Erfgoed Leiden en omstreken

Info

3-October affiche uit 1577

Het oudste affiche van de herdenking en viering van Leidens Ontzet zit in het Leidse stadsarchief. Op het affiche uit 1577 staat de aankondiging van de jaarmarkt en alle festiviteiten rond 3 oktober. De verlossing van de Spanjaarden werd gevierd met 10 dagen feest. Eigenlijk zijn het twee archiefstukken in 1. Het affiche is namelijk gebruikt als kladpapier. Op de achterzijde en in de hoeken staan de kosten van het bezoek van Willem van Oranje aan Leiden in 1581.

De aankondiging van de viering is gedrukt op papier en opgemaakt met randversiering, een prachtig initiaal en de wapens van Holland en Leiden. De aankondiging is waarschijnlijk voorgelezen bij het stadhuis door een bode, zo’n drie jaar na het ontzet van Leiden.
 
Het affiche uit 1577 is gedigitaliseerd en kan tot in detail bekeken worden via deze link.

Het programma
Op 3 oktober, de dag van de wonderbaarlijk verlossing van de stad Leiden van het beleg van de Spanjaarden, wordt gevierd na zware belegering, waarin de stad veel geleden heeft…  De aankondiging van een viering van 10 dagen met een jaarmarkt waar zuivel, boter, kaas, koeien, paarden, wol, leer, allerhande goederen, handwerken en kwalitatieve goederen te koop zijn; op de derde dag een dankdienst, een optocht van de schutterij en burgerij, met demonstraties op het water en op het land. Met spelen op vier oktober en daarna nog een beestenmarkt waar o.a. kippen en schapen te koop zijn.

En de eindboodschap is ‘Vooral voort te zeggen en te verwittigen’.

 
Detail van affiche: ‘God zijnde gram, gaf zwaard en vlam, en het eten al te sober, zijn volk alhier. Dat iedereen was verwonderd, maar zijn hand kwam en benam. De derde oktober 1574’

Kladrekening van het bezoek van Willem van Oranje in 1581
Op de aankondiging staat op de voor- en achterzijde de kladrekening van de onkosten gemaakt voor het bezoek van Prins Willem van Oranje(1533-1584) met ‘mevrouw de prinses’ en dochters aan Leiden in 1581.

Op ‘de laatste februari en eerste maart 1581’ kwam het gezelschap uit Delft en ze zijn na het bezoek aan Leiden met de wagen weer vertrokken richting Amsterdam. De rekening zit in het Leidse Stadsarchief II onder het kopje “algemeen en dagelijks bestuur - representatie, dienstreizen en ontvangsten”. Naast de rekening van dit prinselijk bezoek zien we nog meer rekeningen van vorstelijke ontvangsten. De stad Leiden kreeg in de loop der eeuwen onder meer bezoek van de graaf van Leicester in 1586, Prins Maurits in 1594, Prins Willem II in 1650 en Koning Lodewijk Napoleon in 1806. De rekeningen geven een inkijkje in de gang van zaken tijdens zo’n ontvangst en zien we wat ze hebben gegeten en gedronken.

 Detail van de voorbereidingen voor het bezoek aan Leiden door Willem van Oranje -
Noch betaelt aen Geryt de Man Jansz voors[creven] zeven gulden voor een vat Engels bier
Noch betaelt aen handen van Grietgen Engberts-dochter broutser acht gulden tien stuvers voor een vat Leyts bier vijf
en[de] voor een ander vat Leytsch bier in een lubeecse
? III gl Xst

In 1581 stond op het menu: wijn, Engels- én Leytsch bier, gesuikerde amandelen, rozijnen, vijgen, limoenen, pruimen, vierzaad (noten), groenten, appelen, peren, room en melk. En zijn specerijen gebruik zoals oregano, kruidnagel en olijfolie.


Het Prinsenhof (nu Rapenburg 4-10) werd in 1581 klaar gemaakt voor het bezoek. Afbeelding 'La Cour de Prince d'Orange' uit Les Delices des Pays Bas, ou description geographique et historique des XVII Provinces Belgiques,- 5 delen- 1769.

Duurzaam hergebruik
Gelukkig is het affiche van de viering van het Leidens ontzet bewaard gebleven door het hergebruik van papier, waarschijnlijk ingegeven door schaarste. Desalniettemin een goed voorbeeld van duurzaamheid.

We wensen u een goed ontzet toe!

kaart