Ruim twee weken geleden is begonnen met de sloop van het voormalige kantoor van het Hoogheemraadschap Rijnland uit 1978. Op deze plek, tussen de Breestraat en Boommarkt, zal nieuwbouw verrijzen van het ID College, een regionaal opleidingscentrum. Fotograaf Jan Lagas en architectuurhistoricus Esther Starkenburg van Erfgoed Leiden en Omstreken brachten op 4 september 2014 een laatste bezoek aan het gebouw om het interieur vast te leggen. Alles hierin ademt een jaren zeventig sfeer. Van de grote ruimtes die kantoortuinen herbergden, de trappenhuizen met bruine vloertegels en traptreden van grindbeton, de alomtegenwoordige grijze betonsteen voor het metselwerk, tot aan de groen en paarse muurtegels in toiletruimtes, keuken en spoelruimte. De gemaakte foto’s zullen later via de beeldbank van ELO te bekijken zijn. De vondst van deze week betreft een markant onderdeel van het gebouw, de binnenzijde van de holle daken.
Het Hoogheemraadschap liet het kantoor schuin tegenover hun Gemeenlandshuis aan de Breestraat bouwen, waar de instelling sinds 1578 zetelde. Het Rotterdamse ingenieurs- en architectenbureau Drexhage, Sterkenburg, Bodon en Venstra ontwierp de nieuwbouw. Om hiervoor ruimte te scheppen werd het postkantoor gesloopt, dat tussen 1872 en 1918 tot stand was gekomen, inclusief het naastgelegen voormalige woonhuis op Breestraat 46. Van het woonhuis is wel de gevel uit 1778 herplaatst. De nieuwbouw van Rijnland kreeg een forse omvang, zowel qua gevelbreedte als grondoppervlak. Aanvankelijk was het de bedoeling dat het gehele perceel tot aan de Rijnzijde bebouwd zou worden, maar dit plan bleef onuitgevoerd.
Voormalige kantoor Hoogheemraadschap Rijnland noordzijde Breestraat gezien naar het oosten, met geheel links nog een deel van de herplaatste woonhuisgevel uit 1778
Door de manier waarop de gevels zijn ontworpen, valt vanaf de straatzijde niet op hoeveel ruimte zich binnenin bevindt. Dat komt omdat de indeling van de gevels aansluit bij het historisch stedelijke weefsel dat zich kenmerkt door kleinere eenheden en verticale bouwmassa’s. Afwisseling in de gevels van het Rijnlandkantoor wordt gecreëerd door het opdelen in kleinere, verticale eenheden, variatie in materiaal (metselwerk, travertin platen en hout), het toepassen van open en gesloten vlakken en het laten uitsteken of terugwijken van gevelvlakken. Doorgaande horizontale lijnen ontbreken volledig en het ritme suggereert een opeenvolging van kleinere gevels.
De onverwacht grote vergaderruimte op de derde verdieping met een opeenvolging van de naar binnen bollende daken
De holle daken, bekleed met dakleer en rondom voorzien van rood geschilderd houten beschot, zijn echter uniek in het Leidse straatbeeld en wijken zeer af van de met dakpannen beklede daken in de binnenstad. Ze geven het gebouw een nadrukkelijk eigen karakter. In het interieur op de bovenverdieping vallen de daken ook zeer in het oog. Daar steken de holtes als langgerekte bolle vormen uit. In één van de grotere ruimtes, de vergaderruimte met zicht op de Rijn, lijkt het plafond daardoor te golven. De constructie van de bolvormen is aan het zicht onttrokken door een afwerking van houten latten. In een bergruimte ontbreekt deze afwerking echter en is te zien hoe de naar binnen bollende daken op verrassend eenvoudig wijze zijn gecreëerd.
De constructie van het dak is zichtbaar gelaten in een bergruimte op de derde verdieping
Het dakoppervlak zelf is van gegalvaniseerd, geprofileerd plaatstaal. Het dakvlak wordt gedragen door gebogen stalen spanten en een houtskelet. De verspringing tussen de twee dakvlakken is ingevuld met een houten schot. Door de simpele constructie is in één oogopslag duidelijk hoe het dak in elkaar zit. Juist in zo’n modern gebouw geeft deze plastische kwaliteit de dakconstructie iets aandoenlijks.Uiteindelijk voldeed ook dit kantoor niet meer aan de behoeftes van het Hoogheemraadschap. In 2000 verruilde het beide locaties aan de Breestraat voor een nieuwe kantoor in het Bio Science Park van Leiden.
Esther Starkenburg
Bronnen:
Starkenburg, E., Waardebepaling Rijnlandblok, rapport Erfgoed Leiden & Omstreken, 2013
Over Vondst van de week (#VVDW)
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site en het het twitter-account ErfgoedLeiden houden zij u op de hoogte.
Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'