Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Waardevolle archieven van Leidse hofjes

De archieven van het Sint Jacobshofje en het Salvatorhofje zijn officieel geschonken aan Erfgoed Leiden. Ze zijn nu raadpleegbaar in onze studiezaal en enkele stukken zijn online zichtbaar. De archieven bestaan uit bijzondere stukken van de stichters, bewoners en de regenten uit de periode 1423-1981. Meer dan 500 jaar aan brieven, notities en akten zijn een waardevolle aanvulling.

De schenking vormt een belangrijke aanvulling op de bestaande collectie archieven van de Leidse hofjes. Juist uit de vroegste tijd zijn archieven vaak fragmentarisch bewaard gebleven en omdat ze een beeld geven van de wijze waarop mensen in de stad leefden. Het Leidsch dagblad publiceerde een mooi artikel over het archief van de hofjes.

 Boek met monsters van lakenstof van Gommarus van Craeyenbosch uit 1661-1671

Lakenmonster boek en oudste stuk
Het oudste stuk is een overdrachtsakte van een huis in Zevenhusen te Leiden uit 1423. En het mooiste stuk is het Monsterboek met echte stukjes lakenstof van Gommarus van Craeyenbosch uit 1661-1671. Gommarus was lakenhandelaar en had contacten door heel Europa. Hij was zo rijk dat hij geld kon nalaten om daarmee een hofje te stichten voor armlastige katholieke echtparen: het St. Jacobshof. Dit stuk is dan ook afkomstig uit het archief van het hofje.

Sint Salvatorhofje
Pouwels Claesz de Goede (overleden 3 januari 1635) is de stichter van het Sint Salvatorhofje aan de Steenstraat 17. Hij was afkomstig uit de Leidse burgemeestersfamilie Van de Velde, maar zijn grootvader en vader gebruikten al De Goede als achternaam. De familie was katholiek en vluchtte in 1572 weg uit Leiden naar Utrecht.
Pouwels en zijn broer Cornelis waren beiden priester, Pouwels in Leiden en Cornelis in Montfoort. Zij bleven pogingen doen om hun verbeurd verklaarde onroerend goed in Leiden terug te krijgen. Bij zijn testament van 1625 verklaarde Pouwels dat er een hofje diende te worden gesticht van zijn nalatenschap. De voltooiing van de bouw van 14 huisjes en een poortgebouw vond plaats in 1639, vier jaar na de dood van de priester.

Het Salvatorhofje aan de Steenstraat in Leiden is in 1968 verkocht aan de Leidse Studentenhuisvesting.

Woonhuis (met luifel) van Gom(m)arus van Crayenbosch links op de Hoogstraat

Sint Jacobshofje
Gom(m)arus van Crayenbosch (1624-1681) was een rijke Rooms-Katholieke koopman in laken en ossen. Bij testament van 1672 bepaalde hij dat na zijn dood door enkele familieleden een hofje moest worden gebouwd.
Voor de uitvoering van zijn wilsbeschikking werd in 1681 een hofje aan de Doezastraat 25 (toen Koepoortsgracht) gebouwd. Het bestond uit slechts zes huisjes. In 1863 werden er vijf huisjes bijgebouwd en in 1879 kwam er een twaalfde huisje bij. De regenten kochten er nog twee huisjes bij en in 1922 werden vier belendende huisjes bij het complex getrokken . In 1963 werden twee huisjes verbouwd tot één grotere woning, zodat het hofje nu bestaat uit 17 woningen en een poortgebouw met Regentenkamer. Stichting St Jacobshof bezit nog steeds het gelijknamige hofje aan de Doezastraat 25 in Leiden.

Hofjes in de tijd van nu
Het doel luidt volgens de statuten: "Het beheren, exploiteren en in stand houden van aan de stichting in eigendom toebehorende registergoederen, bestaand en/of te bouwen, zoals een hofje, ten behoeve van naar het oordeel van de regenten van de stichting daarvoor in aanmerking komende personen, een en ander in de geest van de regelen, neergelegd in het testament van Gommarus van Craeyenbosch, d.d. 9 juli 1672 voor de destijds te Leiden gevestigde notaris Cornelis de Haes verleden, alles voor zover deze regelen thans of in de toekomst uitvoerbaar zijn en alles in de ruimste zin genomen."

In de praktijk betekent dit dat de woningen bestemd zijn voor zorgbehoevende ouderen. Maar die zijn vlak voor de millenniumwisseling naar elders vertrokken en sindsdien wonen er vooral werkende jongeren en studenten. Ouderen gaan echter nog steeds voor. Er is een lange wachtlijst, vooral omdat er nauwelijks verloop is.





 

 

 

 

kaart