GT_1495 Foto: J.Hartstra

Bijna een halve eeuw na de Kruitramp, waarbij een groot deel van de stad verwoest werd, begon men op deze plek met de bouw van een nieuw laboratoriumgebouw ten behoeve van de universiteit. Het gebouw, in neoclassicistische stijl, werd ontworpen door Henri Camp, hofarchitect van koning Willem III.
In 1908 kreeg het gebouw wereldwijde bekendheid als het 'koudste plekje op aarde', vanwege het feit dat hoogleraar Heike Kamerlingh Onnes er in slaagde helium vloeibaar te maken.
In de jaren '90 van de twintigste eeuw verhuisde het laboratorium naar het Bio Sience Park. Het oude gebouw werd geschikt gemaakt voor gebruik door de Faculteit Rechten.
Door de verschillende uitbreidingen beslaat het complex vandaag de dag het gehele bouwblok tussen Steenschuur, Nieuwsteeg, Zonneveldstraat en Langebrug.
Op 13 september 2004 werden de eerste rechtencolleges in het verbouwde laboratorium gegeven, in het Kamerlingh Onnes Gebouw zoals het nu heet.

De geschiedenis
Het terrein waar het Kamerlingh Onnesgebouw is gelegen werd in de 19e eeuw De Kleine Ruïne genoemd. Door de ontploffing van het kruitschip in 1807, dat voor de huidige entree lag aangemeerd, werd een groot gedeelte van de stad verwoest. Het heeft een lange tijd geduurd voordat er op deze plek weer gebouwd werd. Pas in 1859 was het zover en werd er een nieuw laboratoriumgebouw neer gezet ten behoeve van de universiteit. Het gebouw, in neoclassicistische stijl, werd ontworpen door Henri Camp, hofarchitect van koning Willem III.

In 1908 kreeg het gebouw wereldwijde bekendheid als het 'koudste plekje op aarde', vanwege het feit dat hoogleraar Heike Kamerlingh Onnes er in slaagde helium vloeibaar te maken. In 1913 ontving hij hiervoor de Nobelprijs.

Heike Kamerlingh Onnes
In 1882 werd Heike Kamerlingh Onnes (Groningen, 21 september 1853 – Leiden, 21 februari 1926) aangesteld als hoogleraar experimentele natuurkunde in Leiden. Hij had wis-, natuur- en scheikunde gestudeerd en tijdens zijn studie trok vooral de combinatie van theorie en praktijk hem aan.
Kamerlingh Onnes verzamelde overal steun en middelen om het verouderde laboratorium om te bouwen tot een van de meest geavanceerde laboratoria ter wereld. Door de jaren heen werkten hier beroemde wetenschappers als Einthoven, Zeeman, Lorentz, Becquerel, Curie, Van der Waals, Einstein, Bohr en anderen.
In 1901 richtte Kamerlingh Onnes de Leidse Instrumentmakersschool op, een opleiding die internationaal zeer hoog stond aangeschreven.

In 1932 kreeg het laboratorium de naam van Kamerlingh Onnes.

In de loop der jaren is er veel veranderd aan het gebouw, er is aangebouwd en verbouwd. Het gedeelte aan de Zonneveldstraat werd in de jaren '60 van de twintigste eeuw toegevoegd. Dit gedeelte heeft ook het oorspronkelijke Instituut Lorentz opgeslokt, instituut voor theoretische natuurkunde. Zij gebruikten voorheen een naast het laboratorium staande toren. Rond 1960 werd deze oude toren afgebroken om plaats te maken voor de nieuwe vleugel van het Kamerlingh Onnes Laboratorium. Het Instituut Lorentz kreeg de derde verdieping van de vleugel. Van de oude toren bleef alleen de ingangspoort bewaard.

Het laboratorium verhuisde in de jaren '90 van de twintigste eeuw naar een nieuw onderkomen bij het Bio Science Park, waardoor het gebouw vrij kwam voor een nieuwe bestemming. Deze werd gevonden in de rechtenfaculteit die voorheen verspreid was over verschillende locaties. In 2004 werd het gebouw geheel gerenoveerd opgeleverd naar ontwerp van architect Hans Ruijssenaars van De Architectengroep en kreeg het de huidige naam. Het ontwerp won in 2005 de Nationale Renovatieprijs in de categorie utiliteitsbouw, samen met het Glaspaleis in Heerlen.

In 2008 werd het Kamerlingh Onnes Gebouw door het publiek gekozen tot het mooiste voorbeeld in Leiden van een bestaand pand dat een nieuwe bestemming heeft gekregen. Deze verkiezing was georganiseerd door het Rijnlands Architectuurplatform en het Leidsch Dagblad.


Bronnen:

law.leidenuniv.nl
Wikipedia

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Zie voor meer informatie ons colofon.
Eventuele aanvullingen voor dit verhaal kunt u sturen naar geveltekens@oudleiden.nl