De versieringen in de stad hadden een flinke impact op de openbare ruimte. Het Leidsch Dagblad van 24 juni 1885 schrijft: ‘Een Leidenaar, die, na eenigen tijd afwezigheid, zijne stad Dinsdag-morgen binnenkwam, zal zich nauwelijks hebben kunnen voorstellen zich weder in zijne woonplaats te bevinden.’  Café Neuf was dan ook niet het enige gebouw dat rijkelijk versierd was. Het krantenbericht noemt vol lof hotel Rijnland aan de Beestenmarkt, sociëteit Minerva met ‘groote guirlandes’, Café Suisse met een door groen omgeven Minervabeeld en de winkels van Peek & Cloppenburg en C.J. Boelen & Zoon.

 Breestraat 107 (Café Neuf) in 1885. Glasnegatief collectie Erfgoed Leiden en Omstreken GN006118

Vriendschap verbindt ons
Op de foto van Breestraat 107 uit 1885 zien we een enorme pijl hangen tussen de eerste en tweede verdieping van het pand, met de pijlpunt aan de linkerkant en de veer aan de rechterkant. Daaromheen hangen doeken in verschillende kleuren, vermoedelijk rood, wit en blauw. Op de doeken is een cartouche aangebracht met de tekst: ‘nos jungit amicitia’, hetgeen betekent: vriendschap verbindt ons. Aan weerszijden de jaartallen 1575 (het jaar van de oprichting van de Leidse universiteit) en 1885 (het 62ste lustrumjaar en het jaar dat de foto genomen is). De tekst ‘nos jungit amicitia’ is een zin uit het derde couplet van het bekende studentenlied Io Vivat. Dit lied werd bij plechtige gelegenheden als begroeting gezongen. Bovenaan de foto zien we een wapperende vlag die aan de gevel hing. De vlag lijkt op de foto haast doorschijnend, door de lange sluitertijd van de foto.

Groen dak
De veranda die zich voor de pui bevond, had een groen dak avant la lettre, met diverse soorten planten en een witte buste van Pallas Athene, de godin van (onder andere) de wijsheid. Boven het groene dak hingen gasbuizen met daaraan bolvormige gaslampen die zorgden voor verlichting van het pand tijdens de lustrumfeesten. Het eerder genoemde krantenartikel zegt er over:  ‘Van hier valt ons oog op den bloementuin in miniatuur die mede de veranda van Café “Neuf” bedekt en welke ook bij de gasverlichting met ballons goed uitkwam.’ Vijf jaar eerder, tijdens het voorgaande lustrum, zal de gevel van Café Neuf ongeveer op dezelfde manier versierd zijn geweest. In de Leydse Courant van 24 juni 1880 staat daar over: ‘Daartegenover trok de uiterst smaakvolle versiering van het Café Neuf zeer de aandacht. De nationale en stads kleuren waren tot eene tropée (een zegeteken, red.) gestrengeld met een lint waarop Nos jungit amicitia te lezen stond. Ook stond er eene onberispelijke buste van Pallas Athene tusschen fraaije bloemen.’

Decor
De versierde gebouwen vormden een decor van de lustrumfeestelijkheden. Traditioneel onderdeel daarvan was de maskerade. Tijdens deze optocht speelden Leidse studenten diverse historische personages na. Steendrukken gemaakt van de maskerade uit 1885 bevinden zich in de beeldbank van Erfgoed Leiden en Omstreken. Van het lustrum uit 1880 bezit onze instelling nog een ingekleurde groepsfoto van alle deelnemers aan de maskerade.  Hierop is goed te zien hoe zorgvuldig iedereen zich had verkleed.

 Ingekleurde foto van de deelnemers aan de maskerade van 22 juni 1880. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken PV63871

Marmerimitatie
De bovengevel van Breestraat 107 zoals we die op de foto zien, is nu nog helemaal aanwezig. Alleen de zinken losagnes op het voordakvlak zijn verdwenen. De pui van het café had in 1885 drie sets dubbele deuren, van elkaar gescheiden door eenvoudig gedecoreerde pilasters. Aan de bovenzijde had de pui een eenvoudige kroonlijst. Opvallend is de marmerimitatie op de panelen in de pilasters en de kroonlijst van de pui. In de loop der jaren is de pui een aantal keren veranderd. De huidige eigenaar van Breestraat 107 heeft samen met zijn architect plannen ontwikkeld om de cafégevel terug te brengen, naar voorbeeld van de foto uit 1885. Maar dan zonder de veranda met het groene dak. Voor deze reconstructie is subsidie aangevraagd in het kader van Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld.

 Breestraat 107 in 2019

Open Monumentendagen
Het 89ste lustrum van de Leidse universiteit is een jaar naar voren gehaald: dit jaar viert de universiteit haar 444-jarig bestaan met tal van activiteiten. Feest is het ook tijdens de Leidse Open Monumentendagen op 14 en 15 september a.s. Deze staan dit jaar in het teken van Plekken van plezier. Breestraat 107 is dit jaar één van de opengestelde panden.

Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.

Cas Nagtzaam