gevelwand aan de Steenschuur, in het beschermd stadsgezicht.


Vrijmetselarij
De Passer en Winkelhaak vormen het symbool voor de Vrijmetselarij, waarbij de passer geopend ligt boven en/of onder de winkelhaak.
Als men de passer opvat als symbool voor de geest, en de winkelhaak voor de stof dan duidt de ligging van de passer de graad aan waar in wordt gewerkt:
• Eerste of leerlinggraad: De passer onder de winkelhaak → de geest is nog verborgen in de stof;
• Tweede of gezellengraad: De passer ligt met een been onder de winkelhaak → De geest krijgt macht over de stof;
• Derde of meestergraad: De passer op de winkelhaak → De geest regeert over de stof.

Andere betekenissen van de passer en winkelhaak dan de hierboven genoemde zijn mogelijk, het is een symbool dat door de vrijmetselaar op eigen wijze geïnterpreteerd mag worden; de vrijmetselarij zegt geen dogma's te kennen.
In sommige gevallen wordt de letter G tussen passer en winkelhaak geplaatst, net als bij de vlammende ster. Dit verwijst naar het heilige en kan worden opgevat als God, Grote Geometer, Gnosis e.d.

Loge La Vertu
La Vertu is opgericht in 1757 en heeft zich als enige Leidse vereniging uit de 18e eeuw kunnen handhaven. Met landelijk rangnummer 7 is zij één van de oudste loges van Nederland.
Voor het lidmaatschap van de Loge is de toelating als lid van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden vereist, omdat het lidmaatschap van de Loge samenvalt met het lidmaatschap van de Orde van Vrijmetselaren. Men wordt daadwerkelijk lid van de Loge door een inwijding of door overschrijving van een andere Loge. Als iemand lid wil worden moet hij de beginselverklaring van de Orde van harte kunnen onderschrijven.

Aanvankelijk was La Vertu vooral een studentenvereniging maar tegenwoordig zijn allerlei beroepsgroepen vertegenwoordigd, van schilders tot ICT’ers en hoogleraren.
La Vertu is een moderne, levende en actieve vereniging, ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.
De leden komen wekelijks bijeen op dinsdags 20.00 uur, behalve in de zomer (half juni tot eind augustus).
Er zijn verschillende soorten bijeenkomsten:
• die waarin een ritueel wordt opgevoerd: inwijding, bevordering of verheffing alsmede opening en sluiting van het werkjaar (in september resp. juni). Het is gebruikelijk dan in feestkleding bijeen te komen: rok of smoking;
• die waarin iemand een inleiding houdt (‘bouwstuk’ genoemd) waarna meestal discussie volgt;
• jaarlijks zijn er dan nog enkele algemene ledenvergaderingen, waar o.a. de begroting wordt vastgesteld en bestuursleden worden gekozen.
Steeds is er ook plaats voor gezellig en informeel samenzijn.

La Vertu heeft ca. 65 leden, hun leeftijd varieert van 30 tot 80.
Met broeders die vanwege hun gezondheid of conditie de bijeenkomsten niet meer kunnen bezoeken wordt actief contact onderhouden.
Vrouwen kunnen terecht bij Loge Rosa Ventorum (Weefsters).

Bronnen:

Website van Loge La Vertu
Wikipedia


Opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Eventuele aanvullingen voor deze tekst kunt u mailen naar geveltekens@oudleiden.nl. Zie verder colofon