Is het satijn, marmer of toch papier? Een stuk behang uit onze collectie roept die vraag op. Het dateert uit de 19de eeuw en sierde als modieuze wandafwerking een kamer in een Leids huis. Het is te zien in de tentoonstelling Misleiden in Museum De Lakenhal. Onze restaurator ontdekte een tweede, nog oudere behanglaag er onder.
Bouwhistorici bestuderen graag oude behanglagen. Die kunnen veel vertellen over de bouwgeschiedenis van een pand. Helaas gaan ze vaak verloren bij verbouwingen. Dit stuk papieren behang met marmer- of satijn-imitatie is veilig gesteld tijdens een onderzoek.
Papierbehang met marmer- of satijnimitatie. De baanbreedte was 51 cm. Behangcollectie Erfgoed Leiden en Omstreken, BHG00017.
Een patroon van marmer of satijn
Het stuk papier komt van een rol behang. Het laat een zich herhalend patroon zien dat marmer of satijnen stof imiteert. Die patronen werden gesneden in blokken hout en vervolgens op het papier gedrukt. Hier gebeurde dat in minimaal twee kleuren: grijs en wit.
Datering van het behang
Een behangexpert heeft dit behang gedateerd rond 1850. Hij kon dat onder andere zien aan de manier waarop het satijn is geïmiteerd en aan de kleurtinten. Ook lijkt het op een behang uit die tijd, gevonden in een pand in de provincie Groningen.
Halverwege de 19de eeuw ging het goed met Leiden, waardoor veel inwoners hun huizen moderniseerden. Ook dit behang zal een bestaand interieur een nieuwe, trendy uitstraling hebben gegeven. Het imiteren van kostbare materialen en stoffen was in de mode.
Behang uit borg Verhildersum. provincie Groningen, midden 19de eeuw. Reconstructie foto Esther Starkenburg, Erfgoed Leiden en Omstreken.
Bewaard gebleven
Waarschijnlijk komt het behang uit een pand aan de Nieuwe Rijn. We weten niet op welke plek het is gevonden. Mogelijk zat het veilig verscholen onder een later aangebrachte betimmering, of in een kast. In minder gebruikte ruimtes blijft behang meestal langer behouden. Bewoners vinden het vaak niet nodig om daar steeds opnieuw te behangen. Zo vonden we in een pand aan de Hogewoerd een heel pakket aan behanglagen, dat terug ging tot in de 18de eeuw.
De ontdekking van een tweede laag behang
Museum De Lakenhal wilde het behangfragment graag laten zien in de tentoonstelling Misleiden, fakes uit kunst en wetenschap. Daarom heeft onze restaurator het behang gerestaureerd. Daarbij ontdekte ze een andere, nog oudere papieren behanglaag met een patroon van gestileerde bloemen.
Onder het behangfragment met de satijnimitatie bleek een nog oudere behanglaag te zitten.
Restauratie van het behang
In het behangfragment zitten nog de boor- en spijkergaatjes. Die laten we zitten, omdat het aantoont hoe het behang is aangebracht en gebruikt. Ook de grote bruine vlek vertelt iets over de geschiedenis van het behang. Het toont dat er een keer waterschade, bijvoorbeeld een lekkage is geweest toen het behang nog aan de muur zat. Wel heeft onze restaurator losse stukjes van het behang weer vastgemaakt en scheuren gerepareerd. Dat laatste deed ze met Japans papier en een stijfsel van vers gekookt tarwezetmeel.
Scheurreparaties met Japans papier en stijfsel (twee cirkels links) en fixatie van de verschillende lagen door middel van kleine stripjes Japans papier (twee cirkels rechts).
Het behangfragment met de marmer- of satijnimitatie voor (boven) en na (onder) restauratie.
Behangcollectie Erfgoed Leiden en Omstreken
Door historisch behang uit Leiden te verzamelen, kan Erfgoed Leiden meer te weten komen over interieurafwerking uit het verleden. Zo voorkomen we dat deze bron van kennis verloren gaat.
Het behangfragment bevindt zich in de behangcollectie van Erfgoed Leiden. Foto: Cees de Jonge, Things That Talk.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, Twitter, Facebook en Instagram houden zij u op de hoogte.
Edith Greuter en Edwin Orsel
20 januari 2022
Bannerfoto behang: Cees de Jonge, ThingsThat Talk