Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Verhaal: 't Heerenlogement

  • Leiden
  • Geschiedenis 1601-1700
  • Gebouwen

Gevelteken Nieuwstraat 4


GT_1525
't Heerenlogement

In 1651 had het stadsbestuur van Leiden de Burcht aangekocht, met het plan er een park van te maken. Men vond, dat daar ook een herberg bij hoorde en in 1652 werd dan ook het (deftige) Heerenlogement gebouwd, tot 1662 een aantal keren uitgebreid. Het heeft deze functie tot de tweede wereldoorlog behouden. In de 19e eeuw waren er ook culturele activiteiten: een rederijkerskamer en een theaterzaaltje. Na de 2e wereldoorlog kreeg het pand diverse functies. Tussen 1976 en 1981 vond een forse restauratie plaats (waarbij een brand aanvankelijk vele historische details vernietigde). Momenteel zit hier de Openbare Bibliotheek (BplusC)

In 1652 liet het stadsbestuur op deze plaats een nieuwe herberg bouwen, waarschijnlijk naar ontwerp van Arent van 's Gravesande die tot 1655 stadsbouwmeester was. Het Heerenlogement diende als onderkomen voor belangrijke gasten van de stad. De bestaande bebouwing werd gedeeltelijk afgebroken en oude muurdelen en materialen werden bij de nieuwbouw hergebruikt. Al in 1658 werd de herberg uitgebreid. De nieuwe stadsbouwmeester, Willem van der Helm, bouwde galerijen aan de binnenplaats van het al bestaande voor- en achterhuis. In 1662 werden er nog eens drie beneden- en twee bovenkamers toegevoegd. Het complex bestond tenslotte uit drie vleugels met een verdieping en één met een enkele woonlaag. In het midden was een binnenplaats die in de loop van de eeuwen steeds dichter bebouwd werd.

In 1651 had de stad Leiden het burggraafschap aangekocht van Claude Lamoral, prins van Ligne, bestaande uit de Burcht, omliggende gronden en enkele rechten, waaronder het begeerde tolrecht, voor het aanzienlijke bedrag van 70.000 gulden. Lamoral was gevangen genomen in Noord-Frankrijk en had voor zijn vrijlating losgeld nodig.

Vier jaar na de oplevering werd het logement ook als venduhuis gebruikt.
De schrijver van de Leidse geschiedenis Frans van Mieris noemde de herberg in 1770 "de deftigste en beroemdste herberg van de stad, waar ook openbare verkopingen van huizen, landerijen en schuldbrieven werden gehouden".
Ook culturele activiteiten vonden onderdak in het Heerenlogement. Zo werd de gelagkamer in de 19e eeuw als rederijkerskamer gebruikt, waar bekende schrijvers en dichters als Nicolaas Beets en François HaverSchmidt bijeenkwamen.
Aan het einde van de negentiende eeuw kreeg het Heerenlogement een eigen theaterzaaltje waarvoor een gedeelte van de binnenplaats moest wijken.
Totaan de Tweede Wereldoorlog bood de herberg onderdak aan reizigers en bezoekers.

In de 20e eeuw raakte het pand steeds meer in verval. Het ging het dienst doen als opslag, maar er heeft ook nog een dancing in gezeten.

In het pand is nu BplusC gevestigd. Van 1976 tot 1981 is het pand gerestaureerd en gecombineerd met nieuwbouw op het naastgelegen binnenterrein.
Na de start van de restauratie in 1976 brak er een grote brand uit waarbij veel oude details verloren gingen.
In 1981 werd het gebouw geopend door koningin Beatrix.



GT_1817 foto J. Hartstra
In een timpaan van een zolderraam aan de achterkant van het Heerenlogement (aan de Burchtkant) is een gevelteken aangebracht ter herinnering aan de restauratie van 1976 tot 1981.

Bronnen:

Cultuurtijdschriften.nl
Website Openmonumentendagen

Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden. Voor meer informatie of contact met de commissie raadpleeg ons colofon.
Eventuele aanvullingen voor dit verhaal kunt u sturen naar geveltekens@oudleiden.nl
kaart