Tijdens de restauratie van Hogewoerd 63 door Stichting Diogenes Leiden, verzamelde en bestudeerde Erfgoed Leiden en Omstreken de nog aanwezige oude behangsels. Het pakket op de eerste verdieping, waar zich destijds de studentenkamer van Piet Paaltjens bevond, bestond uit maar liefst dertien lagen behang met dat van de dichter als eerste.

 Fragment van het behang aangetroffen in de vm. studentenkamer van Piet Paaltjens in Hogewoerd 63. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken

Arabesk
Het betreffende behang heeft een zogenaamde arabeske decoratie op een grijze ondergrond: gekromde en vervlochten lijnen met gestileerde bladeren in Berlijnsblauw (een synthetisch pigment, ontdekt in de 18de eeuw) en witte contourlijnen. Dergelijke motieven vinden hun oorsprong in de Renaissance (15de-16de eeuw) en werden in de 19de eeuw weer erg populair.

 Op basis van uitgenomen monsters is het behangpatroon digitaal aangevuld

Oude kranten
Voor het effen maken van de ondergrond van het behang gebruikte men oud papier, zoals bladzijden uit boeken of oude kranten. In het geval van kranten zit er weinig tijd tussen publicatie en het gebruik, wat een goede datering mogelijk maakt. Onder de eerste behanglaag van Hogewoerd 63 zaten bladen uit het Algemeen Handelsblad van 27 februari 1852 en van 9 maart 1852. Het is zeer waarschijnlijk dat het pand in dat jaar van nieuw behang werd voorzien. Het is ook het jaar waarin Piet Paaltjens de kamer betrekt.

 Het door Piet Paaltjens bewoonde vertrek op de eerste verdieping van Hogewoerd 63. Hier kwam het behang tevoorschijn.

 Onder het behang zijn nog stukjes te zien van oude kranten die als ondergrond werden gebruikt

Gemeubileerd
De laatste behanglaag dateert vermoedelijk van rond 1930. Dit betekent dat de kamers gemiddeld om de zes jaar een nieuw behang kregen, mogelijk tegelijk met de komst van een nieuwe student. Wie verantwoordelijk was voor het nieuwe behang is onduidelijk: de huisbaas of student? En hoe zou Paaltjens verdere inrichting eruit hebben gezien? Uit krantenberichten blijkt dat het in die tijd gebruikelijk was om gemeubileerde kamers te huren, bijvoorbeeld boven een winkel. Hogewoerd 63 werd in de 19de eeuw tot winkelwoonhuis verbouwd.  De behangmonsters geven aanleiding om die verbouwing tussen 1850 en 1852 te dateren.

 Een zeldzame afbeelding van een 19de-eeuwse studentenkamer. Simon van Gijn (1836-1922), Mijn studentenkamer te Leiden. Tekening. Dordrecht, Huis van Gijn (Atlas van Gijn).

Piet Paaltjens
Piet Paaltjens is het pseudoniem van Francois Haverschmidt (1835-1894). Hij begon in 1852 aan zijn studie theologie aan de Leidse universiteit. Haverschmidt schreef melancholische gedichten over het studentenleven. Deze jaren zouden, zo schreef hij in een brief aan een van zijn studievrienden, de mooiste van zijn leven zijn: ‘Toén was ik waarlijk gelukkig’. Het laatste gedicht dat door Piet Paaltjens werd geschreven, is kenmerkend voor zijn gemoedstoestand aan het einde van zijn Leidse tijd. Met een voor die tijd kenmerkende zwaarmoedigheid beschrijft hij in een van de strofes van De Drie Studentjes het lot van de studenten:

Daar waren eens drie studentjes,
Drie vrienden in lust en nood;
Zij sprongen zoo moedig de wereld in,
En de wereld - trapte ze dood.

 Lithografisch portret van Piet Paaltjens (1856-1859) in de eerste druk van zijn dichtbundel Snikken en Grimlachjes (1867). Wikipedia 

Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.

Judith Leferink

 

Literatuur:

Boter, R. Bouwhistorische opname Hogewoerd 63 Leiden. Leiden: Bureau MoNed in opdracht van Stichting Diogones Leiden, 2017.

Koninklijke Bibliotheek, Nationale Bibliotheek, ‘Het Leven van Piet Paaltjes’. Geraadpleegd via https://www.kb.nl/themas/nederlandse-poezie/dichters-uit-het-verleden/piet-paaltjens-1835-1894/het-leven-van-piet-paaltjens