Hieronder vindt u een overzicht van de geldende wetten, regels en het beleid voor het omgaan met erfgoed.
Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)
De Wabo is per 1 januari 2024 komen te vervallen en bracht zo'n 25 regelingen op het gebied van de fysieke leefomgeving samen. Bouw-, milieu-, natuur- en monumentenvergunningen zijn opgegaan in één vergunning: de omgevingsvergunning. Zo hebben burgers en ondernemers nog maar te maken met één loket, één beschikking en één procedure. De aanvraag kan bovendien digitaal worden gedaan en behandeld.
Erfgoedwet
De Erfgoedwet regelt de aanwijzing van rijksmonumenten, rijksbeschermde stadsgezichten en de bescherming ervan. Dat gebeurt onder meer via de vergunningplicht ten aanzien van de wijziging van rijksmonumenten.
Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz)
De Wamz maakt deel uit van de Monumentenwet en regelt de bescherming van het archeologische erfgoed. Daaronder de aanwijzing en vergunningverlening ten aanzien van archeologische monumenten en verwachtingsgebieden.
Wet ruimtelijke ordening (Wro)
De Wro is per 1 januari 2024 komen te vervallen en regelde de manier waarop ruimtelijke plannen (zoals bestemmingsplannen) tot stand komen. Ook is vastgelegd welke bestuurslaag voor welke ruimtelijke plannen verantwoordelijk is. In de Wro is vastgelegd dat de cultuurhistorische waarden van het betreffende plangebied in ieder bestemmingsplan moeten worden omschreven. Vervolgens moet de gemeente aangeven of deze waarden al dan niet beschermd worden en waarom.
Verordening voor de fysieke leefomgeving 2020
De Verordening voor de fysieke leefomgeving Leiden 2020 vervangt sinds 01-01-2021 de Erfgoedverordening Leiden 2017 en is per 1 januari 2024 onderdeel geworden van het omgevingsplan en regelt de aanwijzing van gemeentelijke monumenten, gemeentelijk beschermde stadsgezichten en de bescherming ervan. Dat gebeurt onder meer via de vergunningplicht ten aanzien van de wijziging van monumenten en voor sloop in een beschermd stadsgezicht. De verordening maakt deel uit van de bruidsschat van de omgevingswet.
Verordening op de gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit Leiden 2023 (Verordening WML 2023)
De Verordening op de gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit Leiden 2023 regelt de adviesrol van de Welstands- en Monumentencommissie Leiden conform de omgevingswet.
Reglement van Orde Welstands- en monumentencommissie in de gemeente Leiden (WML)
Het reglement van Orde, die aangestuurd wordt vanuit de Verordening op de gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit Leiden 2023, regelt het werkterrein en de werkwijze van de Welstands- en Monumentencommissie. De commissie adviseert over bouwplannen en plannen voor de wijziging van monumenten.
Reglement Adviescommissie Cultuurhistorie Leiden
De Reglement Adviescommissie Cultuurhistorie Leiden regelt het werkterrein en de werkwijze van de Adviescommissie Cultuurhistorie Leiden (ACL). Dit is een onafhankelijke commissie van deskundigen die het college van Burgemeester en Wethouders adviseert over de cultuurhistorische waarden van het (fysieke) erfgoed van Leiden. De ACL vervangt de oude Monumenten(selectie)commissie.
Bestemmingsplannen
De bestemmingsplannen zijn per 1 januari 2024 over gegaan naar het gemeentelijke Omgevingsplan. Een bestemmingsplan bepaalde de ruimtelijke ordening, zowel boven als onder de grond. Een aanvraag voor een omgevingsvergunning worden getoetst aan de regels in het Omgevingsplan. Cultuurhistorie maakt, zoals boven gezegd, verplicht deel uit van het Omgevingsplan. Daarbij kunt u denken aan archeologie, en karakteristieke panden maar ook aan historische landschapselementen als dijken, sloten of wegen. De regels uit de voormalige bestemmingsplannen die nu deel uitmaken van het omgevingsplan, vindt u in het Omgevingsplan op het omgevingsloket van de gemeente Leiden.
Welstandsnota Leiden 2022
De welstandsnota Leiden is per 1 januari 2024 over gegaan in het gemeentelijke Omgevingsplan. Bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning wordt bekeken of een plan voldoet aan de redelijke eisen van welstand. De gemeente beoordeelt hierbij het uiterlijk van het bouwwerk op zichzelf en in relatie tot de omgeving. De Welstandsnota Leiden 2022 is het inhoudelijk kader voor deze beoordeling. Op de gemeentelijke website vindt de officiële wettekst. Voor reclame-uitingen is in 2015 een Modellenboek Gevelreclame gemaakt. Meer informatie over reclame en de bijhorende vergunningen vindt u op de webpagina reclame uitingen van de gemeente Leiden.
Erfgoednota 2014-2020
Eind 2013 stelde de gemeenteraad de Erfgoednota 2014-2020 van Leiden vast. Deze stadsbrede erfgoednota werd opgesteld samen met betrokken Leidenaren en partners die erfgoed een warm hart toedragen. Op 18 februari 2021 is via raadsvoorstel 20.0147 besloten de ambities van de nota te continueren en de einddatum van de nota te laten vervallen. Hiermee is de Erfgoednota nog steeds van toepassing.
In 2021 werd de nota voor onbepaalde tijd verlengd, vanuit het idee dat de ambities en doelen op hoofdlijnen nog voldoen. Bij de verlenging van de Erfgoednota is afgesproken om de Erfgoednota in 2023 te evalueren. Op 21 juni 2024 verscheen daarom de publicatie Evaluatie maatschappelijke ontwikkelingen in relatie tot de Erfgoednota.
Nota Leids religieus erfgoed, kaders voor de toekomst
Op 10 maart 2022 heeft de gemeenteraad de nota Leids religieus erfgoed, kaders voor de toekomst vastgesteld (RV 21.0143), inclusief de motie Proactieve houding ter bescherming van religieus erfgoed. De nota bevat een uitgebreide inventarisatie en cultuurhistorische waardenstelling van het Leids religieus erfgoed. Ook zijn kaders opgesteld die van toepassing zijn bij eventuele toekomstige herbestemming van de monumentale gebouwen.
Omgevingsplan en omgevingsloket gemeente Leiden
Sinds 1 januari 2024 is de Omgevingswet ingegaan en heeft de gemeente Leiden een eigen omgevingsplan. Hierin zijn de oude bestemmingsplan en de welstandsnota opgenomen als bruidschat. In de komende jaren zal de gemeente het omgevingsplan verder ontwikkelen. Voor meer informatie kunt u terecht op de gemeentelijke website.