Erfgoed Leiden en omstreken

Info

VVDW#27: Vroege inbraakbeveiliging voor luxe koetshuis in de Doelensteeg

De vondst van deze week zijn originele dievenklauwen uit 1783 aan het koetshuis in de Doelensteeg. Het was één van de vele panden die voor het publiek geopend waren tijdens de Open Monumentendagen 2014. Op de originele koetshuisdeuren naar de voormalige binnenplaats zit nog het authentieke hang-en-sluitwerk, inclusief de dievenklauwen. Dit vroege voorbeeld van inbraakbeveiliging uit 1783 moest voorkomen dat inbrekers vanaf de binnenplaats de grote deuren uit hun scharnieren konden lichten en het koetshuis betraden.

 

Het koetshuis, met plaats voor vier paarden, is in de tweede helft van de 17de eeuw gebouwd door Abraham Heidanus, bewoner van Rapenburg 65. Het bezit van koetsen, de daarvoor benodigde paarden en het koetshuis paste bij de hoge status van de eigenaar, behorende tot het rijke Leidse patriciaat. In 1783 betrekt Hendrik Twent Rapenburg 65 en laat daarop het koetshuis aan de Doelensteeg grondig verbouwen. Hij laat het vergroten met onder meer een stal voor zes paarden en een mestput. Hiervoor krijgt hij toestemming van het stadsbestuur, mits hij voldoende maatregelen neemt om de waterputten van de aangrenzende buren niet te besmetten. Door de verbouwing kreeg het koetshuis een zeer luxueuze uitstraling met o.a. een fraai gedecoreerd stucplafond. Die luxe leidde bij verkoop in 1798 tot de opmerking dat: “de paarden  er beter gelogeerd zijn, dan wel-eer meenig burgemeester van een stemmende stad”. Hendrik Twent was blijkbaar zeer trots op zijn koetshuis want hij heeft, rechts onder, in het metselwerk van de fraaie bakstenen voorgevel met pilasters een inscriptie “1783 HT” laten aanbrengen.

 

Van het verzoek van Hendrik Twent uit 1783 om het koetshuis te verbouwen en te vergroten zijn de stukken in het gerechtsdagboek van Leiden bewaard gebleven, compleet met plattegrondtekening. Deze maakt duidelijk dat de koetshuisdeuren, waarop de dievenklauwen zitten, toegang gaven tot een binnenplaats. Dit was waarschijnlijk een wasplaats voor de koetsen. Aangezien er in het koetshuis plaats was voor vier à vijf kostbare koetsen, daar ook het tuigwerk was opgehangen en de paarden stonden, was het blijkbaar een interessant locatie voor inbrekers. Hendrik Twent heeft hier maatregelen tegen genomen en dus preventief dievenklauwen op de deuren laten monteren.

De dievenklauw uit 1783 in het voormalige koetshuis aan de Doelensteeg

De dievenklauw uit 1783 in het voormalige koetshuis aan de Doelensteeg

 

In het begin van de 20ste eeuw verliest het koetshuis zijn functie, door andere soorten van transport zoals de automobiel. Het wordt in 1916 herbestemd tot de drankenhandel van de firma Leo Oudshoorn & Co. In 1984 wordt het verbouwd voor horeca en thans is ‘Grand Café Pakhuis’ er gevestigd.

 

Edwin Orsel

 

Over Vondst van de week (#VVDW)

Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site en het het twitter-account ErfgoedLeiden houden zij u op de hoogte.

Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'

kaart