Een stukje beschadigde gevel herinnert nog aan de prachtige winkelpui van Donkersteeg 16. De pui werd in 1934 gebouwd voor schoenenwinkel Mesco uit Waalwijk en ontworpen door de Leidse architect en fotograaf J. W. Kret. In onze collectie vonden we foto’s, tekeningen en een advertentie die aantonen hoe het ontwerp van Kret eruit heeft gezien.
Donkersteeg 16 in 2020
Restanten van de winkelpui uit 1934 boven en naast de ingang aan de Oude |Rijn.
Om de opening van de nieuwe schoenenwinkel aan te kondigen, publiceerde Mesco in het Leidsch Dagblad een paginagrote advertentie met een bijzondere perspectieftekening van het kort daarvoor opgeleverde pand. Opvallend is het abstracte karakter van de afbeelding. Dit benadrukte de moderne uitstraling van de schoenenwinkel. Naast de afbeelding van de strakke gevel, presenteert een sierlijke vrouwenhand een luxe schoen. In de advertentie staat: ‘Victorie! Een verheugend feit in de annalen van onze oude roemrijke stad: Mesco opent morgen de deuren van het meest moderne magazijn, voor bétere schoenen!’
Detail van de advertentie Van Mesco in het Leidsch Dagblad van 27 april 1934. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Tekening
In de beeldbank van Erfgoed Leiden en Omstreken bevindt zich ook een reproductie van een tekening van het pand uit 1934 van de hand van de architect Willem Johannes Kret. Hij tekende het pand van hetzelfde standpunt als waarvan hij ook foto’s van tijdens en na de verbouwing had genomen.
Reproductie van een tekening door Willem Johannes Kret van Donkersteeg 16, 1934, glasnegatief. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken (collective architect W.J. Kret)
Johannes Willem Kret, Donkersteeg 16 in 1934, glasnegatief. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Bronzen kozijnen
De luxe winkelpui had etalages met bronzen kozijnen en twee soorten bekleding op de dichte delen. Onder de etalages was de gevel bekleed met een donkere natuursteensoort die we in deze periode vaak tegenkomen: Hessische Diabaas. Een stukje hiervan zien we nu nog rechts naast de woningdeur aan de Oude Rijn.
Rechts naast de woningdeur aan de Oude Rijn is nog wat van de toegepaste natuursteen te zien: Hessische Diabaas. Boven de deur zitten restanten van tegelwerk.
Tegels
De bovenzijde van de pui was vermoedelijk bekleed met lichtgekleurde tegels. Een klein deel van deze tegels is nog te zien, boven de woningdeur. Ook is de kunststenen band aan de bovenzijde van de gehele pui, boven de lichtgrijze platen, nog aanwezig en in het zicht.
Bijzonder was het tegelpatroon met ten opzichte van elkaar gedraaide tegels. De zwarte voegen gaven de pui een grafisch aanzien. De lijnen van de voegen werden doorgezet in de belijning op de ruiten van de bovenlichten, boven de etalages. Als voortzetting van de voegen waren de ruiten van de bovenlichten in de vorm van lijnen transparant gehouden. De rest van deze ruiten was gematteerd. Vermoedelijk was dit effect bereikt door het glas te etsen. Bij de winkelpui Breestraat 177 uit hetzelfde jaar (1934) werd ook geëtst glas toegepast in een vergelijkbaar patroon.
De voeglijnen van het tegelwerk werden voortegzet in het patroon van de geëtste bovenlichten. Detail glasnegatief Johannes WIllem Kret uit 1934. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Trapgevel
Kret heeft het project op de hoek van de Oude Rijn en de Donkersteeg ook voor en tijdens de bouw op de foto gezet en dat levert veel nuttige informatie op. Zo zien we bijvoorbeeld dat er voor de ingreep drie individuele panden stonden. Het rechter (hoek)pand had een lijstgevel, het middelste pand had een trapgevel en het linker pand bleef grotendeels gehandhaafd. Door de verbouwing zijn in 1934 alle drie de panden tot een geheel gemaakt, met de grote, doorlopende winkelpui op de begane grond.
Johannes Willem Kret, Donkersteeg 16 voor de verbouwing, 1934, glasnegatief. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Versoberd
De rest van de winkelpui is in de loop der jaren sterk versoberd. Op foto’s uit de jaren 50 en jaren 60 zien we dat de pui nog aanwezig was, maar met een andere gebruiker en nieuwe reclameletters. Weer later zijn de bovenlichten dichtgezet. In de jaren 80 waren ook de etalages sterk gewijzigd.
Herman Kleibrink, Gezicht op de St. Jansbrug richting Donkersteeg met rechts de pui van Donkersteeg 16, ca. 1960. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Henk Spek, De St. Jansbrug met rechts Donkersteeg 16, op de hoek met de Oude Rijn, jaren 80 van de 20ste eeuw, dia. Collectie Historische Vereniging Oud Leiden.
Kret
Willem Johannes Kret was niet alleen architect, maar maakte ook prachtige foto’s. Op de beeldbank van Erfgoed Leiden en Omstreken treffen we heel veel portretten aan, maar ook veel foto’s van zijn eigen werken. Hij fotografeerde deze projecten vaak kort na oplevering. Een aantal sprekende voorbeelden zijn Oude Rijn 144-146 (1923), Jan van Houtkade 11 (1924), Janvossensteeg 39 (1928) en Herenstraat 83 (1932).
Waalwijk
De Nederlandse traditionele schoenenindustrie was in die tijd hoofdzakelijk gevestigd in Waalwijk, Kaatsheuvel en Dongen. Dat had te maken met de aanwezigheid van de leerlooierijen die zich in dat gebied bevonden, in de buurt van stromend water, van veeteelt voor de huiden en op plekken waar veel eikenschors aanwezig was, dat gebruikt werd als looistof. Ook de firma Mesco kwam uit Waalwijk en vestigde haar 19de filiaal in Leiden. Mesco produceerde schoenen van eigen ontwerp en verkocht deze in de diverse winkels in het land.
Subsidie
Voor het herstel van historische winkelpuien stelt de gemeente Leiden sinds ruim tien jaar subsidie beschikbaar. Daarmee zijn al veel Leidse winkelpuien opgeknapt.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Cas Nagtzaam