Bernard Buurman, Ontwerptekening van Prinsessekade 5 met links de plattegrond en rechts de gevel met winkelpui, 1928. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken

 Prinsessekade 5 in 2019. De pui wordt nu hersteld op basis van de ontwerptekeningen van Bernard Buurman.

Naast de ontwerptekeningen is ook de winkelpui van Breestraat 10 een belangrijk hulpmiddel bij de reconstructie. Bernard Buurman tekende ook voor dit ontwerp. Deze pui lijkt erg op die van Prinsessekade 5 en is bovendien nog helemaal intact.

 Breestraat 10 in 2019. De winkelpui van dit pand is een ontwerp van Bernard Buurman en vertoont sterke gelijkenis met de door hem ontworpen winkelpui van Prinsessekade 5.

Teakhout
Bij de herstelwerkzaamheden worden de bestaande puilijst en penanten (muurdelen) ontdaan van dekkende verflagen, zodat het oorspronkelijke teakhout weer tevoorschijn komt. De pui krijgt in het midden weer een grote etalage op een granieten plint, rechts de deur naar de winkel en links de toegang tot de bovenwoning. De bovenlichten met roedeverdeling en karakteristieke houten ‘vinnen’ tussen de ramen komen ook terug. Zo wordt de fraaie gevel uit 1928 weer hersteld naar de oorspronkelijke plannen van architect Buurman.

 Prinsessekade 5 in 1982. De winkelpui uit 1928 is nog intact. Detail van een foto uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken

 Decoratief patroon in het graniet van de winkelpui van Prinsessekade 5. Eenzelfde patroon is te vinden op de eveneens door Buurman ontworpen winkelpui van Breestraat 10.

 Bernard Buurman, ontwerptekening met decoratie in granietwerk Prinsessekade 5 (detail). Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken

Garen-, band- en modeartikelen
Onderzoek in het krantenarchief en de beeldbank van Erfgoed Leiden levert informatie op over de modezaak voor wie Buurman de pui destijds ontwierp. Toen de firma S.H.C. Smits in 1928 haar modezaak uitbreidde naar Prinsessekade 5, bestond zij al 44 jaar en waren er meerdere filialen in Leiden. In 1884 opende de eerste winkel, een zaak in garen-, band- en modeartikelen, op de hoek van de Haarlemmerstraat en de Schapensteeg, vermoedelijk in het huidige Schapensteeg 1. Zes jaar later schoof het filiaal een stukje op, naar de hoek van de Haarlemmerstraat en de Paardensteeg (de huidige Prinsessekade). Op een foto uit omstreeks 1900 zien we deze zaak op de prominente plek aan het begin van de Haarlemmerstraat, met prachtig geschilderde reclameletters op de etalages. Een latere foto toont de zaak van Smits nog een stukje verderop, Prinsessekade 3. De zaken liepen goed, getuige de nieuwe filialen in Doezastraat 9 (1916) en Doezastraat 20 (1922). Prinsessekade 3 breidde uit naar het naastgelegen nummer 4 (1921).

 Winkel van S.H.C. Smits op de hoek van de Haarlemmerstraat en de Paardesteeg (nu Prinsessekade). Galsnegatief uit begin 20ste eeuw. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.

Heerenmodezaak
Prinsessekade 5 opende in 1928 de deuren als uitbreiding van de zaak in Prinsesekade 3-4. Op nummer 5 verkocht S.H.C. Smits alleen herenmode. Damesmode-artikelen waren vanaf 1928 te koop in Prinsessekade 3 en 4. Het Leidsch Dagblad van 29 maart 1928 schrijft hierover: ‘Heeren koopen niet gaarne hun benoodigdheden in een zaak waar ook damesgoederen worden verkocht. Dat weten we bij ondervinding. Men vindt het veel aangenamer in een speciale heerenmodezaak zijn boorden en dassen, overhemden en sokken en alle andere dingen die het uiterlijk schoon van den man kunnen verhoogen, te koopen. Het lijkt ons daarom zeer goed gezien van de firma S.H.C. Smits en Zn. om de heerenmodeafdeeling van haar zaak aan de Prinsessekade over te brengen naar een nieuwen aangrenzend gelegen winkel, waarin niets anders dan heerenmode-artikelen verkocht worden.’
Twee jaar later meldt het Leidsch Dagblad dat het heren- en damesgedeelte weer met elkaar verbonden zijn. Blijkbaar werkte de strikte scheiding tussen de verschillende afdelingen onvoldoende: ‘Door deze verbouwing krijgen wij verbinding tusschen Dames- en Heeren-Afdeeling, hetgeen voor onze cliëntèle veel aangenamer en gemakkelijker zal zijn.’

 Prinsessekade 3-4 en 5 in ca. 1909. Op de pui met de grote nummer 6 is de reclame van modezaak Smits te lezen. In 1928 zou de zaak uitbreiden naar nummer 5 (aangegeven met pijl). Bernard Buurman ontwerpt dan een nieuwe gevel met winkelpui. Die is dus op deze foto nog niet te zien. Detail van een glasnegatief uit de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.

Buurman
Aan de opening van Prinsessekade 5 in 1928 ging een ingrijpende verbouwing vooraf in opdracht van de eigenaar van het pand: de heer Van der Bent. De gehele voorgevel werd vernieuwd in een sober rationalistische bouwstijl. Van dit pand is de bovengevel nog aanwezig. De pui onderging in de loop van de jaren ingrijpende verbouwingen. Van der Bent nam voor de verbouwing de bekende Leidse architect Bernard Buurman (1883-1951) in de arm. Deze architect kunnen we van meer gebouwen in de stad, zoals de voormalige Herensociëteit Amicitia aan Steenstraat 2 (1932), het voormalig wolpakhuis van de NV Textielfabrieken aan Herengracht 36 (1936) en diverse gebouwdelen van de Meelfabriek (1937-1947).

Geldautomaat
In 1931 wordt firma S.H.C. Smits opgeheven. Prinsessekade 5 is daarna nog in gebruik geweest als slijterij ‘De Wijnkelder’, reisbureau ‘De Leidse Post’ en casino ‘Stardust’. Met de komst van een geldautomaat verdween de winkelpui uit 1928 grotendeels. Alleen het kader (lijst en penanten) van de pui bleven behouden. De huidige reconstructie komt tot stand met behulp van de Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld.

 Prinsessekade 5 in 1991: het pand was toen in gebruik als Casino Stardust. Foto collectie Erfgoed Leiden en Omstreken

Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.

Cas Nagtzaam