Drie panden met appartementen voor werkende jongeren zijn aangewezen als beschermde gemeentelijke monumenten. De Stichting Huisvesting Werkende Jongeren (SHWJ) had hiervoor een verzoek gedaan bij het college. De drie panden hebben architectuurhistorische-, cultuurhistorische- en stedenbouwkundige waarde en zijn van belang voor Leiden.
Door het onderzoek voor de aanwijzingsprocedure weten we nu meer over de geschiedenis en de bewoners én bedrijven die er gevestigd waren.
Boommarkt 6
De zijkamer en rijwielstalling van Boommarkt 6 zijn aangewezen als beschermd gemeentelijk monument. Het pand ligt in een historisch stadsdeel tussen de Breestraat en de Rijn. In de 18de eeuw werden achterhuizen aan de Boommarkt onderdeel van het grote woonhuis aan de Breestraat 24 dat eerst Hotel Verhaaff, en later Lion d’Or met veertien kamers werd.
Na het faillissement in 1918 vestigde zich hier de Elektriciteit- en Gasmaatschappij De Vries en Stevens. Deze liet voor zijn personeel, dat veel op de fiets kwam, de overdekte rijwielstalling op het binnenterrein bouwen. De bouw van de rijwielstalling is bijzonder omdat het het toenemende fietsgebruik laat zien. Blijkbaar was het stalen ros zo kostbaar dat deze veilig en overdekt gestald diende te worden. De zijkamer zelf is vermoedelijk 18e-eeuws en vormde een uitbreiding van het woonhuis Breestraat 28, uitgevoerd in sobere classicistische stijl.
Boommarkt 6, met rijwielstalling. Foto: Erfgoed Leiden, 2024.
In 1936 werd het complex overgenomen door Clichéfabriek Neerlandia. Hier werden van afbeeldingen metalen clichés vervaardigd die gebruikt werden bij het drukken van illustraties. Na een brand in 1944 volgde herstel en bleef het pand in gebruik als bedrijfslocatie tot de onteigening door de gemeente in 1965. Daarna diende het als kantoor voor Gemeentewerken.
In 1980 werd het Boommarkt-gedeelte verbouwd tot appartementen voor werkende jongeren door SHWJ. De stichting was bij de oprichting in 1970 een unicum in Nederland. Het idee was dat in tegenstelling tot hun studerende leeftijdsgenoten, werkende jongeren het veel lastiger hadden om betaalbare woonruimte te vinden. De renovatie van de panden, zoals Boommarkt 6, tot woningen voor werkende jongeren werd deels uitgevoerd in het kader van een extra werkgelegenheidsplan voor verbetering van panden met waarde als monument. Deze appartementsfunctie heeft het complex nu nog steeds.
Langebrug 6f-k
Langebrug 6f-k is het achterhuis van het rijksmonument Breestraat 27 in Leiden en maakt deel uit van een historisch bouwblok in het oude stadsdeel Vleeshuis, dat in de dertiende eeuw tot ontwikkeling kwam. Het pand dateert oorspronkelijk uit het derde kwart van de 17e eeuw en is gebouwd op de plek ten noorden van de voormalige Vollersgracht. Langebrug 6f-k bestaat uit een 17e-eeuws voor- en achterhuis met zadeldaken en een latere uitbouw. De oorspronkelijke kapconstructies en balklagen zijn grotendeels behouden. Rond 1985 is het pand gerestaureerd, waarbij gevels, kozijnen en delen van het interieur zijn hersteld of vernieuwd in 19e-eeuwse stijl. Opvallend zijn de rondboogvensters van de voormalige tuinkamer.
Voorgevel van Langebrug 6f-k. Foto: Erfgoed Leiden, 2024.
Het pand kreeg in 1821 een bijzondere bewoner: Caspar Reuvens, de eerste hoogleraar archeologie ter wereld. Begin 20e eeuw richtte zijn dochter aan het voorhuis op Breestraat 27 de Openbare Leeszaal en Bibliotheek Reuvens op, een van de oudste openbare bibliotheken van Nederland. De bibliotheek bleef er nog gevestigd tot 1980, waarna hij naar het voormalige Heerenlogement aan de Burgsteeg verhuisde. In de jaren tachtig werd, na een periode van leegstand, ook dit pand verbouwd tot appartementen voor werkende jongeren door SHWJ. Dat gebeurde in het kader van een stadsvernieuwings- en werkgelegenheidsplan. Het monument herinnert aan de geschiedenis van de stad, de ontwikkeling van de archeologie, de openbare bibliotheek en aan de sociale woningbouwinitiatieven uit de late 20e eeuw.
Zijgevel van Langebrug 6f-k. Foto: Erfgoed Leiden, 2024.
Schoolsteeg 2a-b
Schoolsteeg 2a-b maakt deel uit van het historische perceel Breestraat 25, gelegen in een van de oudste delen van Leiden. Het gebied ontwikkelde zich al in de 13e eeuw en kende vanaf de 17e eeuw een verdichting van bebouwing. In de 18e eeuw werd het bouwdeel vermoedelijk gebouwd als tuinkamer bij het voorname woonhuis, passend binnen de trend van stadswoningen met grote tuinen. Het perceel, aangeduid met ‘huis’, is begin 19de eeuw in handen van Adrien Henry Hartman Drabbe. Hij verhuurt het, want hij woont zelf aan de Apothekersdijk. In 1883 werd het verbouwd en kort daarna door Margaretha Reuvens uitgebreid en voorzien van een rijk interieur met onder meer een natuurstenen schouw, schuiframen en een stucplafond.
Schoolsteeg 2a-b. Foto: Erfgoed Leiden, 2024.
Tuinkamer van Schoolsteeg 2a-b. Foto: Erfgoed Leiden, 2024.
Vanaf 1910 kreeg de tuinkamer een nieuwe functie als directiekamer van de Openbare Leeszaal en Bibliotheek Reuvens, een van de oudste openbare bibliotheken van Nederland. Deze bijzondere sociaal-culturele geschiedenis onderstreept het belang van het pand, dat tot 1980 als bibliotheek in gebruik bleef. In 1984 werd het pand door de SHWJ verbouwd tot appartementen, waarbij de historische tuinkamer grotendeels intact bleef. De tuinkamer is van hoge cultuurhistorische, bouwhistorische en architectuurhistorische waarde. Het rijke interieur uit de 19e eeuw en de zeldzame Philibertspanten uit 1883 maken het bouwdeel bijzonder. Ook de latere functies als bibliotheek en jongerenhuisvesting geven het pand een unieke betekenis in de Leidse stadsontwikkeling.
Kapconstructie van Schoolsteeg 2a-b. Foto: Erfgoed Leiden, 2024.