Erfgoed Leiden deed naar aanleiding van de vondst verder onderzoek naar deze Egbert Veldwijk. Hij werd in 1779 geboren in Amsterdam en vertrok 22 jaar later naar Suriname. De gevonden papieren dateren uit 1801-1823 en uit 1828. Ze geven een inkijkje in het leven op de plantages.

Brief aan de ouders
In de map zit een brief van Egbert aan zijn ouders van mei 1801, bijna een jaar na zijn aankomst in Suriname. Hij schrijft dat hij binnen een half jaar een vaste aanstelling als klerk bij het hof van politie en justitie heeft gekregen. Maar zijn salaris is te laag om in zijn levensonderhoud te voorzien. “Een huisje (wel te verstaan een houten gebouw waarin een kamer en een hokje) doet hier fl 600 huur” en “hoe zodanig men ’t aanlegge kost ieder middag maal tog fl 3,-.” Daarom heeft hij snel een baan als eerste klerk bij een meneer Wolf geaccepteerd. Daar krijgt hij 1500 gulden én kost en inwoning. Bovendien kan hij er kennis van plantages opdoen, “want het administreren van plantagies is hier het eenigste middel om fortuyn te maken.”

Aanhef van de brief die Egbert Veldwijk op 22 mei 1801 aan zijn ouders schreef.

Testament van Nannoe
Veldwijk kreeg al snel een verhouding met Henriette de Rein. Zij kregen samen een zoon: Hendrik Jan Veldwijk. Henriette was een dochter van Nannoe Godefroy, een vrije zwarte vrouw. Tussen de gevonden papieren zit, heel bijzonder, het testament van deze Nannoe. Zij liet in 1828 haar goederen na aan haar kinderen en haar kleinzoon Hendrik. Die was op het moment van het opmaken van het testament “in het Vaderland”. Waarschijnlijk was Nannoe’s moedertaal Sranan Tongo (meest gesproken taal in Suriname). Zij nam een tolk mee zodat het testament in het Nederlands kon worden opgesteld: “Wordende uit hoofde van onervarenheid in de Nederduitsche taal geadsisteerd door den beeedigden tolk Andries Anthony Halfhyde”.

Het testament van Nannoe, de moeder van Henriette de Rein.

Brieven aan de echtgenote
Egbert Veldwijk trouwde in 1807 met Henrietta Wilhelmina Berkhoff (1778-1822). Het huwelijk bleef kinderloos. In de map zit een aantal brieven die Egbert tijdens zijn reizen aan haar schreef. In een brief uit 1811 uit Post Willem Frederik, een fortje aan de Marowijne, schrijft hij: “Hier digt bij is een groot Indiaansch dorp (…). Ondertusschen zijn deze Indianen zoo goedwillig en beleeft als ik nog geene van dat volk gezien heb en ik heb hen ook geemployeerd om goederen te transporteren.”

 Tekening van de Post Frederik Willem in Suriname. Vanuit hier schreef Egbert Veldwijk in 1811 brieven aan zijn vrouw. www.atlasmutualheritage.nl

Aankoop van plantages
Veldwijk zal vaak op reis zijn geweest. In Suriname maakte hij carrière als administrateur van 29 plantages. Enkele van deze plantages wist hij zelf te kopen: Molhoop aan de Cottica rivier en de naastgelegen plantages De Gekroonde Pauw en De Oude Bijenkorf. Samen vormden zij een middelgrote suikerplantage. Daarnaast kocht hij in 1824 de dubbelplantage Vlaardingen en Catharinaasburg, ook gelegen aan de Cottica. Deze werden echter verlaten. Misschien wilde hij deze plantage hebben om de tot slaaf gemaakten die hier werkten, te kunnen overbrengen naar Molhoop. De handel in tot slaaf gemaakten was vanaf 1814 namelijk verboden. Er kwam daarom geen nieuwe aanvoer vanuit Afrika.

 De plantages Molhoop en De Gekroonde Pauw op de kaart van Moseberg uit 1801. www.geheugenvannederland.nl

Aanbeveling van de Hervormde Kerk in Paramaribo
In de map zit ook een aanbeveling (getuigschrift) van de Hervormde Kerk van Paramaribo. De dominee en ouderlingen prijzen hierin Veldwijks “veelvermogenden invloed, wijze raadgevingen en godsdienstig voorbeeld”. Hij kreeg het mee in 1823 bij zijn vertrek uit Suriname. Een paar jaar later, in 1826, liet hij zijn administrateurs zijn huis aan de Gravestraat in Paramaribo verkopen.

Het getuigschrift van de Hervormde Kerk van Paramaribo uit 1823.

  Het huis van Egbert Veldwijk aan de Gravestraat 2-4 in Paramaribo, rond 1883. Veldwijk vertrok er in 1823 en liet het huis in 1826 verkopen.

Egbert Veldwijk in het Stadsarchief Amsterdam
Hoe verging het Egbert Veldwijk na zijn verterk uit Suriname? De meeste papieren in de gevonden map gaan niet verder dan 1823. Maar we vinden Egbert terug in het Stadsarchief Amsterdam. Daar bewaarde documenten laten zien dat Veldwijk in 1825 zijn zoon Hendrik Johannes erkent. Die studeert op dat moment theologie. Veldwijk had zijn zoon bij geboorte niet kunnen erkennen. De wet maakte het niet mogelijk dat een getrouwde vader een buitenechtelijk kind erkent. Na het overlijden van zijn vrouw Henrietta kon het alsnog. Overigens trouwen in datzelfde jaar 1825 zowel Hendrik (5 mei), als Egbert (voor de tweede keer op 9 december). Door de erkenning kan Hendrik erven van zijn vader. Bovendien is een erkende zoon respectabeler. Zeker als die zoon vanaf 1826 een loopbaan als dominee begint.

De verdere carrière van Veldwijk
Het bezit van plantages en dus ook van tot slaaf gemaakten deed in deze periode geen schade aan iemands reputatie. Veldwijk werd ouderling van het kerkbestuur in Noord-Holland. Hij was commissaris van de Nederlandsche Handel-Maatschappij en commissaris van de Kamer van Koophandel van Amsterdam. In 1842 kwam hij in een commissie die de regering moest adviseren over de West-Indische koloniën en de slavernij. Verder volgde nog een benoeming tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

De erfenis van zoon Hendrik
Dominee Hendrik erfde in 1860 de plantage Molhoop en de Gekroonde Pauw. Na 1863 werden deze plantages verlaten. In dat jaar schafte Nederland de slavernij af. Kennelijk vond Hendrik het niet winstgevend genoeg om met contractarbeiders te werken. Hij kreeg wel een schadeloosstelling van de regering: f 34.800,- en f 600,- voor Molhoop en f 18.300,- voor De Gekroonde Pauw. De 182 vrijgemaakten van beide plantages kregen niets. Een van hen was de vader van Anton de Kom, schrijver van het belangrijkste boek over de slavernij: Wij slaven van Suriname. Dit was het eerste boek dat de geschiedenis van Suriname beschreef vanuit een anti-koloniaal standpunt. Een manuscript van het boek werd in de jaren 1960 door een studente teruggevonden in de UB van Leiden.

 Anton de Kom. Fotograaf en datering onbekend.

Herdenking afschaffing slavernij
Juist dit jaar wordt herdacht dat 150 jaar geleden de slavernij in de Nederlandse kolonies eindelijk echt werd afgeschaft. Hoewel de tot slaaf gemaakten door de wet van 1863 hun vrijheid kregen, moesten ze nog tien jaar doorwerken op de plek waar ze als tot slaaf gemaakten waren terecht gekomen. Echte vrijheid kwam dus pas in 1873. Dat herdenken we op 1 juli met Keti Koti.

Nationaal Archief van Suriname
Het bundeltje materiaal dat bij Erfgoed Leiden is gebracht, gaan we schenken aan het Nationaal Archief van Suriname. De geschiedenis hoort daar thuis. Vind je zelf papieren waarvan je denkt dat het zonde is om ze weg te gooien? Vraag de experts van Erfgoed Leiden wat er mee te doen.

Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter, mastodon, instagram en facebook houden zij u op de hoogte.

Ariela Netiv
27 januari 2023

 

Meer weten over de geschiedenis van Suriname?
Plantages, eigenaren en namen van tot slaaf gemaakten: www.surinameplantages.com 
Plantages, huizen in Paramaribo, eigenaren en administrateurs: http://www.suriname-heritage-guide.com 
Surinaamsche Almanak, Surinaamsche Almanak - dbnl
Vrijverklaarde tot slaaf gemaakten: Suriname en de Nederlandse Antillen: Vrijverklaarde slaafgemaakten (Emancipatie 1863) | Nationaal Archief