De winkelpui werd in 1913 gebouwd in de dan modieuze jugendstil: grote etalages, muurdammen (zgn. penanten) van geglazuurde bakstenen (zgn. verblendstenen), hardstenen blokken met ornamenten boven de penanten en reclame op een glasplaat. De hardstenen varkenskoppen aan weerszijden van de pui verwezen al naar de spekslagerij, een slagerij gespecialiseerd in de verkoop varkensvlees. De nu ontdekte reclametekst bevestigt deze functie.

 De winkelpui van Pieterskerk-Choorsteeg 26. Foto: Erfgoed Leiden en Omstreken, 2022.

Opaakglas
De reclame op de lijst boven de winkelpui bestaat uit vier panelen ondoorzichtig (opaak) wit glas. De letters zijn door een zandstraalmethode in de vlakke glasplaten uitgefreesd en vervolgens verguld. Resten van dit verguldsel lijken nog zichtbaar onder latere overschilderingen.

 Detail van de reclame: uitgefreesde letters op opaakglas. Foto: Erfgoed Leiden en Omstreken, 2022.

Dit opaakglas was door en door gekleurd. Echt anders dan het tegenwoordige matglas dat voorzien is van een toplaag, maar verder wel doorzichtig is. Begin 20ste eeuw werd opaak glas ook wel marmerglas genoemd, maar de namen marmorite en marbriet komen ook voor. Het opaak glas kon worden geleverd in diverse kleuren, de kleur zwart werd het meest toegepast. Omstreeks 1910 boden diverse bedrijven in Leiden dit product aan. Zo ook de Stichtse glashandel aan de Hogewoerd 41. Zij maakten in 1910 reclame voor ‘reclameplaten en naamborden van marmerglas’.

 Advertentie van de Stichtse glashandel in het Leidsch Dagbad van 30 april 19010 (p. 8). 

Anno 1760
Helemaal rechts in de hoek staat, nu nog moeilijk leesbaar, '1760'. Dit jaartal op de winkelpui lijkt curieus, omdat de winkelpui in 1913 gemaakt is. Onderzoek in kranten leert ons dat deze datum verwijst naar de oprichting van de firma die diverse eigenaren heeft gehad.

 Gedeelte van de gevelreclame.

Zo lezen we in de krant van van 4 augustus 1865 dat weduwe H. Meure haar spekslagerij overdraagt aan C. J. Leijh. De slagerij krijgt dan zijn naam. Veel later, in 1906, biedt C. J. Leijh de spekslagerij met huis en stal aan de Pieterskerk-Choorsteeg 26 te koop aan ‘Wegens gevorderden leeftijd’. Slager I. Zandvoort nam de zaak over. Hij is het die in 1913 de winkelpui met de varkenskoppen laat maken, met de firmanaam C.J. Leijh op de puilijst. De heer Leijh overleed in 1908.

Hofleverancier in 1876
Zandvoort nam dus de naam van zijn voorganger over. Waarschijnlijk omdat hij wilde profiteren van diens goede reputatie in de slagerswereld. Leijh was van 1884 tot 1901 voorzitter van de Slagerspatroonsvereeniging voor Leiden en omstreken. Bovendien had zijn zaak de status van hofleverancier verworven in 1876. De krant van 9 september in dat jaar bericht hier over: ‘Aan den heer C. J. Leyh, spekslager alhier, is het wapen uitgereikt als hofleverancier van Z. K. H. Prins Alexander.’ Prins Alexander was de zoon van koning Willem III. Nog altijd kent Leiden een aantal bedrijven met het predicaat hofleverancier. Die bedrijven bestaan minstens honderd jaar oud  en zijn van onberispelijk gedrag.

Trots
Dat Zandvoort er trots op was hofleverancier te zijn, blijkt uit diverse krantenadvertenties waarop het hofleverancierslogo te zien is, met daarbij de tekst ‘Hofleverancier’ en ‘ANNO 1760’. Uit een krantenbericht waarin de opening van de nieuwe winkel wordt besproken, blijkt dat boven de pui ook twee koninklijke wapens hingen: ‘Alles is rijk door electrische kronen verlicht, wat bij avond een mooi effect oplevert en de gezelligheid in deze Koorsteeg nog verhoogt en de schitterende Koninklijke wapens nog meer doet uitkomen’.

Voorzetwanden
Het oorspronkelijke interieur van de slagerij is door latere gebruikers grotendeels weggewerkt achter voorzetwanden. Tegelwerk van de slagerij uit 1913 is nog wel te zien in de monumentale kelder van het pand. Bovendien bevindt zich nog een stukje wandtegelwerk in de meterkast tegen de linker bouwmuur, nabij de voorgevel. Het gaat om witte tegels met een lichtblauw meandermotief.

 Restanten van tegelwerk uit 1913 in de meterkast. Foto: Erfgoed Leiden en Omstreken, 2022.

Bakker
Na vertrek van de slagerij heeft in Pieterskerk-Choorsteeg 26 onder andere restaurant Hong Kong gezeten. Nu wordt het pand verbouwd voor bakkerij Water en Bloem. Deze nieuwe gebruiker heeft de oorspronkelijke belettering weer zichtbaar gemaakt.

Subisideregeling Historisch Stadsbeeld
Voor herstel van historische winkelpuien en reclamevoering stelt de gemeente Leiden subsidie beschikbaar. Voor informatie kunt u contact opnemen met Cas Nagtzaam: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, instagram, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.

Cas Nagtzaam
Monumenten adviseur

11 augustus 2022