Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Toegangspoort tot de Burcht

  • Leiden
  • Geschiedenis 1601-1700
  • Gebouwen

Gevelteken, Nieuwstraat 4/Burgsteeg 14

....
GT_1022

Kort nadat de stad Leiden in 1651 eigenaar werd van de Burcht, werd er een nieuwe toegang gemaakt in de Nieuwstraat. Teneinde de aanleg van de zandstenen poort mogelijk te maken moest er een huis worden gesloopt.
De toegangspoort wordt geflankeerd door twee torens met kantelen en is verfraaid met het stadswapen.

Het beeld van de leeuw, daterend uit 1662, dat in het midden bovenop de poort staat, is gemaakt naar een ontwerp van beeldhouwer Rombout Verhulst. Hij maakte ook de reliëfs voor de Waag.
Het dier heeft een heldhaftige pose met getrokken zwaard. Op het schild de Leidse Sleutels en eronder de spreuk:
PUGNO PRO PATRIA
(ik strijd voor het vaderland)

Aan weerskanten van de leeuw staan op de hoeken twee 'miniatuurburchten'. Hieronder links: ANNO en rechts: 1658
In het midden van het fries boven de doorgang zijn de namen van de burgemeesters
van 1685 vermeld:
Mr. Willem Paats, Jan Pietersz. van der Maarsche, Mr. Arend Wittens en Rippert van Groenendyk.

Links en rechts daarvan de tekst:

BURGI / PROSOPOPOEA

Links:
ARX EGO BELLONAE, BIFIDO CIRCVMFLVA RHENO,
WASNARAE FVERAM GLORIA PRIMA DOMVS:
Anno 1203 ARX INVICTA, FAME VICTAM REFERRET,
CVM TVTAM IN NOSTRO SE PVTAT ADA SINV
Anno 1420 POST, IN VICINOS NIMIS IMPERIOSA PENATES,
HOLLAND0 COGOR SVBDERE COLLA IVGO

Rechts:
QVODQVE OLIM IN CIVES FVERAT, JURE EXVOR OMNI,
CVM LVPVLO ET GRVTIS NVDA RELICTA MEIS
Anno 1651 QVAE NVNC JVRA SVO CVM VINDICET AERE SENATVS,
ILLIVS ARBITRIO ME QVOQVE TRAD0 LVBENS.
LEIDA! SVPERVACVOS ALII MERCENTVR HONORES,
TV ET CIVES, QVO TVEARIS, EMIS

De Burcht / sprekend opgevoerd
Ik ben de Burcht van Bellona (krijgsgodin), omstroomd door de tweearmige Rijn
Ik was de eerste roem van de familie Van Wassenaer.
In het jaar 1203
Als Burcht zou ik onoverwonnen zijn, als niet vermeld werd dat ik door honger was overwonnen,
toen Ada zich veilig waande in onze schoot.
In het jaar 1420
Later, al te heerszuchtig geworden jegens de naburige huizen
werd ik gedwongen mijn nek te buigen voor het Hollandse juk
en ik werd van elk recht dat ik eertijds tegenover de burgers gehad had beroofd
beroofd aan de mijnen overgelaten, met behoud van pachtrecht op hop en gruit,
In het jaar 1651
rechten die nu het stadsbestuur met geld opeist.
Aan zijn macht lever ook ik mij nu gaarne uit.
Leiden! Laten anderen overbodige eerbewijzen kopen,
Gij zijt wijs en doet een koop om daardoor burgers te beschermen.
(vertaling H.J. de Jonge)

Het bouwwerk werd in de loop der tijden nog regelmatig gerestaureerd en aangepast. Zo is het veld waarop de letters zijn aangebracht lange tijd zwart geweest.
Het ijzeren hek in de poort werd nog lang daadwerkelijk gebruikt, zoals te zien is op een foto uit 1912.
In april 1998 verdween het zwaard van de leeuw, waarschijnlijk werd het vergulde object gestolen. Het Da-Vinci dispuut van studentenvereniging Quintus heeft er in 1999 voor gezorgd dat er een nieuw zwaard werd geplaatst. Tevens lieten zij een plaquette aanbrengen met een tekst waarin de geschiedenis van de Burcht in het kort wordt verteld. De toenmalige wethouder Pechtold heeft de onthulling verricht. Niet lang daarna werd het origineel gevonden in een vuilniszak in de Burgsteeg. Dit originele 17e eeuwse zwaard vond een plek in de Lakenhal.
Begin 2002 klommen vandalen wederom op de poort en bogen het zwaard om tot een soort kromzwaard. Ook toen is het wapen hersteld. In beide gevallen is de vraag of het om vandalisme of een misplaatste studentengrap ging nooit beantwoord.

.....
Foto's BamBam restauratiesteenhouwers

In mei 2012 werd de leeuw wederom beschadigd; een deel van zijn rechter voorpoot werd afgehakt.
Onverlaten klommen op de poort, vernielden de klauw om het stuk natuursteen vervolgens op straat als voetbal te gebruiken.
Het beeld werd weer in oude luister hersteld door BamBam restauratiesteenhouwers.
Klik hier voor meer foto's.

......
GT_1092
Foto's BamBam restauratiesteenhouwers

Dit verhaal en de foto's zijn opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. (door A. van Leeuwen) Zie verder colofon Uw opmerkingen kunt u richten aan de redacteur; J. Hartstra
kaart