De ambachtelijke schoenmakerij Ambiorix in de Bakkersteeg 3 sluit haar deuren. Het historische pand krijgt na bijna honderd jaar weer een woonhuisbestemming. Aanleiding voor onze bouwhistorici om onderzoek te doen naar de geschiedenis van het pand. De oorspronkelijke indeling bleek voor een groot deel nog intact. Een deel van de inventaris, waaronder de prachtige collectie leesten gaat naar de Amsterdamse vakopleiding voor het schoenenvak. Een korte film legde de werkplaats en de prachtige verhalen van de schoenmaker vlak voor sluiting vast.
Bakkersteeg 3, waar tot voor kort de schoenmakerij Ambiorix was gevestigd
De werkplaats, waar je nog schoenen en tassen deskundig kon laten repareren en maatschoenen kon bestellen, was sinds begin vorige eeuw een begrip. Schoenmaker Zierikzee begon zijn zaak alhier tenminste in 1947, zoals uit een krantenadvertentie is af te leiden. En ook zijn opvolger Ginus Nusteling heeft hier tientallen jaren schoenen hersteld.
De werkplaats van schoenmakerij Ambiorix vlak voor de sluiting in november
De huidige schoenmaker
Na 25 jaar trok de huidige schoenmaker Ruud van Hoorn in november de deur van de werkplaats achter zich dicht. Met pijn in het hart licht hij toe: “Veel schoenen zijn tegenwoordig niet meer van die kwaliteit dat ze hersteld kunnen worden. Ze worden niet meer gemaakt van duurzame materialen zoals leer. Bij het herstellen van schoenen met plastics komen schadelijke stoffen vrij bij bewerking. Bovendien neemt de vraag naar duurzaam herstel af. Tel daarbij op dat de pensioengerechtigde leeftijd nadert en een opvolging lastig te vinden is."
Bakkersteeg 3, eerste verdieping
Werkplaats vastgelegd op film
Een deel van de inventaris, met name de analoge apparaten waaronder de stik- en schuurmachines en de prachtige collectie leesten krijgt gelukkig een nieuwe bestemming bij de Amsterdam `Shoe academy’, een vakopleiding voor het schoenenvak in Amsterdam.
In de laatste weken voor de sluiting is door Hans Stauttener van de Leidse Video en Smalfilm Liga (LVSL) een korte film gemaakt van Ruud in zijn werkplaats terwijl hij uitleg gaf over zijn werk.
Monumentaal pand
Het pand zelf krijgt na bijna honderd jaar weer een woonhuisbestemming. Bakkersteeg 3 is een Leids monument waar de oorspronkelijke indeling voor een groot deel nog intact is, vandaar dat onze bouwhistorici het pand voor verbouwing eerst grondig documenteren. Bakkersteeg 3 ligt in het gebied dat aan het einde van de veertiende eeuw bij de stad werd getrokken. Het huidige pand van de schoenmaker heeft een negentiende-eeuwse uitstraling. De fraaie voorgevel met vrij zeldzaam geworden zesruits schuiframen, en ook de indeling dateren nog grotendeels uit de eerste helft van deze eeuw. Het bouwhistorische onderzoek heeft aan het licht gebracht dat de kern van het pand een interessante geschiedenis heeft, die teruggaat tot het einde van de zestiende eeuw.
Drie lage huisjes
Op dat moment woonde op de hoek van de Vliet en de Bakkersteeg Heer Adriaensz Scheepmaker. Hij had hier een perceel dat vrij diep doorliep in de Bakkersteeg. In 1596 besloot hij samen met Symon Dierckx Mandemaker een deel van dit perceel te bebouwen met drie huisjes. Heer Adriaensz kreeg twee huisjes en Symon Diercks het andere huis.
Hoek Bakkersteeg - Vliet met de drie (lage) huisjes van Adriaensz Scheepmaker en Symon Dierks. Detail van: Pieter Bast, kaart met plattegrond van Leiden, 1600. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken, PV329.1a
Woningnood
Deze ontwikkeling is een goed voorbeeld van hoe het stedelijk weefsel aan het einde van de zestiende eeuw en het begin van de zeventiende eeuw inbreidde. Een groeiende stroom immigranten legde een grote demografische druk op de stad. Woningnood was het gevolg. Om deze in te dammen, en ook omdat velen geld zagen in het ontwikkelen en verkoop van vastgoed, werden vrije plekken in de stad bebouwd, bestaande grote huizen opgesplitst en bestaande bebouwing uitgebreid en/of opgehoogd.
Bakkersteeg 3
De huidige Bakkersteeg 3 betreft het middelste van deze drie huisjes. Op vroege kadastrale kaarten zijn de volumes nog herkenbaar. Op foto’s van omstreeks 1900 is zichtbaar dat ook het linker pand er nog staat. Rechts is dan al gesloopt. Wat opvalt is dat de rechter zijgevel niet is gebouwd als topgevel, maar als tussenmuur. In Bakkersteeg 3 is er nog weinig dat resteert uit deze periode, anders dan de balklaag, de achter- en zijgevels, en gedeeltelijk het rookkanaal. De kapconstructie kwam wellicht in de achttiende eeuw tot stand.
Gezicht in de Bakkersteeg van de Kaiserstraat naar de Molensteegbrug, begin 20ste eeuw, glasnegatief. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken, PV3498.3
Detail van bovenstaande foto, ingezoomd op Bakkerstaag 3. Op deze foto lijken twee van de drie huizen nog aanwezig te zijn. Het meest oostelijke huis is vervangen voor een hogere nieuwbouw.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Saskia Leupen en Pieter-Jan De Vos
Film:
Camera en montage: Hans Stauttener (LVSL)
Productie en onderzoek: Saskia Leupen
Muziek: Willem Vermaase