Een glazen zegel op een wijnfles laat een engel zien. In de ene hand een hart en in de andere een blaaspijp. De letters EH GL verwijzen naar een Noord-Duitse glasblazer, werkzaam rond 1670. De fles is gevonden tijdens opgravingen in 1989 op het voormalig terrein van de firma Boot langs de Zijl. Hier stond in 1670 het Huis Steneveld. De wijnfles met het zegel bevindt zich in de archeologische collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken.
Het zegel van glasblazer Engelhardt Gundelach op een wijnfles uit ca. 1670. Het werd gevonden op het terrein van de firma Boot, langs de Zijl. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Het zegel met de engel en de letters EH GL was van glasmeester Engelhard Gundelach. Hij kwam uit een familie van glasblazers en werkte in Kletkamp in Noord Duitsland. Van hem zijn meerdere flessen met zegel gevonden bij opgravingen in Nederland.
Drie wijnflessen gevonden in de Leidse bodem. Ze dateren uit het begin van de 18de eeuw. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Kwetsbaar glas
Bij opgravingen in de Leidse binnenstad vinden archeologen vaak glasscherven. Soms zijn dat delen van prachtige drinkglazen, maar vaker fragmenten van vensterglas. Daarbij gaat het om dun en fragiel glas. De drinkglazen waren zo dun mogelijk, om mee te pronken. Vensters moesten zo veel mogelijk licht kunnen doorlaten. Glasscherven kunnen ook afkomstig zijn van dikkere, kleine flesjes, gebruikt voor medicijnen of parfum. Of van grotere flessen waarin vloeistoffen werden opgeslagen. Maar deze waren te breekbaar om te worden vervoerd. Tussen deze scherven kwetsbaar glas vallen stukken van wijnflessen op. Deze flessen zijn van dik, stevig glas.
Stoken met steenkool
In de 17de eeuw beginnen glasblazers in Engeland de ovens te stoken met steenkool in plaats van hout. De ovens worden dan veel heter, waardoor ook grotere flessen met dikke wanden geblazen kunnen worden. Deze flessen hebben een bolle vorm en een lange hals. Engelse flessen zijn in de tweede helft van de 17de eeuw overal erg in trek. Ook in Nederland vinden archeologen dergelijke flessen. In navolging van hun Engelse collega’s gaan glasblazers op het continent over op steenkool als brandstof, maar het duurt nog even voordat de continentale flessen net zo sterk zijn als de Engelse.
Jan Luyken, De glasblazer, 1694, ets. De glasblazer op deze prent stookt nog met hout. De prent maakt deel uit van de 100-delige serie beroepsprenten van Jan en Caspar Luyken, getiteld: Het menselyk bedryf, 1694 (eerste druk).Collectie Rijksmuseum, Amsterdam.
Zegel
Soms is op een fles een zegel aangebracht. Zo’n zegel verwijst naar de glasblazer, waardoor bekend is wie deze gemaakt heeft. Zo bracht Engelhard Gundelach zijn zegel aan op deze wijnfles die uiteindelijk terecht moet zijn gekomen in Huis Steneveld in Leiden.
Wijnfles met zegel, ca. 1660-1670, vervaardigd in Noord-West Europa. Het zegel toont de wijngod Bacchus gezeten op een ton, en de tekst: PRVFT.DE.WIEN EN REIS WEL. Dit zegel is niet te herleiden tot een glasblazer. Collectie Rijksmuseum, Amsterdam.
Huis Steneveld
In de 16de eeuw heeft op het opgravingsterrein langs de Zijl een huis of kasteel met de naam Steneveld gestaan. Het werd in 1574 afgebroken ten behoeve van een vrij schootsveld vanuit Leiden en in de 17de eeuw herbouwd. In de 20ste eeuw was hier de scheepswerf Gebroeders Boot gevestigd. De opgravingen in 1989 vonden plaats vanwege de nodige bodemsanering als voorbereiding op huizenbouw.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Barbara Gumbert
16 december 2021