Divanbedden, pedaalemmers en zeepbakjes: ze staan op een inventarislijst van het woonoord voor buitenlandse arbeiders in Leiderdorp. Dit woonoord werd in 1965-1966 door vijf bedrijven aangelegd op een terrein aan de Zijldijk. Zij konden de arbeidskrachten uit voornamelijk Marokko en Turkije maar al te goed gebruiken. Vanaf het begin van de jaren 60 probeerden bedrijven werknemers uit Italië, Spanje, Turkije en Marokko te halen.Vijftig jaar geleden, op 14 mei 1969, werd deze praktijk geformaliseerd met een verdrag tussen Nederland en Marokko. Het archief van het inmiddels afgebroken woonoord bevindt zich in de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.
In de jaren 60 was er door de snelle economische groei een gebrek aan arbeidskrachten voor de Nederlandse industrie. Het naar Nederland halen van arbeidskrachten loste dat probleem op, maar maakte een tweede probleem alleen maar erger: de woningnood. In Leiden en Leiderdorp sloegen vijf bedrijven daarom de handen ineen. Gesteund door de gemeente Leiderdorp richtten zij een woonoord in voor hun gastarbeiders.
Uitnodiging voor bedrijven om huisvesting van buitenlandse arbeidskrachten te bespreken op 29 juni 1964. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken
Touwfabrieken
Het woonoord kon goedkoop gebouwd worden, omdat een van de deelnemende bedrijven, de N.V. Ver.Touwfabrieken tegen een schappelijk bedrag een terrein naast de fabriek leverde. Een andere deelnemer, het N.V. Ingenieursbureau voor Bouwnijverheid uit Oegstgeest, verzorgde de bouw van de paviljoens.
De Zijl met rechts achter het woonoord voor arbeidsmigranten, 1970. Foto L.N. VI-517, collectie Leiderdorp
Maquette van het woonoord aan de Zijl. Het geplande voetbalveld is nooit aangelegd. Foto G.A., 1966. Collectie Leiderdorp
Turkse recepten
Per paviljoen konden zestien mannen (het betrof alleen mannen) gehuisvest worden. De huisvesting was sober. Ieder paviljoen had was-, douche- en toiletgelegenheden in het midden. Aan elke kant van deze natte ruimte lagen een woonkamer en twee slaapkamers die door acht mannen gedeeld moesten worden. Daarnaast was er een keukengebouw met eetzaal voor het hele woonoord. Eenmaal per dag kookten de drie koks van het woonoord een warme maaltijd, gebaseerd op Turkse recepten. Het centrale gebouw bevatte ook nog een ziekenzaal en een moskee. Het sportveld dat op de maquette te zien is, kwam er nooit. Het woonoord had een tolk in dienst voor contacten met de werkgevers. Het beheer was in handen van een ex-kapitein der mariniers.
Inventarislijst van de paviljoens. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken
Schoon
De mannen moesten zelf, tegen een kleine vergoeding, hun paviljoens schoonhouden. Voor het onderdak betaalde een getrouwde man dertien gulden en een vrijgezel 26 gulden. Waarschijnlijk hield men er rekening mee dat een vrijgezel niet de kosten voor een onderkomen voor zijn gezin in het thuisland hoefde te dragen.
Ambassadeur
De plannen werden in 1964 in gang gezet. Allereerst werd het project ondergebracht in een stichting. Eind 1965 werd met het werk begonnen en al vanaf juni 1966 kon het woonoord geleidelijk in gebruik genomen worden. Het woonoord werd op 26 oktober informeel geopend door de Marokkaanse ambassadeur. Op dat moment woonden er ongeveer honderd Turken en vijftig Marokkanen aan de Zijldijk. Dat was misschien ook de reden dat de ‘officiële’ opening op 2 december werd gedaan door de Turkse ambassadeur.
Stichtingsvoorzitter J. Rustige (links) toont de maquette aan de Marokkaanse ambassadeur (midden) en staatssecretaris van Sociale Zaken & Volkshuisvesting dr. J.F.G.M. Meyer, 1965 of 1966. Foto L.N. IV-339, collectie Leiderdorp
Wooneenheid van het woonoord aan de Zijldijk bj de opening in oktober 1966 met v.l.n.r. de Turkse, Nederlandse en Marokkaanse vlag. Foto G.A., collectie Leiderdorp
Bedankbrief namens de ambassadeur van Marokko uit 1966. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken
Verpauperd
Het woonoord stond na tien jaar alweer half leeg en was ook wat verpauperd geraakt. Een brand in een pension voor Marokkanen op zondag 1 februari 1976 in Morssingel 1 in Leiden maakte tien mannen dakloos. Dat was een groot probleem voor Leiden. In de verkrotte binnenstad zouden al andere voor migranten ingerichte gebouwen, onder andere in de Derde Groenesteeg, ontruimd en gesloopt worden. Er was dus nog steeds te weinig woonruimte. Daarom sloot Leiden een overeenkomst met de gemeente Leiderdorp. Leiderdorp zou 36 tot 48 plekken voor vooral Marokkaanse arbeiders beschikbaar stellen in de barakken aan de Zijldijk. De Marokkanen zelf waren er niet blij mee. Uit krantenberichten blijkt dat zij de huur in het woonoord te hoog vonden. De ‘Leidse’ Marokkanen mochten ook niet mee-eten in de eetzaal van het woonoord, dat was een voorrecht voor de werknemers van de vijf bedrijven die het opgericht hadden.
Ruil
Leiden zou in ruil voor de hulp van Leiderdorp voor 1 oktober 1977 nieuwe woonruimten voor migranten in Leiden inrichten. Die ruimte zou genoeg zijn om behalve de 48 nog eens vijftig man uit het woonoord die in Leiden werkten naar Leiden te laten verhuizen. De gemeente Leiderdorp wilde het namelijk voor 1 januari 1978 af laten breken. Het terrein was nodig voor bedrijven.
De migranten die niet naar Leiden (terug) verhuisden kregen huisvesting in een nieuw, steviger gebouwd woonoord aan de Beukenschans in Leiderdorp. Het archief van het woonoord kwam in de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken terecht.
Bewoners van het nieuwe woonoord Beukenschans in 1978. Foto collectie Leiderdorp
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Ariela Netiv