De vondst van deze week is een Brabantse wand uit het eind van de 19de eeuw. Bij de verbouwing van het pand op de hoek van de Hogewoerd en de Sint Jorissteeg werd duidelijk dat de hele inrichting van de verdiepingen was opgetrokken met zogenaamde Brabantse wanden. Dit type wand is ondertussen zeldzaam geworden in Leiden.
Het hoekhuis Hogewoerd 37/Sint Jorissteeg 1, een gemeentelijk monument, is herbouwd tussen 1879 en 1899. Het gebouw is representatief voor de Leidse economische geschiedenis. Aan het eind van de 19de eeuw was er een periode van voorspoed, een stijging van koopkracht en de opkomst van het winkelen. Dit leidde tot de (ver)bouw van nieuwe winkelwoonhuizen, waarbij een scheiding werd doorgevoerd tussen winkel en (boven)woning. Dit hoekhuis is daarvan een goed voorbeeld met de winkel aan de Hogewoerd en de separate entree voor de bovenwoning aan de Sint Jorissteeg. Blijkbaar liep de winkel voorspoedig, want in 1937 werd er gemoderniseerd en kwam er ook een grotere winkelpui, die om de hoek liep.
De aparte bovenwoning had een voor die tijd moderne inrichting met verschillende vertrekken en een sobere maar karakteristieke afwerking. De indelingen waren gerealiseerd met zogenaamde Brabantse wanden. Dit zijn lichte, niet-dragende scheidingswanden van houten stijlen en regels, waarop latten zijn getimmerd en een afwerking van stuc-op-riet. Bij de Sint Jorissteeg zijn de latten onder de hoek van 45 graden geplaatst, waardoor er samen met de verticale stijlen en horizontale regels een stevige binnenwand ontstond. Op een bepaald moment werden deze, grotendeels houten, binnenwanden verboden in verband met de brandveiligheid. Andere voorbeelden van lichte scheidingwanden uit die periode zijn wanden van houten plankjes of schroten, van kunststeen zoals drijfsteen of van geprefabriceerd plaatmateriaal in allerlei soorten.
Brabantse wand van stuc-op-riet op latwerk. Foto Pieter-Jan De Vos, ELO
Brabantse wanden worden bij verbouwingen makkelijk gesloopt, omdat ze licht en niet-dragend zijn. Hun kenmerkende eigenschap is dus vaak reden dat ze worden verwijderd. Brabantse wanden verdwijnen ook omdat ze vaak niet aan bewoners-wensen van stevigheid en brandwerendheid voldoen. De Brabantse wanden van de Sint Jorissteeg 1 zijn in Leiden dus een zeldzaam geworden voorbeeld van dit fenomeen.
Edwin Orsel, Erfgoed Leiden en Omstreken
Over Vondst van de week (#VVDW)
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.