De vondst van deze week is een middeleeuwse kelderschouw in het achterhuis van Breestraat 93. Op dit moment wordt Breestraat 93, waar voorheen boekhandel Kooyker gevestigd was, verbouwd voor een nieuwe winkel. Dit was voor de gemeentelijke bouwhistorici het moment voor bouwhistorisch onderzoek, omdat dan het recente winkelinterieur wordt verwijderd en onderzocht kan worden of er oudere structuren, gebouwresten of interieurs aanwezig zijn.
Breestraat 93
Schouw in de kelder van het achterhuis van Breestraat 93.
Breestraat 93 is een gemeentelijk monument met een historische voorgevel uit het eind van de 19de eeuw. De ervaring leert dat in de Leidse binnenstad achter dit soort gevels vaak veel oudere panden schuilgaan. Of dit ook voor Breestraat 93 geldt, was zeer de vraag. Het pand is immers in de 20ste eeuw meermaals ingrijpend gerenoveerd.
Tijdens het onderzoek waren de bouwhistorici verrast om nog muren uit de 13de/14de eeuw te zien en ook resten van een (laat-)middeleeuws voorhuis en twee achterhuizen. Dendrochronologisch onderzoek, een houtdateringsmethode op basis van jaarringen, dateert het voorhuis omstreeks 1578 (of later) en het voorste achterhuis kort na 1594.
Die laatste datering is in verband te brengen met een subsidie voor een pannendak die in 1597 werd verleend aan de toenmalige eigenaar Van Bambeke. De stad subsidieerde dit actief, om de brandveiligheid te verbeteren. Het onderzoek heeft nu dus aangetoond dat aan het einde van de 16de eeuw niet alleen de dakbedekking werd vervangen, maar dat ook het hele achterhuis werd vernieuwd. Het voorhuis is enkele tientallen jaren ouder. Het is al zichtbaar op de tekening van het Hartogdom Steynenburg die wellicht rond 1580 is vervaardigd.
Van het achterste achterhuis, gelegen aan de Langebrug, resteert enkel nog een kelder. Het betreft een kelder met twee parallelle tongewelven, die aan elkaar gekoppeld zijn door een doorgang met een eikenhouten kozijn. Op basis van de vorm van de gewelven, de maat van de baksteen waarmee ze zijn gemetseld en de vormgeving van het deurkozijn is deze kelder globaal te dateren in de 14de of 15de eeuw.
Doorgang tussen tongewelven met eiken kozijn
De kelder was wellicht van buitenaf toegankelijk – dat wil zeggen vanaf het water – want voor het eind van de 16de eeuw was de Langebrug een gracht. Zeer opmerkelijk is de aanwezigheid van een originele gemetselde schouw met schouwboezem tegen de linkerzijmuur. Schouwen in kelders zijn zeer zeldzaam in Leiden. Andere bekende voorbeelden zijn Breestraat 77 (omstreeks 1400), Breestraat 113 (waarschijnlijk middeleeuws) en Breestraat 117. De schouw uit Breestraat 117 dateert uit het midden van de 16de eeuw en was waarschijnlijk de smidse van een wapensmid. Uit het ontbreken van schouwen kan worden geconcludeerd dat in het algemeen de kelders in Leiden bedoeld waren voor opslag en/of handel.[2] De schouw in de kelder van het achterhuis van Breestraat 93 maakt duidelijk dat de kelder in de middeleeuwen een woon-, een keuken-, of industriële-functie had.[3]
Edwin Orsel, Erfgoed Leiden en Omstreken
Over Vondst van de week (#VVDW)
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.
[1] Voorhuis: huis(deel) aan de straatzijde; Achterhuis: gebouw dat achter een voorhuis wordt opgetrokken en er (meestal) mee in verbinding staat.
[2] Orsel, E.D., ‘ Zijn er nog ‘veel’ middeleeuwse huizen in Leiden?’ , in: Dwars door de stad, Leiden, 2007, p.114-134.
[3] Meischke, R., ‘Huizen en Keuren’, in: De gotische bouwtraditie, Den Haag, 1988 en Dröge, J.F., ‘Zijn er nog Middeleeuwse huizen in Leiden?’, in: Bodemonderzoek in Leiden 1990/1991, Leiden, 1992, p.33-50.