Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: Hof Meermansburg

  • Leiden
  • Geschiedenis 1601-1700
  • Gebouwen

Gevelteken Oude Vest 159

.....
GT_1008



In de het poortgebouw van het Meermansburghof, gesticht in 1681, bevindt zich een zandstenen entree.
In de middenrisaliet, boven de entree, bevindt zich een cartouche waarvan links- en rechtsonder een festoen uitgaat waaraan links het wapen van Maerten Meerman en rechts het wapen van zijn echtgenote Helena Verburgh 'hangt'.
Meerman heeft een strijdlustige meerman in zijn wapen en Helena Verburg o.a. twee koeien. Het fantasiewapen van de Meermannen is ook te zien op het rijke houtsnijwerk in de vestibule van het poortgebouw, de waterpomp en het 'claphuis', dit is het buurthuis van het hofje, op het binnenterrein.
De samentrekking van de twee familienamen leidde tot de naam “Meermansburg”.
In de cartouche
Boven in het fronton is een zogenaamde ouroboros te zien, een slang die in zijn eigen staart bijt. Veel vorsten en heren benadrukten met een ouroboros hun hoogstaande morele, intellectuele en politieke kwaliteiten.
Daarnaast zijn een brandende en een gedoofde toorts zien: symbolen voor respectievelijk de eeuwigheid, het leven en de dood.

Maarten Ruyckhaver Meerman, vermogend VOC-bewindvoerder van de Delftse kamer, en zijn vrouw Helena Verburg kochten in 1680 de grond voor 8500 gulden van het Leidse stadsbestuur.
Zij besloten hier een hofje te bouwen dat uitsluitend bestemd was voor "eerbaere, nugtere Weduwen ofte Vrouspersonen, ter goeder naeme en fame sijnde, ten minste boven de veertig Jaeren out sijnde, geen kinderen hebbende".
Het huis direct links van het poortgebouw, werd bestemd voor minvermogende familieleden van de stichters. Het is het enige voorbeeld van een zogenaamd 'familiehuis' in een Leids hofje.
Het hofje staat op de plek waar in 1474 het klooster Nazareth werd gesticht door de Grauwe Zusters van de orde Sint Franciscus.
Vanaf 1567 tot 1592 diende het klooster als leprozenhuis.
In 1596 werd het klooster vervangen door een complex van 63 kleine rug-aan-rug arbeiderswoningen. Deze waren vooral bedoeld voor de enorme stroom Belgische en Franse immigranten. Vanwege het grote aantal mensen dat er woonde kreeg het al snel de bijnaam "Mierennest". De woninkjes waren niet bijster goed gebouwd en Maarten Meerman kreeg in 1680 toestemming ze te slopen.
Nog in het zelfde jaar werd er begonnen met de bouw van de huisjes, Stadsmeestertimmerman Anthony van Breetvelt ontwierp en bouwde de eerste elf huisjes. Na zijn dood in 1681 kreeg Jacobus Roman (1640-1716), de latere hofarchitect van stadhouder Willem III en toenmalig stadsarchitect, de opdracht het poortgebouw met daarin de regentenkamer te ontwerpen en de resterende huisjes te bouwen. Het poortgebouw is een mooi voorbeeld van de Hollandse Classicistische stijl. Het oorspronkelijke hof telde 28 huisjes. In 1780 kwamen er twee bij, door het overdekte plaatsje tussen de huisjes aan de achterzijde van het hof te bebouwen.
Het echtpaar liet er tevens een typisch 17e-eeuwse stadstuin aanleggen. Na een orkaan, op 1 september 1717, werd de tuin opnieuw aangelegd door de Franse tuinontwerper Emerry.
Boven de imposante ingangspartij van het hof bevindt zich de regentenkamer waar nog steeds vergaderd wordt door de regenten maar die tegenwoordig ook commercieel uitgebaat wordt. In deze kamer hangen nog altijd de geschilderde portretten van de stichters en hun jongste dochter. Bij hun testament bepaalden Meerman en Verburg dat ze voor eeuwig in de kamer moesten blijven hangen.
Latere generaties regenten hebben er verschillende, wat in de vergetelheid geraakte familieleden naast gehangen zodat er nu een indrukwekkende collectie portretten uit de 17de, 18de en 19de eeuw te zien is gemaakt door bekende schilders als Miereveld, Cuijp en De Baen.



GT_1004
Het wapen van de meerman binnen in de regentenkamer.

Het hof is het grootste in Leiden. Het is zeer royaal opgezet en bestaat uit 30 woningen.


GT_1629
Fronton aan de binnenplaats van het hof met als decoratie de strijdlustige meerman van het wapen van Meerman.

Binnen in het hof bevindt zich een fraaie pomp.
....
GT_2112

De huizen zijn eind 18e eeuw verbouwd.
In 1976 namen de regenten het besluit om een grote renovatie te laten uitvoeren die in 1978 gereed kwam.
In 2014 heeft het bedrijf Burgy onder leiding van architect Paulina Buring het exterieur opgeknapt.

Dit complex is een Rijksmonument


Bronnen:

Herman Kleibrink & Ruud Spruit, Hofjes in Leiden, Boekhandel de Kler. 1979.
Wikipedia
www.Burgy
www.meermansburg.nl

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Voor meer informatie of contact met de commissie raadpleeg ons colofon.

kaart