Erfgoed Leiden en omstreken

Info

#VVDW: Kleuren van frissche arbeiderswoningen

‘Frissche arbeiderswoningen’, zo omschreef het Leidsch Dagblad in 1938 een woningcomplex tussen Oude Vest en Van der Werfstraat. Woningbouwvereniging Werkmanswoningen verving daar in 1937 de bestaande sloppen, naar een ontwerp van architect Bernard Buurman. Door kleuronderzoek weten we nu welke kleuren het complex aan de Grevenstraat en Druckerstraat destijds mee kreeg. Het warme beige en sprekende groen zijn tijdens een recente renovatie weer teruggebracht. Met als gevolg een kleurenmetamorfose die een ommetje waard is.

 Grevenstraat, november 2020

In de jaren 80 kregen de woningen nieuwe kunststof kozijnen ter vervanging van de bestaande, fijner uitgevoerde houten exemplaren. De oorspronkelijke kleurstelling had waarschijnlijk toen al plaats gemaakt voor de tot voor kort gangbare combinatie van wit en heel donkergroen. 

 In de jaren 80 kregen de huizen aan de Grevenstraat, Druckerstraat en Marendorpse Dwarsstraat nieuwe, witte kunststofkozijnen

Kleuronderzoek
Bewaard gebleven bouwtekeningen en bestekken uit de jaren 30 geven geen aanwijzingen voor de kleuren waarin de woningbouwvereniging de huizen destijds liet schilderen. Gelukkig zijn er nog verschillende oorspronkelijke bouwelementen bewaard gebleven, waaronder voordeuren en vensters in de achtergevels. De kleuronderzoeker stuitte hier op duidelijke resten van de oorspronkelijke kleuren: een warm beige op kozijnen en een groentint op de voordeuren. Deze harmoniëren mooi met het zachtrood van het metselwerk en de rode dakpannen. De foto's voor en na het kleurherstel laten goed zien wat het effect is van kleur op architectuur. 

 De Druckerstraat in 2018, voor de renovatie en het kleurherstel.

 De Grevenstraat in 2020, na de renovatie en het kleurherstel

Krotwoningen
Het woningcomplex is een vroeg staaltje van stadsvernieuwing. Het Leidsch Dagblad van 7 januari 1938 spreekt over “honderden ellendige krotwoningen” aan de Bouwelouwesteeg en de Paradijssteeg, die plaats hadden gemaakt voor “een complex frissche arbeiderswoningen”. Deze kwamen te liggen aan drie nieuw aangelegde straten in de vorm van een H, deels vernoemd naar Leidse voorvechters van een betere volkshuisvesting: Hendrik Greven (1850-1933) en Hendrik Drucker (1857-1917).  De derde, verbindende straat had het bestuur van de woningbouwvereniging graag vernoemd naar een andere voorvechter, Willem van der Vlugt, met wie Drucker en Greven in 1897 nog het Leids Volkshuis hadden opgericht. Maar de gemeente besloot tot Marendorpse Dwarsstraat.

 Foto van de Lange Bouwelouwesteeg, eind 19de eeuw. Deze steeg maakte in 1937 plaats voor het nieuwe complex woningen van Werkmanswoningen. De foto komt uit een verzameling foto's van stadsgezichten en gebouwen van Leiden, ca. 1860-1900. Bijeengebracht door H.G.A. Obreen. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.

 Willem Bleuzé jr., foto van de Marendorpse Dwarstraat in 1937, na de bouw van de woningen door Werkmanwoningen. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken. Bewaard gebleven historische foto’s van het complex zijn weliswaar in zwart-wit, maar geven wel duidelijk aan dat het oorspronkelijke schilderwerk veel minder contrastrijk was dan de latere kleurstelling. De ondereinden van de hemelwaterafvoeren waren waarschijnlijk zwart.

Architect Bernard Buurman
Hendrik Greven was in 1891 een van de oprichters van de Vereeniging tot Bevordering van den Bouw van Werkmanswoningen (‘Werkmanswoningen’)  te Leiden. Deze woningbouwvereniging gaf architect Bernard Buurman (1883-1951) opdracht tot het ontwerp van de woningen. Het was niet zijn eerste opdracht voor Werkmanswoningen. Eerder al ontwierp Buurman voor De Kooi en Transvaalbuurt. Zijn in 1920 overleden partner van het architectenbureau, Willem Mulder, was lange tijd vice-voorzitter van Werkmanswoningen.

 Bernard Buurman, ontwerptekening woningen Grevenstraat - Druckerstraat - Marendorpse Dwarsstraat, 1937. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.

Renovatie
Het kleuronderzoek naar de woningen vond plaats in opdracht van Erfgoed Leiden en Omstreken en in het kader van de renovatie door de huidige eigenaar, Portaal. Deze liet de kunststof kozijnen uit de jaren 80 vervangen door nieuwe exemplaren. Hierbij werd de oorspronkelijke kozijnindeling als uitgangspunt genomen. De nieuwe kleurstelling is gebaseerd op de uitkomsten van het kleuronderzoek.

 Woning in 2018, voor de renovatie en het kleurherstel

 Woning in 2020, na de renovatie en het kleurherstel. De nieuwe vensterpartijnen zijn geïnspireerd op de oorspronkelijke kozijnen uit 1937, maar vanwege het gebruikte materiaal kunststof wel wat grover. Om ze minder grof te doen lijken, zijn ze in twee tinten beige geschilderd.

Subsidie
De gemeente Leiden stimuleert de toepassing van historische kleuren in de binnenstad. Hiertoe kunnen eigenaren van panden ouder dan vijftig jaar in de binnenstad gebruik maken van de Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld.

Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.

Monique Roscher

 

Suzanne Fischer, Kleuronderzoek exterieur woningen Grevenstraat e.o., augustus 2018 in opdracht van Erfgoed Leiden en Omstreken.

kaart