.....
GT_1045

Tussen de huisnummers 14 en 15 van de Stille Rijn bevindt zich een geprofileerd bakstenen poortje met zandstenen blokjes. Het poortje gaf toegang tot beide huizen.
Boven de poort bevindt zich een gevelsteen waarop links een paard, en rechts een os, vanaf de zijkant afgebeeld zijn. De dieren staan naar elkaar toe gericht.
Boven de rug van het paard staat 16 en boven de rug van de os staat 44 wat samen het jaartal 1644 maakt.

Onder het paard staat de tekst:
WILT V VERBLYDEN HIER IS/
HET PAERT LAET ONS RYDEN

Onder de os staat de tekst:
DEN OS IS TYT GESLAGEN HY IS/
VET HY CANT NIET LANGER DRAGE 1644
Hierbij dient vermeld te worden dat in de regels over de os, tussen ieder woord een punt staat.

In 1936 heeft de HVOL aan de architect Jesse opdracht gegeven het poortje en de steen te restaureren. Onder de dikke verflaag op de steen kwam het ingebeitelde vers tevoorschijn waaruit bleek dat de afbeelding op een rijpaard en een slachtos sloeg. In die tijd heeft men ervoor gekozen de afbeelding niet weer te verven zoals blijkt uit onderstaande zwart-wit foto uit 1937.

...


Vanaf 1614 waren de twee huisjes die bij nummer 14 hoorden in handen van Pouwels Jansz, een vleeshouwer.
Deze afbeelding toont de combinatie van een paard en een os- een stier die door castratie vetter wordt- wat zou kunnen duiden op een gecombineerde stalhouderij en slachterij. Vleeshouwer -slager van rundvlees- Pouwels Jansz., geboren te Haamstede, kreeg door gespreide aankopen in 1614 uiteindelijk het pand Haarlemmerstraat 119 inclusief het achterliggende terrein met al zijn opstallen in handen. In 1623 kreeg hij ook nr. 15 in handen en bezat hij het gehele complex. Het poortje is eigenlijk de achteruitgang van dat complex.
Waarschijnlijk stalde hij daar de koeien en ossen die geslacht moesten worden en wellicht hield hij ook een stalhouderij waar men paarden kon huren.
De sociale invloed van de slager was zo groot in dit buurtje dat hij in 1635 tot buurtheer werd benoemd.
Waarschijnlijk gingen zijn zaken als slager niet zo goed en zocht hij in het houden van een stalhouderij een nieuwe manier van geld verdienen. Dit zou op de steen op een cryptische manier duidelijk gemaakt zou kunnen worden. Rond 1652 wordt Pouwels, die in de volksmond Den Drijver is gaan heten, failliet verklaard, mede door het faillissement van zijn zoon waarmee hij allerlei zaken deed. Zijn zoon had in 1648 de Brouwerij 'De Witte Eenhoorn' gekocht die even verder aan de Stille Rijn gelegen was. op nr. 4, het latere Joodse Weeshuis. Hij voerde een wanbeleid en dat was er de oorzaak van dat zijn vader mede failliet werd verklaard.
Het duurde tot 1654 voordat de zaken waren afgewikkeld. Het complex kwam in verschillende handen. Over het lot van Pouwels is verder niet veel meer bekend. waarschijnlijk heeft hij zijn oude bezigheid als drijver weer opgevat want in 1658, bij het huwelijk van zijn zoon Martinus Den Drijver, woonde hij op de Beestenmarkt.
De gebruikers van de poort waren verantwoordelijk voor het onderhoud van de gevelsteen en zullen de verwijzing naar de slagerij annex stalhouderij niet in stand hebben willen houden.

Bronnen:
Leidsch Dablad, 18 mei 1992, P.J.M. de Baar, Het bankroet van een slager aan de Stille Rijn.
Annemarie Postma, Leiden Gebeiteld, Leidse Gevelstenen binnen de Singels, Serie Leids Verleden nr. 2 1995, uitgeverij Nautilus Leiden.
Van der Vlist, Pancras, Geveltekens Leiden, Amersfoort, Bekking en Blitz, uitgevers, 2007.

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Zie verder ons colofon