Een onverwachte vondst: drie Franse brieven uit 1810 geschreven door Lodewijk Napoleon. Zijn broer Napoleon Bonaparte stelde hem in 1806 aan als koning van Holland. Lodewijk Napoleon schreef de brieven vlak na zijn troonsafstand aan de Leidse hoogleraar Matthijs Siegenbeek. In de brieven steekt Lodewijk Napoleon zijn interesse voor de Nederlandse taal, kunst en wetenschap niet onder stoelen of banken.
Lodewijk Napoleon leerde de Leidse hoogleraar Nederlandse Letteren Matthijs Siegenbeek (1774 – 1854) kennen tijdens zijn periode als koning. In het archief van Siegenbeek bevinden zich onder andere deze drie brieven (in het Frans) van Lodewijk Napoleon.
Brief van Lodewijk Napoleon aan Matthijs Siegenbeek, 17 oktober 1813. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Lodewijk Napoleon op bezoek in Leiden
In 1806 werd Nederland een koninkrijk onder leiding van Lodewijk Napoleon (1778 – 1846). Zijn oudere broer Napoleon had hem op de troon gezet, omdat hij in de strategisch gelegen Nederlanden een sterk gezag wilde. Lodewijk Napoleon genoot onder de Nederlanders, ook onder de Leidenaren, een zekere populariteit. Zo veroverde hij hun harten door zijn hulp aan de slachtoffers van de Leidse buskruitramp van 1807 en die van de overstromingen in de Betuwe in 1809. Onenigheid met zijn broer Napoleon leidde uiteindelijk tot zijn aftreden op 1 juli 1810. In de nacht van 2/3 juli vertrok Lodewijk Napoleon naar het Oostenrijkse Graz. Kort daarna lijfde Napoleon het Koninkrijk Holland in bij het Keizerrijk Frankrijk.
Bezoek in 1807 van Koning Lodewijk Napoleon aan de ramp, in de eerste nacht na de ontploffing. Ingekleurde kopergravure uit 1808. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Lodewijk-Napoleon leert Nederlands
Lodewijk Napoleon nam zijn rol als koning van Holland zo serieus dat hij de Nederlandse taal leerde. Zo kreeg hij taallessen van hoogleraar David Jacob van Lennep en van schrijver en hofdichter Willem Bilderdijk. Bij velen is zijn uitspraak "Ik ben Konijn van Olland" bekend geworden. Hij bedoelde hiermee ‘Ik ben Koning van Holland’.
L. Portman, portret van Lodewijk Napoleon (1778-1846). Kopergravure uit ca. 1808. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Brief van Lodewijk Napoleon aan Matthijs Siegenbeek ondertekent als graaf van St. Leu, 2 november 1823. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
PJ.P. Berghaus, portret van Matthijs Siegenbeek (1774-1854). Litho uit 1847. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
De eerste brief
De eerste brief (d.d. 10 september 1810) is geschreven vanuit Teplitz (nu Teplice in Bohemen, Tsjechië) kort na zijn aftreden. Lodewijk Napoleon spreekt hierin zijn grote waardering uit voor de hoogleraar en geeft hem een kleine ring met het verzoek die af en toe te dragen.
Brief van Lodewijk Napoleon aan Matthijs Siegenbeek, 10 september 1810. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
De tweede brief
In de tweede brief (Lausanne, 17 oktober 1813) reageert Lodewijk Napoleon op een brief van professor Siegenbeek. Hij heeft nog steeds grote belangstelling voor de Nederlandse taal en vraagt Siegenbeek hem de laatste werken van Van der Palm, Bilderdijk, Van Lennep en Tollens toe te sturen. Hij baalt ervan dat zijn laatste Nederlandse knecht is vertrokken, waardoor hij het Nederlands niet meer kan oefenen. Lodewijk Napoleon vraagt Siegenbeek om hem altijd in de Nederlandse taal te schrijven. Hij eindigt zijn brief in het Nederlands: "heriner mich altijd van mijn vriendschap voor u als van mijn achting".
Detail uit de brief van Lodewijk Napoleon aan Matthijs Siegenbeek, 17 oktober 1813. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
De derde brief
De derde en laatste brief (Rome, 2 november 1823) is ook een reactie op een brief van Siegenbeek. Deze keer liet Lodewijk-Napoleon de brief door een klerk schrijven. Opnieuw steekt hij zijn voorliefde voor Nederland en haar taal niet onder stoelen en banken. Hij prijst de bloeiende staat van wetenschap en kunst in Nederland en al haar grote schrijvers en filosofen als Van der Palm en Van Swinden. Lodewijk-Napoleon wil weer graag Nederlandstalige werken ontvangen. Hij spreekt zijn teleurstelling uit dat hij nog geen abonnement op de Leydse Courant heeft weten te krijgen.
Hij schrijft: "Quoiqu’il en soit, mon cher professeur, une chose me console et me tient lieu de tout, c’est que rien ne peut m’enpêcher de rester profondément affectioné à votre pays, et aux hommes distingués que j’y ai connus; je suis sûr que ma déclaration dans une circonstance solennelle se vérifiera, et que ma dernière pensée sera le nom de votre pays, et mes voeux pour son bonheur".
Vertaald: "Hoe het ook zij, mijn geliefde leraar, één ding troost mij en neemt de plaats in van alles, en dat is dat niets mij kan beletten om diep aanhankelijk te blijven voor uw land en voor de voorname mannen die ik daar heb gekend; Ik ben er zeker van dat mijn verklaring in een plechtige omstandigheid zal worden geverifieerd en dat mijn laatste gedachte de naam van uw land zal zijn, en mijn beste wensen voor zijn geluk. " De brief eindigt met "vaarwel mijn lieve leraar".
Detail uit de brief van Lodewijk Napoleon aan Matthijs Siegenbeek, 2 november 1823. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Gesteld op Nederland
Uit deze brieven blijkt duidelijk dat Lodewijk Napoleon erg gesteld was op Nederland, haar inwoners en haar taal. Zijn vertrek in 1810 zal hem veel verdriet gedaan hebben. Ook de Nederlanders zullen dat gehad hebben. Hun land werd immers nu een deel van Frankrijk. Weliswaar hadden veel Nederlanders kritiek op de koning vanwege zijn luxe levensstijl, maar het was hem wel gelukt de monarchie populair te maken.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
André van Noort
Gepubliceerd op 17 maart 2022
Met dank aan Anja Boter-Gremli voor het transcriberen en vertalen van de brieven.
Literatuur: Christina de Munck, Lodewijk Napoleon, koning van Holland. Een miskende Bonaparte (Zutphen 1997).