Het World Heritage Committee van Unesco heeft de werelderfgoedstatus toegekend aan de Neder-Germaanse Limes. De Limes was 2000 jaar geleden de noordelijke grens van het Romeinse rijk. Matilo, het Leidse archeologische rijksmonument, maakt deel uit van de Limes en is vanaf nu Unesco Werelderfgoed. De werelderfgoedstatus betekent internationale erkenning voor park Matilo als onderdeel van uniek en onvervangbaar erfgoed. De aanvraag procedure was een meerjarig (inter)nationaal project van Nederland en Duitsland. Provincies en gemeenten langs de Limes en maatschappelijke organisaties zoals de stichting Mooi Matilo hebben zich hiervoor ingezet.
Verheugd
Burgemeester Lenferink is verheugd en trots. Dit is de kroon op het werk van alle betrokkenen. “Oude grenzen, zichtbaar zoals de Chinese Muur of minder zichtbaar zoals deze Limes, blijven tot de verbeelding spreken. Deze noordgrens van het Romeinse Rijk houdt ons zelfs na 2000 jaar bezig en dat vind ik fascinerend. Park Matilo is een bijzondere plek en een mooie vertaling geworden van de ondergrondse overblijfselen van die grens. Een terechte status voor een heel bijzonder stuk erfgoed.”
Wat is de Neder-Germaanse Limes?
Park Matilo en de directe omgeving vormen samen een bijzonder stukje erfgoed van Leiden. Hier lag ooit een Romeins castellum (fort), aan de buitengrens van het Romeinse rijk, de zogeheten Romeinse Limes (uitspraak: Lie-mès). Deze grens liep van Engeland door grote delen van Europa naar de Zwarte Zee en van daaruit via de Rode zee en door Noord-Afrika. Het huidige park Matilo ligt precies op de plek van het vroegere Romeinse castellum. De omwalling met de wachttorens geven de contouren van het fort weer. Hier werd ooit het beroemde ruitermasker gevonden, dat nu een topstuk is in de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden.
Bij een archeologische opgraving bij Park Matilo werd in 1996 het beroemde bronzen ruitermasker (begin 2e eeuw na Chr.) gevonden. Foto: Rijksmuseum van Oudheden
Voortraject
Grote delen van de Limes zijn al Unesco Werelderfgoed. Denk bijvoorbeeld aan de Muur van Hadrianus in Engeland. In Nederland en het noordwestelijk deel van Duitsland had de Limes nog geen Unesco status. Duitsland en Nederland werkten daarom vanaf 2011 samen met de provincies - en met de gemeenten die langs de Romeinse Limes liggen - aan de nominatie van ‘ons’ stukje Neder-Germaanse Limes als Unesco Werelderfgoed. In 2020 heeft de minister van OCW het nominatiedossier ingediend. Sindsdien heeft ICOMOS (The International Council on Monuments and Sites, het adviesorgaan van Unesco) een bezoek gebracht aan de Limes en inhoudelijk uitgebreid gereageerd op het gehele nominatiedossier. Dit leidde uiteindelijk 27 juli 2021 tot een positief besluit van Unesco.
Wat betekent dit voor de Leidenaren?
Overal langs de Limes wordt gewerkt aan de toegankelijkheid en beleving van het verhaal van de Romeinse Limes. De Romeinse Limesroute (fiets) en het Romeinse Limespad (wandel) werden uitgeroepen tot fiets- en wandelroute van het jaar 2019. Beide routes lopen door Park Matilo en worden inmiddels druk gebruikt. In Leiden is de hele opzet van Park Matilo geïnspireerd op het Romeinse verleden. Vanaf deze zomer organiseert Stichting Mooi Matilo een jaar lang activiteiten in en rondom park Matilo.
Verwachtingen en verplichtingen
De Unesco Werelderfgoedstatus brengt uiteraard ook verplichtingen met zich mee want we moeten zuinig zijn op dit bijzondere erfgoed. Unesco onderscheidt hierin twee niveaus: kernzone en bufferzone. Kernzones zijn archeologische monumenten zoals Matilo. Deze monumenten hebben reeds een rijksbeschermde status. Voor elke ingreep is een rijksmonumentenvergunning noodzakelijk. De bufferzone is de zone rondom een monument waar archeologische resten van hoge waarde worden verwacht. Deze zones zijn geen monument maar hebben een bescherming via het bestemmingsplan. Ontwikkelingen in deze zones zijn niet verboden, maar men moet wel zorg dragen voor onderzoek zodat de archeologische resten goed gedocumenteerd worden. In Leiden is dit al jaren geregeld via de bestemmingsplannen. status ook het wederzijds begrip tussen culturen. Niet elk werelderfgoed is per se mooi, maar alle zijn op een bepaalde manier uniek.
Unesco Werelderfgoed
Unesco is het meest bekend om het Werelderfgoedverdrag en de daarbij behorende Werelderfgoedlijst. Het verdrag uit 1972 heeft als doel om erfgoed dat van unieke en universele waarde is voor de mensheid, beter te kunnen bewaren voor toekomstige generaties. Naast de bescherming die erfgoederen krijgen door plaatsing op de Werelderfgoedlijst bevordert deze status ook het wederzijds begrip tussen culturen. Niet elk werelderfgoed is per se mooi, maar alle zijn op een bepaalde manier uniek, van groot belang voor iedereen en onvervangbaar. https://www.unesco.nl/nl/dossier/werelderfgoed