Op 10 en 11 december 1944 is Leiden gebombardeerd door Engelse RAF vliegtuigen. De bombardementen misten hun doel. Woonwijken in de buurt van Leidse stations werden geraakt met veel burgerslachtoffers als gevolg. Nu 75 jaar later zijn de archieven van de politie en de luchtbeschermingsdienst openbaar en in te zien. De dagrapporten en de berichten geven een goed beeld van het drama dat op dat moment in de stad afspeelde. De herdenkingsbijeenkomst van deze ‘vergeten’ bombardementen is op zondag 15 december in Museum Volkenkunde.
Dagrapporten van de politie
De dagrapporten van 10 en 11 december 1944 geven bijna een ‘live’ verslag van wat er gebeurde in de stad. Van het eerste luchtalarm tot de meldingen van gewonden en overledenen. De rode letters verwijzen naar zaken waar de SS betrokken was. Alle meldingen werden vastgelegd in deze dagrapporten, dus ook meldingen van diefstal en arrestaties.
Detail van de eerste pagina van het dagrapport Zondag 10 december 1944 - Politiearchief Leiden nr 2693 (1 november-31 december 1944)
Meldingen van Luchtbeschermingsdienst Leiden
In het archief van de Luchtbeschermingsdienst Leiden vinden we een map van december 1944 vol met strookjes en bonnen. Hierop staan berichten, die zijn doorgegeven via een zgn. bloktelefoon. Leiden was in 11 wijken ingedeeld met daarin 5 tot 7 burgers die aangesteld waren om berichten over vliegtuigen of gevaren door te geven. Hieronder een selectie van de meer dan 50 berichten dd. zondag 10 december.
Luchtbescherming post Meelfabriek meldt om 9.17 uur op 10 december 1944: ‘Vliegtuigen cirkelen boven de stad’.
Bericht 10.01 uur; ‘Vier gewonden liggen in Alexanderstraat. Meerdere EHBO direct nodig en assistentie gevraagd.’
Bericht 10.11 uur: ‘Ondercommandant v.d. Velde met de ploegen Nieuwe Mare en v.d. Werfstraat aangekomen op plaats ongeval. Enige doden en gewonden geborgen’.
Opgetekend door gemeente tekenaar
De locaties van de bombardementen zijn aangegeven op de kaart met de letters A-E. Deze locaties zijn nog steeds herkenbaar in de stad. Op deze inslaglocaties zijn nieuwe woningen en flats gebouwd, die duidelijk afwijken van de omliggende panden.
Kaart oorlogsschade bombardementen 10 en 11/12/1944
Herdenkingsdienst
Als gevolg van de bombardementen zijn tenminste 60 personen overleden en zijn er meer dan 100 gewonden. De bombardementen werden niet genoemd als doodsoorzaak in rouwadvertenties. Maar omschreven als noodlottig ongeval. Hoe groot het verdriet ook was, het leek niet goed om de schuld te geven aan de geallieerden, de bevrijders van Nederland. Maar vergeten zijn de slachtoffers niet. Daarom is op verzoek van enkele nabestaanden een herdenkingsbijeenkomst georganiseerd op 15 december 2019 in Museum Volkenkunde. Vlakbij één van de locaties waar een bom neerkwam in december 1944.
Achtergrond bombardementen
De beoogde doelen van de bombardementen waren het spoor en stations. Over het spoor werden namelijk Duitse V2 raketten vervoerd naar Den Haag. Het hoofdstation van Leiden en station ‘t Spoortje waren overslaglocaties en daarom doelwit van de bombardementen. De V2 raketten waren supersnel en destructief. De raketten werden vanuit Den Haag afgeschoten richting Engeland. Na meerdere rake inslagen was de noodzaak groot voor het Britse oorlogskabinet om deze aanvallen te weren en lancering te voorkomen.
Meer lezen over de bombardementen? In De 'vergeten' bombardementen: Britse luchtaanvallen op Leiden 1944-1945 (G10A30 in onze bibliotheek) door Rob van den Nieuwendijk staan naast de feiten ook persoonlijke verhalen van ooggetuigen.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, Twitter, Instagram en Facebook houden zij u op de hoogte.
Annelies Spanhaak