Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Monumentaal kabouterhuisje in het Plantsoen

In het Plantsoen woont sinds kort een kabouter in een oude monumentale plataan (Platanus hispanica). Naast de voordeur van dit boomhuisje prijkt een gemeentelijk monumentenschildje. Kabouter is trots, want dit zorgvuldig uitgekozen huisje in de 188 jaar oude boom, bevindt zich in een monumentaal park.

Wat betekent de monumentenstatus eigenlijk en waarom is die bijzonder? Hoe wordt iets een monument? Kun je een monument ook verduurzamen en mag je een monument eigenlijk wel verbouwen? Omdat Kabouter als nieuwe inwoner van Leiden deze vragen misschien wel heeft, volgt hier enige uitleg over de bescherming van monumenten.

 De monumentale plataan met kabouterwoning in het Plantsoen. Foto: Francien van Zaanen Durand

 Foto: Francien van Zaanen Durand

Monumenten aanwijzen

Het college van Burgemeester en Wethouders wijst in Leiden volgens de Erfgoedverordening Leiden 2017 gemeentelijke monumenten aan. Deze objecten worden, ongeacht de leeftijd, vanwege de “schoonheid, wetenschappelijke of cultuurhistorische betekenis” van lokaal belang geacht. Het gaat dan meestal om gebouwen, maar ook bijvoorbeeld een parkaanleg kan de monumentenstatus krijgen. Zo is het Plantsoen een gemeentelijke monument. Om te bepalen of een object monumentale waarde heeft, wordt het onderzocht, beschreven en getoetst op onder andere stedenbouwkundige, architectuurhistorische of cultuurhistorische waarden. Vervolgens adviseert de onafhankelijke Adviescommissie Cultuurhistorie Leiden het college of het object al dan niet de monumentenstatus moet krijgen.

Monumentenschildje
Eenmaal aangewezen als gemeentelijk monument, wordt het object geregistreerd in het gemeentelijk Erfgoedregister van Leiden. Het monumentale boomhuisje van Kabouter is hierin ook te vinden, onder nummer 1024x, Plantsoen2.
Voor rijksmonumenten geldt dat ze van nationaal belang zijn. De grens van minimaal vijftig jaar oud is tegenwoordig los gelaten. De minister van OCW wijst deze monumenten op grond van de Erfgoedwet aan en registreert ze in het Monumentenregister. De bescherming van een gemeentelijk of rijksmonument is gelijkwaardig en betreft altijd het gehele gebouw, zowel van buiten als van binnen. Beschermde monumenten vormen een bron van kennis van ons erfgoed, dat op deze manier duurzaam bewaard blijft voor de toekomst. De gemeentelijke monumenten zijn in Leiden herkenbaar aan het rood-witte monumentenschildje.

 Het kabouterhuis is voorzien van een gemeentelijk monumentenschildje. Foto: Xander van Zaanen Durand
 

Monument verduurzamen, onderhouden en verbouwen

Nu Kabouter in de Stad van Ontdekkingen woont, kan onderzocht worden wat hier de mogelijkheden zijn om de oude monumentale woning te verduurzamen. Het isoleren van juist oudere gebouwen ligt voor de hand, maar is niet altijd zonder risico's. De specialisten van Erfgoed Leiden en Omstreken geven voor het verduurzamen van een historisch gebouw een passend én gratis advies.

Bescherming
Voordat een gebouw wordt aangepast, is het belangrijk om te weten wat de cultuurhistorische waarden van het gebouw zijn en welke regels er gelden. Erfgoed Leiden en Omstreken adviseert en begeleidt monumenteigenaren hierbij ook. De verschillende soorten bescherming hebben eigen regels. Het type bescherming bepaalt voor welke werkzaamheden een omgevingsvergunning nodig is en wat vergunningsvrij is.

Omgevingsvergunning
Een omgevingsvergunning aanvragen voor een verbouwing, kan via www.omgevingsloketonline.nl. De gemeente toetst de aanvraag aan de hand van de welstandsnota en het bestemmingsplan en bekijkt samen met de monumentencommissie of de cultuurhistorische waarden voldoende in stand blijven bij de verbouwing.
Normaal onderhoud is bij alle gebouwen vergunningsvrij. Voor monumenten, en dus ook voor het boomhuisje, gaat het in dat geval om onderhoud gericht op behoud van wat er is. Bijvoorbeeld kozijnen licht opschuren en schilderen in dezelfde kleur, of het vervangen van kapotte ruiten of enkele dakpannen. Al het nieuwe materiaal moet in kleur en detaillering gelijk zijn aan wat het vervangt. Raadpleeg voor meer informatie de brochure vergunningsvrij bouwen.

Adviseurs
Mocht Kabouter onderhouds- of verbouwingsplannen hebben, dan kijken de adviseurs van Erfgoed Leiden graag mee naar de cultuurhistorische waarden en waar de aandachtspunten en de mogelijkheden in het monumentale boomhuisje zitten. Zij adviseren bovendien dat het uitvoeren van bouwhistorisch onderzoek in een vroeg stadium hierbij verstandig kan zijn.

 Foto: Rients-Anne Slotema


Monument en subsidie

Aanpassingen en verbeteringen aan een monumentale woning vragen, ook van Kabouter, een investering. De gemeente heeft hiervoor enkele subsidieregelingen. In een overzicht op de website van Erfgoed Leiden en Omstreken zijn de subsidiemogelijkheden weergegeven.

Historische kleuren
Kabouter heeft waarschijnlijk geen interesse in een subsidie voor gevelreclame of voor het herstel van een historische winkelpui, maar als het monumentale boomhuisje toe is aan een schilderbeurt, dan is het mogelijk om onderzoek te laten doen naar de historische kleuren van de (voor)gevel.
De getoogde voordeur lijkt op eerste oog geschilderd te zijn in de kleur Poortenrood, met gehengen in Ankerzwarte kleur. Op de Leidse Kleurenkaart zijn dit de kleurnummers 31 en 50. Onderzoek kan uitwijzen of de deur eerder een andere kleur heeft gehad, misschien was hij oorspronkelijk wel Boerhaavebruin (kleurnr. 35), of Hortusgroen (kleurnr. 45). Het onderzoek én het schilderwerk in de geadviseerde kleur is subsidiabel. Kijk op de pagina schilderwerk voor de voorwaarden en het indienen van een subsidieaanvraag voor kleuronderzoek en schilderwerk.

Luidbel
De gemeente kent daarnaast een subsidieregeling voor het herstel van cultuurhistorische objecten of monumentale onderdelen. Deze objecten zijn belangrijk voor de historische uitstraling van de stad, zoals historische stoepen, hekwerk, ornamenten, klokken, luiken, enz. Naast de voordeur van het boomhuisje van Kabouter hangt een historische luidbel, die mogelijk onder deze regeling valt. Mocht Kabouter van deze subsidieregeling gebruik willen maken, dan is daarover op de pagina historische objecten meer informatie te vinden.

Erfgoed Leiden en Omstreken wenst Kabouter nog veel woonplezier in het monumentale boomhuisje in het Plantsoen en hoort het graag als advies, begeleiding of ondersteuning gewenst is op het gebied van monumenten en erfgoed!


Francien van Zaanen Durand

kaart