Een doopjurk, een metalen koker met documenten, bidprentjes en oude familiefoto’s, alles meer dan honderd jaar oud. We troffen ze aan in het archief van de Leidse familie Van Velsen/Speet. Het gaat om een rooms-katholieke middenstandsfamilie van met name bloemisten. Een waardevolle aanvulling op de collectie familiearchieven van Erfgoed Leiden en Omstreken.
Het familiearchief Van Velsen/Speet beslaat de periode 1807 – 2022. Erfgoed Leiden en Omstreken kreeg het archief dit jaar geschonken.
Foto uit het familiearchief van Van Velsen-Speet. V.l.n.r. Franciscus Johannes van Velsen, Antonia Gerardina Clazina Speet, Eva? Speet, Maria Catharina Louisa Keijzer, Catharina? Speet, Joseph David Speet. Eind 19de eeuw.
Het bidprentje van de vermoorde Maria van Velsen
In het archief zitten veel oude op karton geplakte familiefoto’s en genealogische overzichten, maar ook verschillende bidprentjes. Bijzonder is het bidprentje van de bekende Maria van Velsen. Zij werd op achttienjarige leeftijd vermoord door Adrianus Blom. Blom wilde op 3 februari 1856 in het huis van zijn voormalige werkgever Cornelis van Velsen aan de Hoge Rijndijk te Hazerswoude inbreken. Omdat het zondagochtend was en de familie normaal gesproken naar de kerk ging, dacht hij niemand aan te treffen. Maar in de woning liep hij Maria van Velsen tegen het lijf. Zij vluchtte naar de koeienstal waar Adrianus haar met een klomp bewusteloos sloeg. Vervolgens verdronk hij haar in een waterbak en ging daarna door met zijn inbraak. Kort daarop werd Blom gearresteerd. De rechtbank veroordeelde hem tot de doodstraf en op 9 juli 1856 werd hij bij het Gravensteen opgehangen: de laatste openbare executie in Leiden.
Voorzijde van het bidprentje van Maria van Velsen, 1856. Familiearchief Van Velsen-Speet.
Achterzijde van het bidprentje van Maria van Velsen, 1856. Familiearchief Van Velsen-Speet.
Een doopjurk en babykleertjes
Andere opvallende “stukken” in dit archief zijn een doopjurk met doopkleed uit de jaren 1899 – 1910, gedragen door de zeven kinderen van Franciscus Johannes van Velsen en Antonia Gerardina Clazina Speet. Ook het gehaakte babymutsje dat Antonia in 1865 droeg, behoort tot de voorwerpen in het archief. De familie bewaarde verder de babyschoentjes van Mies van Velsen uit 1899 en een klein portemonneetje. Mies kreeg dit laatste bij haar Eerste Heilige Communie. In het portemonneetje zit nog een bloemetje van een edelweiss en een rood lintje van Mies’ poes Klaas Baes. Het zijn weliswaar geen papieren documenten, maar ze behoren wel tot het familiearchief. Onze restaurator bekijkt hoe we ze het beste kunnen bewaren.
Doosje met babyschoentjes van Mies van Velsen uit 1899. Haar babymutsje zit in de envelop. Het doosje bevat ook het portemonneetje dat zij kreeg bij haar Heilige Communie.Familiearchief Van Velsen-Speet.
Een metalen koker van Breestraat 10
Het archief bevat ook een grote metalen koker die in het pand Breestraat 10 was ingemetseld. Hierin zaten documenten uit 1892 die te maken hebben met de verbouwing van dit pand tot een bloemenwinkel met bovenhuis. Onder andere een bestek en een eigendomsbewijs van huis en erf. De verbouwing gebeurde in opdracht van Joseph David Speet en Franciscus van Velsen. De documenten geven ook aan dat zij de opdracht gaven aan de Leidse architect L. van der Laan.
Documenten uit de metalen koker, in 1892 ingemetseld in de gevel van Breestraat 10. Familiearchief Van Velsen-Speet.
Advertentie in het Leidsch Dagblad van 8 oktober 1892, p. 4
Een familie van bloemisten
In 1856 kocht Johannes Henricus Speet (1793 – 1856) de bloemisterij / kwekerij Bloem- en Plantlust aan het Minnebroederspad (nu Rijnkade) dat destijds nog tot Leiderdorp behoorde. Zijn zoon Joseph David Speet (1832 - 1910) zette de zaak voort. Hij had een opleiding gevolgd bij de wereldberoemde Royal Botanic Gardens in Kew bij Londen. Zijn dochter Antonia Gerardina Clazina (1865 – 1948) trouwde in 1898 te Leiderdorp met de bloemist Franciscus Johannes van Velsen (1868 – 1950). Speet en zijn schoonzoon runden het bedrijf samen. In 1910 werd de bloemisterij aan de Rijnkade nr. 18 afgebroken.
Bloem- en Plantlust, het bedrijf van vader en zoon Speet an het Minnebroederspad (nu Rijnkade), eind 19de eeuw. Foto: Jan Goedeljee. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, Twitter en Facebook en Instagram houden zij u op de hoogte.
André van Noort
31 mei 2022