In 1807 bewoont de familie Post, vader Leendert en zoon Johannes, een boerderij in de polder van Schieveen, ten noorden van Rotterdam. Op 28 februari 1807 leggen zij de eerste stenen voor een nieuwe woning met schuur op hun erf. Het gebouw krijgt een hardstenen gevelsteen met de tekst “De eerste steenen zyn gelegt door Lt en Is Post 18 SM/28 D 07” (28ste Dies [dag] van de SprokkelMaand 1807). Wij onderzochten of deze stenen inderdaad afkomstig zijn van een Leids huis.

 De hoeve in Schieveen tijdens de sloop. Foto: Sjaak Bot

 De gevelsteen van de hoeve in Schieveen met de tekst “De eerste steenen zyn gelegt door Lt en Is Post 18 SM/28 D 07"

Openbare verkopen
Op 12 januari 1807 ontploft in Leiden, aan het Steenschuur, een met kruit beladen schip. De omliggende gebouwen worden weggevaagd of zwaar beschadigd. Na de ramp van 12 januari wordt het verwoeste gebied zo snel mogelijk opgeruimd. De Commissie ter Opruiming en Herstelling der Gebouwen houdt meerdere openbare verkopen van gebouwen en bouwmaterialen, waaronder één op 12 februari. Bij deze verkoop koopt ene J. van der Post – mogelijk zoon Johannes uit Schieveen - lot 77 voor zes-en-een-halve gulden, zo blijkt uit het bewaard gebleven archief van de Commissie. Omdat hij vier gulden trekgeld ontvangt - een bedrag dat de verkoper aan de koper geeft in de hoop dat er meer geboden wordt – is Post voor het lot uiteindelijk maar twee-en-een-halve gulden kwijt.

 Aankondiging veiling bouwmateriaal in de Leydse Courant van 6 februari 1807

Familielid
Wat lot 77 precies omvatte, is niet bekend. Volgens een verhaal dat bij de nazaten van de familie Post nog steeds de ronde doet, ging het om een partij bakstenen en natuursteen waarvan de gevelsteen zou zijn gemaakt. Het materiaal zou zelfs afkomstig zijn van een huis van een familielid in het rampgebied. Inderdaad valt uit het archief van de eerder genoemde commissie op te maken dat daar een mevrouw Korsse-Post woonde, aan de Koepoortsgracht. Of zij familie was van de familie Post uit Overschie is niet met zekerheid te zeggen.

Prijzen
J. van der Post betaalde niet veel voor lot 77. Nu werden bouwmaterialen van door de Kruitramp vernielde panden niet voor hoge prijzen verkocht, maar voor een nieuwe schuur met woning zijn veel stenen nodig. Waarschijnlijk ging het dan ook alleen om hardsteen waarvan uiteindelijk de gevelsteen voor de hoeve van is gemaakt.

Formaat stenen
De na de onlangs uitgevoerde sloop van de Schieveense hoeve bewaard gebleven stenen vertellen zelf ook een verhaal. Ze hebben een relatief klein formaat, maar zijn niet bijgehakt. Het formaat van 17,5 x 8,5 x 4 komt voor in Leiden na het midden van de 17de eeuw. Meerdere Leidse panden uit die tijd hebben hetzelfde baksteenformaat, waaronder Rapenburg 8 (1668) en nr. 45 (1656). Ook de kleur en vorm van de stenen komt overeen met Leidse exemplaren uit de 17de eeuw. Nu was Leiden een groot baksteenproducent en -exporteur in deze periode. Het kan dus zijn dat de familie Post ergens anders oude Leidse bakstenen heeft gekocht voor de nieuwe woning met schuur op haar erf. Het hardsteen voor de gevelsteen zouden ze dan kunnen hebben verkregen bij de veiling van bouwmaterialen na de Kruitramp in Leiden.

 Gevel van de schuur in Schieveen, mogelijk opgebouwd uit hergebruikte Leidse bakstenen

Met dank aan Historische vereniging Overschie en A16 verbreding
De Schieveense hoeve is inmiddels afgebroken om de verbreding van de A16 mogelijk te maken. Een aantal bakstenen is door inzet van de Historische Vereniging Overschie in het depot Historisch Bouwfragmenten van Erfgoed Leiden en Omstreken terecht gekomen. Ze zijn onderdeel van de collectie om het bijzondere verhaal. De hardstenen gevelsteen is opgenomen in de collectie van het Museum Oud-Overschie.

Handel in gebruikte bouwmaterialen
Bouwmateriaal was in het verleden duurder dan arbeid en zo was er een levendige handel in gebruikte bouwmateriaal. In Leiden vinden we nog de stille getuigen van deze recycling. Bijvoorbeeld in een kelder aan de Breestraat, waar delen van Romeinse zuilen in de middeleeuwen werden hergebruikt.

Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.

Marlies van Burgsteden

Met dank aan mw. Arti Ponsen en de Historische Vereniging Oud-Overschie

 

Literatuur:

Orsel, E.D., 2007, Rijswijkers in Leiden, Algemeen overzicht van bakstenen en metselwerk in Leiden en signalering van zestiende- en zeventiende-eeuwse kenmerken, in: Bodemonderzoek in Leiden 20, Leiden.