Een zogenaamde rankenschildering is een kleurrijke versiering van gebogen takken en bloemen. Rankenschilderingen werden in de middeleeuwen al toegepast; vaak gecombineerd met figuratieve schilderingen zoals dierenkoppen. Onder invloed van de Renaissance wijzigde de stijl en vorm van de rankenschildering.

De rankenschildering van Nieuwe Rijn 40 is in okerkleuren geschilderd op een groene achtergrond. De ranken vormen een repeterend patroon met een geschilderd biesje aan de randen. Met lichte accenten is de schildering van diepte voorzien. Het geheel vormt een gangbare decoratievorm in het eerste kwart van de 17de eeuw. Destijds waren modelboeken in omloop die gebruikt werden door huisschilders om in allerlei combinaties zulke versieringen aan te brengen. Rankenschilderingen zijn in Leiden in een handvol andere panden aangetroffen: Donkersteeg 19, Haarlemmerstraat 67, Nieuwe Rijn 28, Oude Singel 104, Papengracht 23, Pieterkerkchoorsteeg 14, Rapenburg 67, Rapenburg 81, en Volmolengracht 2.

De aangetroffen rankenschildering is aangebracht op een samengestelde balklaag, bestaande uit een eiken moerbalk en grenen kinderbinten. Daarop bevinden zich eiken vloerdelen. Het is uitzonderlijk dat deze eiken en grenen elementen gecombineerd worden. Aangetroffen bouwsporen op de moerbalk duiden erop dat de moerbalk en ook de vloerdelen afkomstig zijn van een oudere voorganger (of zijn hergebruikt), en dat de kinderbinten vervangen zijn ten tijde van het aanbrengen van de rankenschildering.

De schildering bevindt zich in de voormalige achterkamer op de begane grond. Dit vertrek werd in de 17de eeuw gebruikt als een dagelijks verblijfsvertrek dat werd verwarmd met een haardvuur. De voorkamer daarentegen was onverwarmd en werd gebruikt als winkel/werkplaats. In de voormalige voorkamer werden moreskenschilderingen aangetroffen, zoals eerder al in Nieuwsteeg 5 werden gevonden.

Het 17de-eeuwse pand met geschilderde balklagen is thans onherkenbaar. Het huidige Nieuwe Rijn 40 vormt sinds 1865 een geheel met Nieuwe Rijn 39. In 1914 werd het geheel verbouwd volgens een totaalontwerp van de Leidse architect Leo van der Laan (1864-1942), de huidige gevel en de indeling kwam grotendeels in deze periode tot stand.

Pieter-Jan De Vos, Erfgoed Leiden e.o.

-------------------------------

Over Vondst van de week (#VVDW)

Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.

Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.