Bij archeologisch onderzoek kwamen funderingen van 17de-eeuwse huizen aan het licht! Deze huizen moesten wijken voor de aanleg van de Parallel Boulevard rond 1980. Wie nu over de Parallel Boulevard in Noordwijk aan Zee fietst, ziet aan weerszijden van de straat moderne appartementencomplexen. Niets herinnert meer aan de kleine huizen die hier in de 17e eeuw of zelfs eerder stonden.
Het archeologisch onderzoek langs de Parallel Boulevard is uitgevoerd tussen september 2021 en januari 2022. Het wegdek ging toen over een lengte van honderden meters open, vanwege de vervanging van het riool. Archeologen keken mee met de werkzaamheden, omdat er resten van de historische bebouwing werden verwacht. En dat bleek terecht!
Resten van huizen
De archeologen zagen delen van muren, kelders, vloeren en gemetselde keldertrappen. Het gaat om resten van de huizen die hier voor de aanleg van de Parallel Boulevard hebben gestaan. De meeste vondsten lagen vlak ten noorden van de kruising met de Noordzeestraat. Deze straat was oorspronkelijk langer en sloot aan op de huidige Schoolstraat. De huizen aan de Noordzeestraat behoorden tot de oudste van het dorp. Dit is goed te zien op de kadastrale minuut uit 1811-1832: op de hoek van de Noorzeestraat en de Schoolstraat zien we hier een groepje huizen dat inmiddels onder het wegdek van de Parallel Boulevard is verdwenen.
Uitsnede uit kadastrale kaart van Noordwijk uit 1811-1832, met het onderzoeksgebied in de Parallel Boulevard (rood) en de huidige topografie (wit). De huizen aan de Noordzeestraat zijn hier in het blauwe kader uitvergroot. Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, MIN08138E01. Bewerkt door Archol bv en Erfgoed Leiden en Omstreken.
Het grootste huis
De archeologen hebben het grootste huis dat op dat moment langs de Noordzeestraat stond gedeeltelijk opgegraven. Het dateert uit het begin van de 17de eeuw. De oudste kern van het huis bestond uit een vierkante ruimte van 6x6 meter. In de volgende 200 jaar vergrootte men het huis en werden er ruimtes en kelders aan toegevoegd.
De opgraving van het grote huis aan de Noordzeestraat. Foto: Archol
Detail van de 17de-eeuwse kelder van het grote huis aan de Noordzeestraat. Foto: Archol
De schilderijen van Max Liebermann
De Duitse schilder Max Liebermann schilderde dit huis tijdens een van zijn verblijven in Noordwijk aan Zee. Het schilderij uit 1905 heet ‘Dorfplatz mit spielende Kindern’. Het witte huis links op de voorgrond is mogelijk het huis dat de archeologen hebben opgegraven. Liebermann bezocht Noordwijk in de periode 1905-1913. Hij schilderde meer Noordwijkse taferelen. De Stichting Max Liebermann Noordwijk liet in 2018 een wandel-/fietsroute maken waarin schilderijen van Liebermann centraal staan. De route voert ons langs 23 plekken waar Liebermann zijn schilderijen maakte, waaronder de plek van het grote huis aan de Noordzeestraat.
Max Liebermann (1847-1935), 'Dorfplatz mit spielende Kindern', 1905. Stichting Max Liebermann in Noordwijk.
Van vissersdorp naar badplaats
De historische bebouwing dateert uit de tijd dat Noordwijk aan Zee nog een klein vissersdorp was, gelegen rondom de kapel aan de Hoofdstraat. In de loop van de 19de en de 20ste eeuw veranderde Noordwijk aan Zee in een populaire badplaats. Er kwamen nieuwe huizen en wegen. Voor de aanleg van de nieuwe wijken koos men op sommige plaatsen het glooiende duinlandschap. In andere delen van Noordwijk werd het bestaande reliëf juist eerst geëgaliseerd.
Cornelis van Alkemade, Noordwijk in 1560, 18de eeuw, tekening in Oostindische inkt naar een oudere tekening. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken, PV_PV79000.
De aanleg van de Parallel Boulevard
Aan het einde van de jaren '70 van de 20ste eeuw vond opnieuw een ingrijpende wijziging plaats in Noordwijk aan Zee. Men legde op 50 meter afstand van de boulevard een nieuwe weg aan: de huidige Parallel Boulevard. Deze weg werd dwars door bestaande bouwblokken heen gelegd. Een deel van de historische bebouwing moest hiervoor wijken.
Uitsnede uit de topografische kaart van Noordwijk aan Zee uit 1969, vóór de aanleg van de Parallel Boulevard.
Uitsnede uit de topografische kaart van Noordwijk aan Zee uit 1984, na de aanleg van de Parallel Boulevard.
Egaliseren van het landschap
Voor de aanleg van de Parallel Boulevard zijn de hoogteverschillen in het landschap geëgaliseerd. Hierdoor is in het zuidelijk deel van de straat redelijk veel grond afgegraven en zijn de funderingen van de oorspronkelijke bebouwing tot grote diepte verwijderd. In het noordelijk deel van de Parallel Boulevard was het oorspronkelijke maaiveld vrij laag en heeft men juist grond aangebracht. Daardoor zijn de funderingen van de gesloopte huizen hier nog redelijk goed bewaard gebleven.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Chrystel Brandenburgh
13 januari 2023
Meer weten?
-https://www.maxliebermannnoordwijk.nl/
-H. Cornelisse, 2022: Onder de Parallel Boulevard, resten van het oude Noordwijk aan Zee (gemeente Noordwijk). Opgraving variant archeologische begeleiding, Archol rapport 666.