Voor een algemene inleiding op snijramen en bovenlichten; lees introductie

De bovenlichten in deze klasse verdienen aandacht omdat ze een opvallend roedenpatroon hebben. Het vergde ook nog wel enige houtsnijkunst om deze roeden netjes te snijden.

=========================================================


GT_1840
Rapenburg 43
De ingedeukte ruit is naast de gietijzeren levens boom het meest frequent voorkomende teken in de Nederlandse bovenlichten. Het voert te ver om ze allemaal aandacht te geven (weinig variatie). De vergulde ster en blaadjes zijn een toevoeging van de bewoner en bevinden zich achter het glas. Uit schilderijen van stadsgezichten valt op te maken dat deze ingedeukte ruit erg populair werd in het eerste kwart van de 19e eeuw. De eenvoud van de roeden plaatst deze in iets latere tijd.

===========================================================
. . .
GT_1861
Rapenburg 49
Bijzonder dunne roeden treffen we hier. Een krans met daarbinnen de ingedeukte ruit. Uit architectentekeningen is af te leiden dat dit fijne roedenspel een tijdje mode was rond 1870.

===========================================================


. . .
GT_1849 - foto B. Veldstra
Rapenburg 14
Eenvoudig snijraam met centraal de ‘ingedeukte’ ruit. Er is wel een mal voor nodig om de roeden zo netjes op elkaar te laten aansluiten. Maar een gekwalificeerde houtsnijder hoeft er al nauwelijks meer aan te pas te komen.

===========================================================
..
GT_2044 - foto D. Kompier, detailfoto volgt
Herengracht 2

========================================================


. . .
GT_1850 - foto B. Veldstra
Rapenburg 19
Zoals Mondriaan koos voor een verregaande abstractie van de zichtbare werkelijkheid, zien we hier ook een abstractie van krans en pijlen, die ooit de bovenlichten tooiden. Vermoedelijk is dit wel wat van eerdere datum dan die omslag in de schilderkunst. De datering ligt ergens na 1850.

===========================================================

GT_2046 - foto D. Kompier, detailfoto volgt
Herengracht 18

=========================================================
. . .
GT_2088 - foto D. Kompier 2018
Hooigracht 61

=========================================================

GT_2041 - foto D. Kompier, detailfoto volgt
Herengracht 7

Zie ook: Dirk J. de Vries, Gezichten op gevels van huizen 1400-1700, p. 47 e.v.; W Books 2022

=========================================================

GT_2042 - foto D. Kompier, detailfoto volgt
Herengracht 96

===========================================================
. . .


GT_1966 - foto B. Veldstra
Noordeinde 24
Vergelijk Steenschuur 10. Hier eenvoudig uitgevoerd.
Twee halve cirkels in totale overlap met de bolle zijde naar buiten.

===========================================================
. . .
GT_1968 - foto (l) B. Veldstra en (r) D. kompier
Hooigracht 48a
Robuuste uitvoering van ruit en cirkel concentrisch in elkaar gepast. De deur heeft een Empire-applique. Gezien de dikte en groeven van de roeden, is dit vermoedelijk te dateren in de eerste helft van de 19e eeuw.

===========================================================


. . .
GT_1864 - foto B. Veldstra
Rapenburg 57
Hier zien we maalkruis en ruit netjes verenigd. Met gelijke roededikte. De cirkel is in feite een abstractie van de krans uit eerdere tijd. Datering 2e helft 19e eeuw.

===========================================================


. . .
GT_1871 - foto B. Veldstra
Rapenburg 101
Ergens in de 19e of begin 20e eeuw werd ook dit een mode: het venster kreeg door verticale en horizontale roeden een aantal kleine compartimenten, waarbinnen we de ornamentele figuur dan aantreffen. Die figuur bestaat hier uit 2 halve cirkels die met hun bolle kant elkaar raken. Dat raakpunt is een abstractie van een knoop. Zie ook Rapenburg 123.

========================================================


. . .
GT_1866 - foto B. Veldstra
Rapenburg 63
Vier kwart boogstukken van een ellips met elkaar vervlochten. Dunne roeden die wijzen op datering na 1850. Vreemd is ook hier de witte lijnen achter het glas van een tweede (?) snijraam of wat is het?

===========================================================


. . .
GT_1874 - foto B. Veldstra
Rapenburg 119
Het is wellicht een hobby van een lijstenmaker/timmerman om de diverse lijnen fraai in elkaar te passen. We zien de cirkel en de ingedeukte ruit, die als je heel graag wilt, hier kunt herleiden tot een liggende ING-rune. Datering na 1850 ergens.

===========================================================


. . .
GT_1873 - foto B. Veldstra
Rapenburg 116
De abstracte krans wordt op zijn plaats gehouden met 4 spaken.

=========================================================
. . .
GT_1878 - foto B. Veldstra
Rapenburg 125
De ingedeukte ruit zonder verdere ornamentatie. Kan goed 20e eeuws zijn.

=========================================================

GT_2083 - foto Stiel 1983
Aalmarkt 19

========================================================


. . .
GT_1854 - foto B. Veldstra
Rapenburg 36
Dit bovenlicht is vergelijkbaar met dat van Rapenburg 14. We zien hier de ingedeukte ruit. De roeden zijn extreem smal en dat zien we vooral als mode in het 3e kwart van de 19e eeuw.

=========================================================


. . .
GT_1863 - foto B. Veldstra
Rapenburg 52
Ruit en krans zijn als twee aparte tekens met elkaar tot een eenheid gesmeed. De dikte van de roeden verschilt. De roeden die de ruit vormen zijn extreem dun, vergeleken bij die van de cirkel er om heen. Datering na 1850.

==========================================================


. . .
GT_1862 - foto B. Veldstra
Rapenburg 51
Een ingedeukte ruit met de parelrand bovenop de roede. Deze wordt doorsneden door twee halve cirkels die met de bolle kant naar het midden wijzen en met elkaar verbonden zijn door een rozet. Achter het glas bevindt zich een tweede ornament. We vinden iets vergelijkbaars op Rapenburg 63. Hier is het onduidelijk of het uit dezelfde tijd dateert. Het feitelijke snijraam moet van het eerste kwart van de 19e eeuw stammen.

============================================================
. . .
GT_1857 - foto B. Veldstra
Scheepmakerssteeg 1
De geometrische vormen van cirkel en ruit zien we in de 19e eeuw veelvuldig optreden. De roeden zijn overlangs geprofileerd. We moeten aannemen dat snijramen met dergelijke dikke geprofileerde roeden gemaakt zijn in de eerste helft van de 19e eeuw. De krans is hier niet helemaal rond, maar dat komt ook hier doordat het raam niet vierkant is.

===========================================================


. . .
GT_1848 - foto B. Veldstra
Steenschuur 17
We zien hier twee vormen dooreen. Meest opvallend herkenbaar is de ‘ingedeukte’ ruit. De vier taartpunten die er dwars tussenin staan complementeren de sterfiguur. Eigenlijk is dit snijraam niet te dateren op duidelijke kenmerken. De dikke roeden en het in de lengte geprofileerd zijn ervan maakt de datering op zijn vroegst: 2e kwart van de 19e eeuw, maar het kan best een stuk later zijn geweest.

===========================================================


. . .
GT_1880 - foto B. Veldstra
Steenschuur 10
‘Vrede voor hen die hier binnentreden’ luidt het Latijnse opschrift. Het is een spel met roeden, wat we al wel vaker zien, maar hier is het in een groot raam wat verder uitgewerkt. Misschien kan de leeftijd van het pand ons verder helpen bij de datering hiervan.

===========================================================


. . .
GT_1856 - foto B. Veldstra
Rapenburg 42
Op het eerste gezicht kun je denken: ‘oh dit is gewoon een ruitjespatroon. Niks bijzonders’. Maar kijk je wat beter naar de belijning dan zien we een maalkruis van rechte roeden met daar doorheen een licht gebogen ruitvorm. Hierin zijn twee oude tekens uit de voorchristelijke tijd tezamen gebracht. Waarschijnlijk zonder dat de opdrachtgever er weet van had. Datering mogelijk ergens midden 19e eeuw.

===========================================================
Dit verhaal is opgesteld door de Commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Uw vragen en aanvullingen worden doorgestuurd naar de auteur; dhr. B. Veldstra.
Voor meer informatie of contact raadpleeg ons colofon.